آیا ایران سردمدار فرار مغزها در جهان است؟

شفا آنلاین>اجتماعی> کشور ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر با مشکل فرار مغزها روبه رو است. البته آمار دقیقی از میزان فرار مغزها <Brain drain>از ایران وجود ندارد و نمی‌توان به طور دقیق در این مورد نظر داد.

به گزارش شفا آنلاین: آمارهای موجود در این مورد نشان می‌دهد که درصد بالایی از ایرانی‌های که در خارج از کشور هستند، جزء افراد تحصیلکرده و متخصص هستند. براساس آمارهای مجلس و وزارت آموزش و پرورش، چیزی حدود ۷۰ درصد از رتبه های برتر کنکور، المپیادی ها و مدال آوران علمی از کشور خارج می‌شوند.

منظور از فرار مغزها

منظور از فرار مغزها، فرایندی است که به واسطه آن یک کشور افراد تحصیلکرده و با استعداد خود را از دست می‌دهد. این اتفاق یک مشکل بزرگ است زیرا کشوری که با فرار مغزها روبه رو شود در واقع افراد متخصص خود را از دست داده و از سختی های اقتصادی فراوانی رنج می‌برد. افرادی که در این کشورها باقی می‌مانند، دانش و تخصص لازم برای ایجاد تغییر و بهبود شرایط جامعه را نخواهند داشت و آن کشور با مشکل و عدم پیشرفت روبه رو می‌شود.

دلایل فرار مغزها از ایران

هر کسی برای مهاجرت می‌تواند دلایلی داشته باشد، اما می‌توان در کل دلایلی مانند نبود پول، بیکاری، سطح پایین درآمد استادان و نخبگان، نارسایی‌های مالی و اداری، کمبود امکانات تخصصی-علمی، بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی و … را برای مهاجرت و فرار مغزها از ایران بیان کرد.

رتبه فرار مغزها از ایران

براساس بررسی‌هایی که به تازگی انجام شده، مشخص شد که ایران توانسته در زمینه فرار مغزها در جهان، رتبه ۲۴ را به دست آورد. براساس نتایج تحقیقات صورت گرفته، چین با خروج سالانه ۵۸۵ هزار نفر، رتبه اول، هند با ۲۹۶ هزار نفر، رتبه دوم و کره جنوبی با خروج سالانه ۱۳۴ هزار نفر رتبه سوم را دارند.

بر اساس این بررسی ها، میزان فرار مغزها از ایران در سال چیزی حدود ۳۷ هزار نفر است که این میزان تقریبا یک شانزدهم فرار مغزها از چین است. فرار مغزها از ایران در مقایسه با ترکیه، کمتر است؛ فرار مغزها در ترکیه سالانه ۸۴ هزار نفر است که بیش از دو برابر فرار مغزها از ایران است.

فرار مغزها از کشور ایران در مقایسه با عربستان هم کمتر است. میزان فرار مغزها از عربستان که سالانه ۵۴ هزار نفر اعلام شده، ۳.۱ درصد بیشتر از ایران است.

فرار مغزها تبدیل به گردش مغزها شده است

مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به حضور نخبه ها و اساتید ایرانی خارج از کشور گفت: با شرایط فراهم شده برای آمد و شد نخبه ها و اساتید خارج ازکشور، فرار مغزها را تبدیل به گردش مغزها کرده‌ایم. ما باید کارهای تشویقی برای جذب نخبه ها به داخل کشور را فراهم و از گردش فکری آنها استفاده کنیم.

سالانه ۱۵۰۰ میلیارد دلار از طریق فرار مغزها هدر می رود

چندی پیش احمد خرم، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در نخستین همایش بین المللی مدیریت انرژی در ساختمان و فناوریهای مرتبط، با بیان اینکه سالانه ۱۵۰۰ میلیارد دلار از طریق فرار مغزها هدر می رود، گفت: یونسکو می‌گوید سالیانه ۱۵۰ هزار نخبه از ایران می‌روند. هر تحصیل کرده دانشگاهی تا به بهره دهی برسد یک میلیون دلار هزینه اش می شود. یعنی ما سالیانه ۱۵۰ هزار میلیون دلار نیروی انسانی نخبه از دست می‌دهیم و ککمان هم نمی گزد.

وی خاطرنشان کرد: ایران یک درصد جمعیت دنیا، یک درصد از خاک دنیا و ۹ درصد از منابع دنیا را در اختیار دارد. این افتخار نیست بلکه مایه خجالت است که ۹ درصد از منابع و معادن دنیا را داریم و کشور امروز سه سال است به اینجا رسیده که بودجه های عمرانی صفر شده است. بحث از اینکه صرفه جویی در انرژی داشته باشیم بحث امروز نیست بلکه ده‌ها سال مطرح می شود ولی نتیجه نداده است.

رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران گفت: دنیا مغزها، آدمهای تحول گرا و شجاع را از هر کشوری جذب می کند برای اینکه توسعه را گسترده تر کند. یکی از هنرهای ما این است که حداقل سالیانه ۱۵۰ هزار نخبه را از کشور می رانیم. کارگر هم اگر از کشور می رود کسی است که گواهی نامه درجه یک جوشکاری دارد یا گچکار ممتاز است.

فرار مغزها بحرانی شده است!

رحیم بنا مولایی، رییس اتاق بازرگانی البرز به هدر رفت مهترین سرمایه کشور که همان نیروی کار جوان است اشاره کرد و گفت: ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را افراد زیر ۳۵ سال تشکیل داده‌اند اما به دلیل اینکه برنامه‌ای برای اشتغال آنها نداریم؛ استعدادها و ظرفیت‌های آنان مسکوت مانده است.

وی اظهار کرد: طبق سند چشم انداز ۱۴۰۴ بنا بود تا هفت سال آینده ما به رتبه اول اقتصادی در خاورمیانه تبدیل شویم. با توجه به شرایط موجود و با آینده‌ای که از وضعیت اقتصاد کشور پیش بینی می‌شود، تحقق این بخش از سند شوخی ای بیش نیست.

وی افزود: در کشوری که قیمت ارز و طلا ساعت به ساعت که نه، دقیقه به دقیقه تغییر می‌کند چطور می‌توان انتظار ثبات و تبدیل شدن به قطب اقتصادی منطقه را داشت؟ در سند چشم انداز ۱۴۰۴ برای تبدیل ایران به قطب اقتصادی منطقه الگوهایی تعریف شده ولی هیچ یک از این الگوها به درستی پایش نشده و عملیاتی شدن آنها جای سوال دارد.

این مسوول ابراز کرد: باید قبول کنیم تصمیم گیری سه قوه در خصوص سند ۱۴۰۴ درست نبوده و همین باعث شده بسیاری از موارد این سند از مرحله کاغذ و تئوری فراتر نرود.

رییس اتاق بازرگانی البرز در بخش دیگری از صحبت‌های خود به هدر رفت مهترین سرمایه کشور که همان نیروی کار جوان است اشاره کرده و گفت: ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را افراد زیر ۳۵ سال تشکیل داده‌اند ولی به دلیل اینکه برنامه‌ای برای اشتغال و ... آنها نداریم؛ استعدادها و ظرفیت‌های آنان مسکوت مانده است.

بنا مولایی اظهار کرد: نیروی انسانی به خصوص نخبگان مهمترین سرمایه هر کشور است ولی شرایط به گونه‌ای شده که الان کشورهای دیگر از این سرمایه ما بهره مند می‌شوند. طی چند سال گذشته شاهد افزایش آمار فرار مغزها در کشور بوده‌ایم اما متاسفانه توجه خاصی به این تهدید نمی‌شود و مسوولان در این خصوص برنامه‌ای ندارند.

وی گفت: نخبگان از سرمایه و امکانات این نظام استفاده می‌کنند و به مرحله بهره‌وری که می‌رسند حمایت نشده و ترجیح می‌دهند استعدادها و توان خود را در جایی خرج کنند که قدرشان را می‌دانند. بدون شک اگر برنامه‌ای برای حفظ سرمایه‌های خود نداشته باشیم؛ فرار مغزها هم در آینده نزدیک به یکی از بحران های کشور تبدیل می‌شود.