گزارش تکان دهنده صداوسیما از تجمع معتادان در پارک های تهران

تصاویر واضحی از خرید و فروش و مصرف مواد مخدر و ولو شدن معتادان در پارکها پخش شد. خبرنگار با برخی از بانوانی که در پارکها معتادند و مصرف می کنند، صحبت کرد. کشیدن پایپ، مواد فروشی، مصرف کردن مواد، غش کردن معتادان در پارکها و تصاویری از این دست، به سادگی در این گزارش پخش شد.

امیر شجاعی، مجری سیاسی تلویزیون دیشب درباره آسیب های اجتماعی حرف زد و گفت ۳ ماه پیش مسئولان قول دادند ۱۰ روزه این اشخاص را جمع کنند ولی خبری نشد. او چند تن از مسئولان رتبه اول مبارزه با مواد مخدر را به صورت تلفنی و حضوری در استودیو گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما جمع کرد تا این موضوع را بررسی کند. پرویز افشار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر به صورت حضوری در گفتگو شرکت کرد و حسین ذبحی معاون دادستان کل کشور و سعید منتظر المهدی سخنگوی ناجا به همراه حسین طلا نماینده تهران وعضو کمیسیون اجتماعی مجلس به صورت تلفنی در این گفتگو حضور داشتند.

باید به این سئوال جواب داد وقتی که دولت، ستاد مبارزه با مواد مخدر، دادستانی کل کشور، نیروی انتظامی، شهرداری تهران، مجلس و کمیسیون اجتماعی آن و هر آنچه نهاد و سازمان مانند بهزیستی و وزارت بهداشت و دیگران سراغ دارید قرار است درباره مشکل کاهش اعتیاد در کشور کارکنند. ولی چطور شده که طبق گزارشهای رسمی فقط در یک سال، تعداد معتادان متجاهر، خیابانخواب و خطرناک، دو برابر شده؟

برخی می گویند بودجه کافی درباره بازگرداندن این اشخاص به زندگی عادی وجود ندارد و برخی نیز دولت را متهم به کم کاری و بی برنامه گی می کنند. دولت هم می گوید این موضوع، فرا قوه ای و چند لایه است و طبق قانون، دستگاه های دیگر از جمله قوه قضاییه نیز در این باره مسئولیت دارد. هر چه که هست، در میزگرد خبری دیشب، مشخص نشد چرا زندگی عادی مردم تهران در برخی محلات، تحت تاثیر معتادان خیابانخواب و متجاهر از حالت عادی خارج شده.

واقعا در شهر چه خبر است؟
پرویز افشار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر: وجود معتادان خیابانی یک واقعیت غیرقابل انکار است ولی این چیزی که پرداخته شده به این آدمها به عنوان آخر خط اعتیاد، بخشی از مبارزه همه جانبه با مواد مخدر در کشور است. دستگاه های زیادی برای پیشگیری زحمت می کشند ولی چند عامل باعث شده معتادان خیابانی در چند سال گذشته افزایش یافته اند. یک تغییر الگوی مصرف است که افراد زودتر خیابانی شوند. درباره مواد سنتی این یک زمان ۱۰ ساله دارد که افراد خیابانخواب شوند. ولی مواد صنعتی و مصرف چند ماده ای این رقم به ۲ سال کاهش می یابد. برای همین با افزایش معتادان خیابانی روبرو هستیم.

در این ۳ ماه کاری کردید؟
افشار: این امر در اولویت قرار گرفته. تفاهم نامه ای با شهرداری تهران امضا شده و کارهای زیادی شروع کردیم. افزایش ظرفیت برای درمان نگهدارنده و سم زدایی معتادان خیابانی فراهم کردیم. تعداد قابل توجهی از مراکز ماده ۱۵ ظرفیتشان خالی شده و دارند معتادان را تحت درمان قرار می دهند. چند مرکز اقامتی را شهرداری تهران بازسازی کرده و افراد در آن پذیرش می شوند. ولی اتفاق بزرگ ادامه ساماندهی پس از ترک است. متاسفانه افراد اکنون بر اساس قانون حداکثر ۳ ماهه در این مراکز می روند و بعد از آن برمی گردند به خیابان. در این ۳ ماه تعداد قابل توجهی درمان می شوند ولی برمیگردند به اجتماع. بیماری اعتیاد مزمن است و برای ۸۰ درصد مجددا به دامان اعتیاد بر می گردند. کار مهم دیگر مراکز ساماندهی و بازتوانی در هر منطقه ۲ واحد ۱۵۰ نفره به نام بهاران ایجاد می شود. شهرداری اینها را جانمایی کرده و برخی را پایوت شروع کرده.

سردار سعید منتظر المهدی سخنگوی ناجا به صورت تلفنی روی خط برنامه آمد.

شما پارک دروازه غار را رفتید و وضع را دیدید؟
منتظرالمهدی: بله.

قرار است فردا نیروی انتظامی در آنجا برود و معتادان برای چند روزی جمع آوری می شوند؟
منتظر المهدی: واقعیت این است یکی از دغدغه های امروز فرمانده نیروی انتظامی، معضل مواد مخدر است. روز و هفته ای نیست که جلسه ای برگزار نشود. ما به مسئولیت خود واقفیم و آمادگی اجرای صددرصدی آن را داریم. بلکه در کسری از هفته این ظرفیت را داریم همه معتادان متجاهر را در سطح شهر جمع آوری کنیم. سیمای شهر تلطیف شود و ذهن مردم آرام شود. ولی آیا این اقدام، همه مشکلات را حل می کند، نه!

پس پلیس آمادگی جمع آوری معتادان را دارد. ستاد مبارزه با مواد مخدر چه آمادگی دارد؟
افشار: ستاد مرکز هماهنگی است. جمع آوری تمام معتادان نسخه شفابخش برای پاک کردن چهره شهر نیست. اینها مجددا برمی گردند به شهر و بخش اندکی از آنها که مراجعه نمی کنند باید جمع آوری شوند.

شما با مقدمه جمع آوری اینها، توانایی برای ادامه درمان اینها را دارید؟
افشار: قانون ستاد کاملا صراحت دارد که قبل از اینکه معتادان متجاهر جمع آوری شود باید آیین نامه حمایت از معتادان کم بضاعت فرصت درمان فراهم شود. بعد هم ایجاد پوشش بیمه درمان است. حقیقت این است که ما الان در کشورمان بار درمان به دوش بخش خصوصی، سمن ها و معتادان است. آنهایی که تمکن ندارند باید این اتفاق برایشان بیفتد. جلسات مکرر گذاشتیم. خوشبختانه عزیزان به تازگی پای کار آمدند. امسال امکان پوشش بیمه ای با ۳۰۰ میلیارد ریال فراهم شده برای پوشش معتادان بی بضاعت. بخش قابل توجهی از معتادان متجاهربی بضاعت هستند. این محقق نشده، ۱۶ استان آغاز شده از جمله تهران. بخش دوم، قابلیت ساماندهی است.

پلیس گفته مقابله با معتادان ۱۰ درصد کاهش یافته. شما انگیزه تان کم شده؟
افشار: این آمار را قبول نداریم. امسال افزایش خدمت رسانی به معتادان خیابانی را داریم. یک بودجه قابل توجه را گذاشته. معادل این بودجه را وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی گذاشته اند. شنبه ساعت ۷ صبح جلسه مهمی در این باره داریم و شهرداری ۳ برابر بودجه ما را بودجه می گذارد. امسال با افزایش عملکرد در بخش کاهش آسیب روبروییم. شبها شخصا در مراکز تجمع معتادان حضور پیدا می کنم. مردم شریف ما که خیرخواه هستند، اینها نیز آمده اند به معتادان کمک می کنند. اینها باید ساماندهی شود.

سردار، شما گفتید یک بار پلیس طرحی برای جمع آوری معتادان داشت. باز هم زمزمه است که دوباره قرار است اجرا شود؟
منتظر المهدی: پلیس بیش از این نمی توان منتظر شود. این موضوع مطالبه و دغدغه مردم است. اعتیاد با جرایم دیگر از جمله سرقتهای خرد، ارتباط دارد. پلیس پایتخت بارها اینها را جمع آوری کرده. گاهی تعدادی از این افراد که پلیس گرفته، زودتر از خود پلیس به مکانهای خود برگشتند. تا زیرساختها و مراکز و کمپها ایجاد نشود، برای بهداشت و خانواده شان کاری نشود، فایده ای ندارد.

پس جمع آوری فایده ای ندارد؟
منتظر المهدی: همه باید به میدان بیایند. طرح همه روزه بوده. پلیس بیش از این نمی توان منتظر باشد. امروز کارگروهی بود و پلیس تا یک ماه آینده اینها را جمع آوری می کند.

تایید می کنید مقابله با معتادان ۱۰ درصد کاهش یافته؟

منتظر المهدی: احتمالا منظور این بوده اقدامات اثرگذار نبوده. وقتی می گیریم تحویل می دهیم و اقدام نمی شود، معنی اش همین است.

حسین ذبحی معاون قضایی دادستان کل کشور به صورت تلفنی وارد گفتگو شد.
دستگاه قضا درباره نگهداری معتادان دچار تنگنا است؟
حسین ذبحی معاون قضایی دادستان کل کشور: دو ساز و کار قانونی تعیین تکلیف معتادان در ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۳۸۹ مشخص است. معتادانی که داوطلبانه برای ترک و درمان اقدام نکردند باید جمع آوری شوند و به مراکز ترک اعتیاد معرفی شوند. (ارتباط قطع شد.)

سردار، شما یک ماه دیگر جمع می کنید این معتادان را؟
منتظر المهدی: اتفاقات مهمی دارد می افتد و قرار است زیرساختها فراهم شود. امیدوارم با همدلی و همزبانی در یک ماه آینده بتوانیم مشکل را حل کنیم.

یعنی انتظار داشته باشیم در شهر معتاد نبینیم؟

منتظر المهدی: بله، پلیس وظیفه خود را انجام می دهد. ولی اینها انسان هستند و موضوع پاکسازی محیط زیست نیست.

آمار معتادان چقدر است؟
افشار: سردار اشاره خوبی کردند که جمع آوری تنها نسخه شفابخش نیست و باید بازتوانی و توانمند سازی وحمایت اجتماعی باشد. اگر نباشد، با تکرار دستگیری و اعتیاد مواجهیم. دومین بحث این است که فرصت زمانی به شهرداری و سایر دستگاه ها فراهم کنیم. آنچه ما با شهرداری رایزنی کردیم و زحماتی کشیدند و مراکزی شکل دادند ۲ تا ۳ ماه نیاز دارند و جدا پای کار هستند دوستان. از طریق سمن ها سم زدایی کنیم و اینها را به مراکز بهاران بدهیم تا برگشت مجددشان کم شود. نکته مهم دیگر این است که کاهش جرایم با جمع آوری معتادان امری موقت است. موقعی که اینها برگردند جرایم بالا می رود. غافل از اینکه اینها جمع می شوند، قاچاقچیان افراد دیگری را به جمع معتادان خیابانی اضافه می کنند و وقتی اینها از اردوگاه برگردند، تعداد افراد متجاهر بالا می رود.

حسین ذبحی: سازو کار قانونی برای تعیین تکلیف معتادان مطابق ماده ۱۶ است که معتادانی که اقدام به ترک داوطلبانه نمی کنند جمع آوری می شوند و از سوی دادسرا به مراکز درمان اعزام می شوند تا دردوره های سه ماهه قانونی، تحت درمان قرار بگیرند و بعد از آن نیز بر اساس آیین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان، باید نظارتهای لازم برای کاهش ابتلای آنها صورت گیرد.

یعنی مشکل، نبود مراکز نگهداری است؟
ذبحی: بله.

نهادها کم کاری کردند؟
ذبحی: ما جلسات متعددی را در کمیته مربوطه و دادستانی کل کشور درباره این معتادان داشته ایم. تصمیماتی اتخاذ شده و امیدواریم با اجرای آنها گام مهمی برداریم. واقعیت این است که تعداد زیاد معتادانی که بیمارند، از خانواده طرد شده اند، نیازمند بستر لازم و هزینه های زیادی و مکانهای کافی برای بستری شدن و کاهش آسیب هستند.

شما با نهادهای کم کار، برخورد نمی کنیم؟
ذبحی: نه، ما مدعی نیستیم و این را احراز نکردیم. اعتبارات و زمینه ها و بسترهای لازم برای این تعداد معتاد در اختیار نیست. از طریقهای مختلف از جمله افزایش مراکز درمان خصوصی و تعهد شهرداری تهران و سایر دستگاه ها برای ایجاد مراکز کاهش آسیب بتوانیم این تعداد معتادان را سامان بدهیم. همه دستگاه های متولی جاذب هستند و تلاش می کنند از یک ماه قبل که دادستان کل کشور این موضوع را تاکید کردند، ما مصوبات متعددی داشتیم. اما برای این تعداد معتاد، نیازمند فضا، ظرفیت و امکانات است. تا آن زمان باید از امکانات فعلی بهره گرفت ولی مشکل ریشه دار و نیازمند اعتبارات بیشتر است.

تجریه نشان داده اینطور بخواهیم پیش برویم، سه ماهه نمی شود کاری کرد؟
افشار: با ظرفیتهای فعلی، در سه ماه این کار قابل انجام نیست. دو اتفاق مهم افتاده. یکی حضور شهرداری است و دیگری از طریق مداخلات شهرداری و آگاه شدن مردم، اجتماعی شدن مبارزه به وجود آمده. خیرین می آیند و مشارکت می کنند. کسانی شبها به معتادان غذا می دهند. اینها را داریم ساماندهی می کنیم. این ظرفیتها در کنار ظرفیتهای دستگاه های عضو ستاد بیاید ظرف سه ماه اتفاقات خوبی می افتد.

یعنی ۳ ماه کفاف می دهد؟
افشار: این یک معضل اجتماعی دارای فوریت است. نمی شود منکر شد که برخی افراد جدید جایگزین شوند ولی چهره شهر بهبود می یابد.

حسین طلا، نماینده تهران عضو کمیسیون اجتماعی مجلس به صورت تلفنی وارد گفتگو شد.

ساخت این اردوگاه ۱۰ هزار نفری معتادان به کجا رسید؟
طلا: حدود ۳ سال است در مجمع نمایندگان تهران جلسه می گذاریم. پلیس در سال ۹۱ گفت تعداد معتادان ۷ هزار نفر است. سال ۹۲ گفتند اینها ۱۵ هزار نفر است. از شهرستان می آیند و محلات جنوب و شمال شهر را درگیر می کنند. هیچ دستگاهی حاضر به قبول مسئولیت نیست. شهرداری تهران قانونا وظیفه ای ندارد، شهرداری می گوید من حاضرم گردن بگیرم، ولی مسئولیتش را به من بدهید.

شهرداری مسئولیت ندارد؟
طلا: نه، فقط آمده قبول مسئولیت کرده. می گوید شما امکانات و جا می خواهید من می دهم. امشب در محله هرندی رفتم ۴ مسجد بود که هر ۴ تایش به خاطر این معتادان تعطیل بود. شهرداری گفت در ۳-۴ ماه آینده یک یا دو محل ۱۵۰ نفره برای معتادان خودمعرف ماده ۱۵ بسازند. معتادان مشمول ماده ۱۶ با حکم قضایی جمع می شوند. مرکز شفق را گفتند آماده می کنند که ۳ میلیارد تومان هزینه کردند و ۱۰۰۰ نفر ظرفیت دارد. یک مشکلی داشت که ریختند آتش زدند و فرار کردند. تعطیل شد. مجموعه دیگری که ۸۰ نفر را اسکان می داد، اجاره ای بود و تعطیل شد. مجموعه فشافویه که قرار است ۱۰ هزار نفر باید در آنجا باشند، گفتند فقط محکومان زندانی را می توانند به آنجا ببرند که ۲ هزار نفر هستند. البته آنها می گویند این حرف قانونی است. کسی که محکوم شده را می آوریم نه معتاد خیابانخواب. یا باید مسئولان ما خانه هایشان را بیاورند در این محله ها یا صبح به صبح تعدادی معتاد را ببریم در خانه معتادان تا آنها تکان بخورند.

شما حاضرید خانه تان را ببرید آنجا؟

افشار: من وقت زیادی را صرف اینها می کنیم. هر وقت با من کار دارید می بینید که در محلات با این معتادان هستم.

طلا: مهم این است که زن و بچه هایمان این صحنه ها را ببینند. باید خانواده مان را جای این خانواده ها بگذارید. این نکته ای که بگویند ۳ ماهه حل می شود، خوشحال می شوم این معجزه را شاهد باشم! امشب با سردار کوثری در مسجدی در میدان شوش بودم. آمدم گفتند فرزندان ما شهید شده و حق ما این نیست که شاهد اینها باشیم. بروند بالا شهری ها هم ببینند. لذا فکر می کنم ستاد مبارزه با مواد مخدر، اگر دستگاه ها همکاری نمی کنند، یعنی ستاد قدرت پیگیری ندارد و این قابل قبول نیست.

گفته می شود بودجه مبارزه با مواد مخدر سال ۹۲ و ۹۳ داده نشده. این قابل پیگیری است؟
طلا: لایحه بودجه را دولت به مجلس داده. اگر انتظار دارند مجلس این را اضافه کنند، دولت پیشنهاد بیاورد. در تهران، مشکل پول نیست. مشکل بی برنامگی در ستاد مبارزه مواد مخدر است که ریاست آن با رئیس جمهور و دبیر آن هم وزیر کشور است. الان شهرداری تهران وارد گود شده، قائم به فرد است. امروز آقای قالیباف و امرودی می آیند و اگر فردا نباشند، این کارها هم زمین می ماند.

چرا بودجه سال ۹۲ و ۹۳ ستاد نیامده؟
افشار: این بودجه ها به سازمان سلامت داده شده برای بیمه معتادان، بخش اندکی اش جذب شده چون آیین نامه این موضوع مضیق نوشته شده. این آیین نامه را اصلاح کردیم تا این بودجه مصروف بیمه شود. اشاره کردند به اینکه در راس این ستاد رئیس جمهور است. نگاه ما بر اساس قانون، فراتر از یک نهاد دولتی است. یک نهاد فرادولتی و حاکمیتی است و تمرکز همه اقدامات اجرایی و قضایی، یعنی عزیزان قضایی نیز عضو هستند و تصمیم برای همه لازم الطاعه است. اما اینکه تعدادی دستگاه ها پای کار نمی آیند شکی در آن نیست ولی اینکه همه انگشت را به سمت رئیس جمهور و وزیر کشور بگیریم، حقیقتا مشکل بزرگتر از این مسایل است.

منتظرالمهدی: امروز همکاران از هر فرصتی برای همراه کردن مسئولان استفاده می کنند. اخیرا نیز مکاتباتی کردیم و گفتیم پلیس حاضر است فراتر از وظیفه به کمک سازمانها و نهادها از جمله در درمان، آموزش و حتی در اختیار گذاشتن اماکن ناجا کار کند. ما گفتیم در یک ماه آینده آماده ایم مانوری را برگزار کنیم تا همه معتادان متجاهر را جمع آوری کنیم. مشروط بر اینکه شرایط فراهم شود.