درمان دقیق و هدفمند براساس وضعیت بیماری

به گزارش شفا آنلاین،البته طب فرا دقیق، واژه چندان صحیحی نیست و متخصصان از این واژه برای پرهیز از مواجهه درمانی یکسان با تمام بیماران و در پیش گرفتن درمان اختصاصی و منحصر به‌فرد برای هر بیمار خاص استفاده می‌کنند. همه محققان عرصه پزشکی موافق هستند که رویکرد طب فرا دقیق، تحولی است که در آینده‌ای نه‌چندان دور در علم پزشکی اتفاق خواهد افتاد؛ حتی اگر به گمان گروهی دیگر، دستیابی به این ایده‌آل پزشکی بسیار دور از ذهن است. دکتر روونا شارپ، سرپرست طب فرا دقیق در مرکز تحقیقات سرطان در انگلستان که روی برنامه‌ای متمرکز بر گسترش این بخش جدید دانش پزشکی فعالیت می‌کند می‌گوید: «برای ما طب فرا دقیق، درک و استفاده از وضعیت مولکولی بدخیمی یک بیمار در هدایت درمانی او است.»

       سرطان، بهترین نمونه برای بررسی پتانسیل حرکت به سمت طب فرا دقیق است؛ زیرا در حال حاضر داروهای هدفمند در درمان بیش از 25 نوع مختلف سرطان کاربرد دارند و تعداد فراوانی از این داروها نیز در دست مطالعه هستند. آنچه مهم است، بسیاری از شناخته‌شده‌ترین و موفق‌ترین نمونه‌های درمان‌های هدفمند، در عرصه مقابله با بدخیمی‌هاست. مثال خوب آن، داروهایی است که به‌طور خاص بدخیمی پستان با موتاسیون BRCA را هدف قرار می‌دهند یا داروهای مورد استفاده برای بیماران با بدخیمی ریه که موتاسیون PD-L1 را بروز داده‌اند. یک متاآنالیز که در دانشگاه سن دیگو کالیفرنیا انجام شده، اهمیت درمان‌های هدفمند در مواجهه با بدخیمی‌ها را نشان می‌دهد. طی این متاآنالیز، 346 مطالعه فاز1 در زمینه سرطان بررسی شد. نتیجه آنکه میزان عود تومور در بازوی درمان شده با طب فرا دقیق در مقایسه با بازوی دیگر، 6/30 درصد در برابر 9/4 درصد بود.

       هر چند که طب فرا دقیق می‌تواند هر بیومارکری را مورد استفاده قرار دهد، بیشتر تصمیم‌گیری‌ها برای درمان هدفمند سرطان، براساس آزمون‌های بررسی تغییرات ژنتیکی مسبب رشد و گسترش تومور انجام می‌شود. البته ژنتیک همه چیز طب فرا دقیق نیست. به گفته استیو گاردنر، ارتباط دادن مو به موی طب فرا دقیق و ژنتیک، کمی کوته فکرانه است. در نظر گرفتن ژنتیک به تنهایی، مثل در نظر گرفتن عکس به صورت سیاه و سفید است.

       او از آزمون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) به‌عنوان مثال یاد می‌کند و می‌گوید: «صحت آزمون PSA در حدود 90 درصد است؛ اما اگر شما سینگل نوکلئوتید پلی مورفیسم‌های خاصی را با آنتی ژن PSA ترکیب کنید، می‌توانید صحت آزمون را تا 9/99 درصد افزایش دهید.»

       این محقق مرکز سرطان انگلستان در ادامه می‌افزاید: «اگرچه طب فرادقیق تاکنون فقط روی درمان‌های هدفمند براساس ژنوم متمرکز بوده است، ما می‌خواهیم حرکت به سوی یک رویکرد چندمحوری را شروع کنیم تا بتوانیم پیش‌بینی درستی از وضعیت بیماری داشته باشیم. هیچ تضمینی وجود ندارد که یک اشتباه در DNA، به یک اشتباه در تولید یا بیان یک پروتئین منتهی نشود. بنابراین، لازم است که به بیان ژنی، پروتئین‌سازی متعاقب آن و متابولیسم براساس آن بیشتر توجه کنیم. این مباحث، تاکنون کمتر مورد توجه بوده‌اند اما ما در تلاش هستیم که حوزه‌های مورد نیاز را شناسایی کرده و آنها را در مطالعات بالینی وارد کنیم.»

       بنابراین، لازم است که رویکردی ترکیبی برای درمان بیماران در پیش گرفته شود. اگر بیماری عوامل مسبب متعددی دارد، آن مسیرهای موتاسیون یافته و فعال شده را با داروهای مختلف به‌طور همزمان هدف قرار می‌دهیم. مشکل اصلی با درمان‌های ترکیبی، افزایش خطر مسمومیت است. وقتی که به ترکیب درمانی دوگانه یا سه‌گانه روی می‌آوریم، باید افزایش خطر عوارض و تداخلات را نیز در نظر داشته باشیم و در مورد آن بیمار با احتیاط بیشتری تصمیم‌گیری کنیم. رویکرد چندگانه و ترکیبی به‌خصوص در مورد داروهای ایمونوانکولوژی جدی‌تر است. زیرا ایمونوتراپی هدفمند سرطان به سرعت در حال رشد است. تا به امروز از نتایج ارزنده این حوزه در درمان بدخیمی‌هایی نظیر ملانوم و بدخیمی ریه استفاده شده است. باید بتوانیم پیش‌بینی کنیم که کدام بیمار به این درمان‌ها پاسخ می‌دهد و کدام بیمار پاسخ نخواهد داد تا بتوانیم درمان را به درستی هدایت کنیم.

       اگر قرار باشد که پزشکی فرا دقیق وسعت داده شود، نیاز به داروهای بسیار بیشتری در این زمینه داریم. بنابراین صنعت داروسازی نقش بسیار کلیدی در پیشرفت این عرصه طب نوین دارد. برای بهره‌مندی از درمان‌های ترکیبی، نیاز به داروهای هدفمند بیشتری داریم. تلاش برای تولید داروهای جدید، وارد کردن آنها در مسیر تایید و عرضه آنها به بازار مصرف با فرمولاسیون‌هایی که قابل‌تجویز باشند، تغییری است که نسلی جدید از پزشکان را پرورش می‌دهد. البته این تغییر در بخش‌های خاصی زودتر اتفاق می‌افتد؛ زیرا برخی از حوزه‌های پزشکی نیاز بیشتری به طب فرا دقیق دارند، اما بی‌تردید حداقل 20 سال لازم است تا این تحول در همه عرصه‌های علم پزشکی رخ دهد.