ادبیات داستانی، قربانی تجمیع رشته‌ها

مؤسس این رشته در مقطع کارشناسی، دانشگاه «خوارزمی» بود و هدف او تربیت دانشجویانی بود که زبان داستانی ادبیات را به‌خوبی بشناسند. رضا رستمی، از فارغ‌التحصیلان این رشته درباره ادبیات داستانی  می‌گوید: «ادبیات آیینه‌دار تمدن و فرهنگ گذشته و حال هر ملتی است که به مطالعه در آن می‌توان منش قومی و نوع تفکر و احساس ملت‌ها را بررسی و تبیین کرد.

از این منظر، بررسی ادبیات قدیم و جدید ملت‌ها، بسته به هدفی که دنبال می‌کنیم موضوعیت می‌یابد. با بررسی و مطالعه در ادبیات گذشته می‌توانیم تصویری از تاریخ و تمدن و فرهنگ مادی و معنوی آن دوران را در اختیار نسل امروز قرار دهیم.

مطالعه و شناخت میزان و نحوه تعامل میان ادبیات قدیم و جدید فارسی و نیز بررسی آثار متنوع و متعدد ادبی جدید و استخراج استانداردهای حاکم بر این آثار، به‌منظور استخراج اصول، مبانی و نظریه‌های انواع ادبی نوین، همه و همه، وظیفه‌ای است که بر عهده نهاد‌های علمی- پژوهشی دانشگاهی خواهد بود. یکی از اقداماتی که در این مسیر انجام شد، تدوین رشته ادبیات داستانی بود؛ اما به‌ناگاه تصمیم گرفتند آن را از مقطع کارشناسی حذف کنند». او افزود: «امروزه در بيشتر کشورهای دنیا مفهومی که با شنیدن لفظ «ادبیات» به ذهن متبادر می‌شود، همان «ادبیات داستانی» است، درحالی‌که اكنون تصمیم گرفته‌اند آن را از مقطع کارشناسی حذف کنند.

این رشته بیشتر از ۱۰ سال است که فعالیت می‌کند و یکی از پایه‌گذارانش دکتر محمود فتوحی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد است که پیش از اين هیأت علمی دانشگاه خوارزمی بود. دکتر حبیب‌الله عباسی، دکتر مسعود جعفری و دکتر محمد دهقانی هم در بنیان‌نهادن این رشته اثرگذار بودند. اكنون می‌خواهند رشته ادبيات داستاني را از مقطع كارشناسي حذف کنند. مبدأ این رشته دانشگاه خوارزمی بود؛ اما حالا استادان رشته ادبیات این دانشگاه از این مبارزه چندماهه نتوانستند موفق بیرون بیایند. اكنون ما مانده‌ایم تا ببینیم چه باید کرد».

اولین‌باری که زمزمه‌های حذف رشته ادبیات داستانی از مقطع کارشناسی به گوشمان رسید، حدود دو ماه پیش بود. دانشجویان نگران این رشته تماس می‌گرفتند و درباره این ماجرا صحبت می‌کردند. اولین تماس تلفنی ما هم با دکتر محمد شادروی‌منش، مدیر گروه ادبیات دانشگاه خوارزمی که مؤسس رشته ادبیات داستانی در مقطع کارشناسی بوده، همین دو ماه پیش بود. دکتر شادروی‌منش امیدوار بود بتواند رشته را به مقطع کارشناسی بازگرداند و اعلام کرد با صحبت‌های انجام‌شده در وزارت علوم، آنها تقریبا مطمئن هستند که رشته ادبیات داستانی حذف نخواهد شد.

برای همین هم خواست که صحبت‌هایش درباره حذف این رشته مسکوت بماند و روزنامه نیز در برابر این مسئله سکوت کند. اكنون دو ماه از اولین تماس تلفنی گذشته و این‌بار شادروی‌منش به سؤال‌هاي  پاسخ داد. او در پاسخ به این سؤال که دلیل اصرار وزارت علوم برای حذف رشته ادبیات داستانی چیست، گفت: «مسئله اصلی این است که سیاست کلی وزارت علوم، تجمیع رشته‌ها در مقطع کارشناسی و گسترش رشته‌ها در مقطع تحصیلات تکمیلی اعم از کارشناسی ارشد و دکتری است. این ماجرایی بود که باعث شد حذف در مقطع کارشناسی، شامل رشته ادبیات داستانی هم بشود، البته نبايد به رشته ادبیات داستانی بی‌مهری شود، چراکه ما به آن به چشم یک رشته نگاه می‌کنیم، درحالی‌که رشته‌هایی در گرایش‌های دیگر در مقطع کارشناسی وجود داشت و وزارت علوم مي‌كوشيد اینها را تجمیع کند، به همین دلیل از طرف وزارت علوم به رشته ادبیات داستانی هم به چشم یکی از گرایش‌های رشته ادبیات نگاه شده است؛ بنابراين این رشته را هم مشمول آن حکم کلی تجمیع کردند، بدون آنکه نظرخواهی روشنی از دانشگاه ما که مؤسس این رشته بوده و دانشگاه شهرکرد هم که تنها دانشگاهی است که به‌جز ما به تدریس این رشته پرداخته، انجام بگیرد. در واقع از ما که کارشناسان این رشته بودیم نظری خواسته نشد و از بالادست برای حذف این رشته تصمیم گرفته شد».

مدیر گروه رشته ادبیات دانشگاه خوارزمی در ادامه افزود: «در همایشی که در تابستان سال جاري در دانشگاه شهید بهشتی با عنوان همایش مدیران گروه رشته ادبیات فارسی برگزار شد، مدیران گروه رشته ادبیات داستانی دانشگاه شهرکرد هم تشریف آوردند و مانند ما به‌جد با این ماجرا مخالفت کردند و از طرف ما و دانشجویان ما مخالفت‌ها و طومارها و نامه‌ها بود که به وزارت علوم ارسال می‌شد؛ اما کسی جواب ما را نداد. من در این همایش با دبیر برنامه‌ریزی درسی در بخش ادبیات فارسی گفت‌وگو کردم و ایشان قول مساعد داد و ما را امیدوار کرد بتوانیم این رشته را تثبیت کنیم که به نتیجه نرسیدیم.

البته من فکر می‌کنم ایشان تلاش خودش را کرده؛ اما مسئولان رده بالاتر وزارت علوم و دفتر برنامه‌ریزی درسی با این مسئله موافقت نداشتند و روی خوشی نشان ندادند. ما از طریق گروه آموزشی و از طریق دانشگاه با جدیت تمام این مسئله را پیگیری کردیم؛ اما متأسفانه جوابی نگرفتیم. با وجود اینکه در آن همایش، دبیر برنامه‌ریزی ادبیات فارسی دفتر برنامه‌ریزی وزارت علوم قول بسیار مساعدی برای حذف‌نشدن رشته ادبیات داستانی از مقطع کارشناسی به ما داد و ما امیدوار شده بودیم این رشته حفظ نمي‌شود؛ ولی متأسفانه عملی نشد...».

شادروی‌منش با اشاره به اینکه پیگیری‌های کارشناسان ادبیات درباره بازگرداندن دوباره این رشته به مقطع كارشناسي ادامه دارد، افزود: «البته این به آن معنا نیست که ما ناامید شده‌ایم و قصد پیگیری نداریم، ما همچنان پیگیری مي‌كنيم و به برگرداندن آن امیدوار هستیم.

ضمن آنکه تلاش می‌کنیم رشته ادبیات داستانی را در مقطع کارشناسی‌ارشد هم به دانشگاه‌های خود بیاوریم». او در پاسخ به این سؤال که دلیل اصرار استادان ادبیات برای ماندن این رشته در مقطع لیسانس چیست، اظهار کرد: «به نظر من دلیل این مسئله کاملا روشن است، اگر شما به فضای کلی ادبیات خلاق جامعه امروز ما نگاه کنید متوجه می‌شوید که ادبیات داستانی در جامعه چه گستره عجیبی پیدا کرده است. ادبیات داستانی یک معنای عام دارد که ادبیات داستانی ملل مختلف جهان است و معنای خاص آن هم به داستان‌های فارسی می‌پردازد.

وزنه اصلی ادبیات کلاسیک ما روی شعر بود، ادبیات داستانی جدید همین‌طور گسترش پیدا می‌کند و به سمت نثر‌شدن پیش می‌رود؛ طبیعتا این ماجرا بازار کار خوبی دارد. درحال‌حاضر روزنامه‌ها و مجلات متعددی هستند که همه  فارغ‌التحصیلان این رشته را در مجموعه خود دارند. فرهنگ‌سراهای متعددی در سراسر‌ کشور پراکنده شده و کسانی که کارشناسان حقیقی این رشته هستند می‌توانند فرهنگ‌سراها را به‌درستي هدایت کنند و این همان کاری است که فارغ‌التحصیلان ما درحال‌حاضر مشغول انجام آن هستند و اینجا ضرر بزرگی می‌کنیم و حیف می‌دانیم رشته‌ای که به این حد جای کار دارد و برایش بنیان‌گذاری و برنامه‌ریزی شد تا بالاخره به ثمر نشست و چندین دوره دانشجو را فارغ‌التحصیل کرد، اكنون بدون نظرخواهی از کارشناسان آن، چنین تصمیمی درباره‌اش گرفته شود». او با اشاره به اینکه فارغ‌التحصیلان این رشته هم با حذف آن، مغبون می‌شوند، اعلام کرد: «این دانشجویان که فارغ‌التحصیل می‌شوند، فارغ‌التحصیل رشته‌ای هستند که دیگر وجود ندارد و همین ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به آنها وارد کند».

شادروی‌منش در پاسخ به این سؤال که اقدام بعدی شما برای بازگرداندن این رشته چیست، گفت: «اقدام بعدی ما از طریق همکارانمان در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی انجام مي‌شود و ما موضوع را پیگیری می‌کنیم و مي‌كوشيم رشته را برگردانیم؛ حتی اگر موفق نشدیم این رشته را برای امسال آماده کنیم، برای سال بعد پیگیری خواهيم كرد. علاوه بر این با بعضی همکاران صحبت کرده‌ایم که مقطع کارشناسی ارشد این رشته را هم به دانشگاه بیاوریم...».

در‌حال‌حاضر و در دفترچه انتخاب رشته دیگر اثری از رشته ادبیات داستانی در مقطع کارشناسی نیست؛ معلوم هم نیست مسئولان  دانشگاه و اعضاي هيأت علمي گروه ادبیات دانشگاه خوارزمی چقدر می‌توانند برای برگرداندن این رشته به مقطع لیسانس تلاش کنند؛ اما یک مسئله کاملا مشخص است؛ دانشگاه خوارزمی و دانشگاه شهرکرد که تنها دانشگاه‌هایي هستند كه رشته ادبیات داستانی را در مقطع کارشناسی دارند، برای سال تحصیلی جدید دیگر دانشجویی در این رشته نخواهند پذیرفت.شرق