اعتراض وزارت بهداشت به سریال شهرزاد

به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید  وظیفه نظارت بر عهده کدام مرجع است؟ می‌شود کشیدن سیگار را به کل منکر شد؟ و... گرچه این سئوالات در طول جشنواره پاسخی نیافت اما پای وزارت بهداشت را به میان کشید تا به هنرمندان، سینمادوستان، پزشکان و مردم بگوید موضع رسمی متولی بخش سلامت در این باره چیست. به سراغ «احمد کوشا»، معاون فنی معاونت بهداشت وزارت بهداشت و مدیرکل دفترمدیریت بیماری‌های غیرواگیر رفتیم تا سیاست‌های وزارت بهداشت در این زمینه را به بررسی بنشینیم.

چقدر در زمینه مبارزه با کالاهای آسیب‌رسان موفق بوده‌ایم؟
       خوشبختانه در مواردی مثل مصرف سیگار موفقیت‌های خوبی داشته و از ۶ استراتژی سازمان بهداشت جهانی، ۵ استراتژی را تا حد زیادی اجرا کرده‌ایم. آیتمی که در مورد آن مشکل داریم، اختصاص مالیات بر سیگار است. کمااینکه رقم مالیات بر سیگار در کشور ما خیلی کم است و پیگیری‌های متعدد ما منجربه موفقیت نشده است.

 اما به نظر می‌رسد تبلیغ کالاهای آسیب‌رسان در صداوسیما کاهش چندانی پیدا نکرده است. به کرات مشاهده می‌کنیم که این تبلیغات بلافاصله بعد از پیام‌های بهداشت و سلامت پخش می‌شوند.
       این تبلیغات به اندازه‌ای کم شده که شرکت‌های تولیدکننده به شکل مستقیم به ما مراجعه می‌کنند و از کاهش مواد اولیه آسیب‌رسان در محصولات تولیدی خود می‌گویند. درواقع محدودیت‌های وضع‌شده، باعث شده این تولیدکنندگان به ما مراجعه کنند.

قانون در مورد عملکرد صداوسیما یا سایر رسانه‌های تصویری در زمینه نمایش یا تبلیغ کالاهای مضر برای سلامتی چه می‌گوید؟
       مطابق بند ج ماده ۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه، تبلیغ کالاهای آسیب‌رسان به سلامت ممنوع است. براساس همین بند قانونی، وزارت بهداشت موظف بود لیستی از اقلام آسیب‌رسان به سلامت را مشخص و از طریق کمک ارگان‌های ذی‌ربط ازجمله وزارت صنایع و معادن و همچنین وزارت اقتصاد و دارایی، عوارضی را تعیین و اخذ کند. البته پیش از این قانون، آسیب‌رسانی نوشابه و سیگار مطرح و مسجل شده و عوارض آن نیز که جزء پیشنهادهای جهانی بود، پیگیری می‌شد.

خوشبختانه تبلیغات مربوط به سیگار تا حد زیادی در کشور کنترل و حتی می‌توانیم ادعا کنیم که حذف شده است. کما اینکه در صداوسیما و تبلیغات محیطی هیچ اثری از آن دیده نمی‌شود. اما اخیراً متاسفانه رفتارهایی در برخی فیلم‌ها مشاهده می‌شود که انگار دست اندرکاران آنها به شکل تعمدی، مصرف سیگار را ترویج می‌کنند. اگر هم نخواهیم واژه ترویج را به کار ببریم، درواقع آن را به نمایش می‌گذارند. پیش ‌از این، می‌گفتند سیگار در دست شخصیت‌های منفی فیلم قرار بگیرد تا به‌نوعی القای وجهه منفی باشد.

 اما الان حتی شخصیت‌های منفی فیلم‌های کشورهای غربی هم سیگار نمی‌کشند. زمانی هم که فیلم‌های گذشته را پخش می‌کنند، هاله‌ای روی سیگار قرار می‌دهند تا مشخص نباشد. اما در کشور ما در سینما یا فیلم‌هایی که در شبکه نمایش خانگی به نمایش در می‌آید، رفتاری غیر از این دیده می‌شود. به عنوان مثال در سریال شهرزاد که اتفاقاً با استقبال مخاطبان مواجه شده، می‌بینیم که آقای شهاب حسینی دائما در حال استعمال سیگار است. فیلم «نهنگ عنبر» مثال دیگری از یک فیلم محبوب بین مردم بود که قهرمان فیلم دائما از سیگار استفاده می‌کرد. این مسائل قابل نقد است چراکه این رفتار در کشوری رویت می‌شود که در آن قبح استفاده از سیگار به وفور دیده می‌شود. امروز فرد سیگاری زمانی که در تاکسی می‌نشیند یا در اماکن عمومی حاضر می‌شود، سیگار خود را خاموش می‌کند. اینجاست که باید فکر کنیم که به کجا می‌خواهیم برسیم؟ آیا واقعاً رسالت هنرمند همین است که فرهنگ غلطی که به مرور در جامعه درحال از بین رفتن است، ترویج دهد؟

 یعنی شما مشکوک به کانالیزه و هدفمند بودن این حرکت هستید؟ به عبارت دیگر به نظر شما دست‌هایی پشت پرده هست؟
       من چنین ادعایی ‌ندارم اما از هنرمندان انتظار را دارم به عواقب رفتار خود فکر کنند. هنرمندان ما دارای رسالت هستند و ما همیشه هنر را متعهد می‌شناسیم. هنری که تعهد در آن نباشد، به درد ما نمی‌خورد. هنر وجهه فرهنگی و آموزشی دارد. هنرمند می‌تواند مردم را با تاریخ کشور آشنا کند و ناقل پیام‌های مثبتی باشد. وقتی در فیلم‌های جدید موسسه رسانه‌های تصویری یا سینمایی، مشاهده می‌کنیم که قهرمان‌های داستان استفاده زیادی از سیگار می‌کنند، می‌توانیم نتیجه بگیریم که این حرکت کانالیزه شده است.

 وزارت بهداشت بخش‌نامه‌ای را به جشنواره فیلم فجر ابلاغ کرد که صحنه‌های استفاده از سیگار در فیلم‌ها حذف شود، اما اعمال نشد.
       حرف ما هم همین است. مردم بهتر می‌توانند قضاوت کنند. اگر این روند در تمامی فیلم‌هایی که اکران می‌شود، دیده شود، باید به تعهد آن هنر و به مسائل پشت پرده شک کرد.

ضمانت اجرایی این بخشنامه چه بود؟
       ضمانت اجرایی همان ماده ۳۷ است که این مسئله را قدغن کرده و به ارگان‌های ناظر اجازه برخورد داده است. ما انتظار نداریم مقاومتی در برابر این منطق صورت گیرد. چراکه هیچ‌کس به آسیب‌رسان بودن سیگار شکی ندارد. همه می‌دانند که سیگار نباید تبلیغ شود و همه هم می‌دانند که هنرمند ما باید متعهد باشد و نه مروج مسائل ضدفرهنگی. لذا به نظر می‌رسد با همین بخش‌نامه‌ها و تذکرها مسئله رفع شود. ارگان‌های ناظر این حق را برای خود قائل هستند که با این مسئله برخورد کنند.

در کشورهای پیشرفته معمولاً به فیلم‌هایی که دخانیات را تبلیغ می‌کنند، یارانه تعلق نمی‌گیرد و همچنین این قبیل فیلم‌ها به گروه‌های سنی خاصی تعلق می‌گیرد. درواقع تمام فیلم‌هایی که مصرف سیگار در آنها نمایش داده می‌شود، اختصاص به گروه سنی بالای 17 سال دارد.
       بله همین‌طور است. اخیراً در ترکیه جلسه‌ای در مورد سرطان‌ها داشتیم. آنجا مطرح شد که شبکه‌های تلویزیونی آنها موظف هستند که هر روز فلان حجم ساعت در مورد پیام‌های بهداشتی فعالیت کنند. ما از آنها سوال کردیم که شما با چه مکانیسمی این کار را انجام می‌دهید و آنها در پاسخ گفتند که مجوزی برای این کار به شبکه‌ها نمی‌دهیم. درواقع مجوز شبکه‌ها منوط به این است که ساعاتی از زمان خود در شبانه‌روز را به سلامت اختصاص دهند. در کشور ما همه شبکه‌ها در دست یک سازمان تحت عنوان صدا و سیما است و متاسفانه این طرح اتفاق نمی‌افتد. البته ناگفته نماند هربار تلویزیون ایران را نگاه می‌کنید، تبلیغ ورزش و پیام‌های سلامتی را مشاهده می‌کنید.

شاید اگر وزارت ارشاد به فیلم‌های این‌چنینی یارانه ساخت نپردازد، مشکل حل شود.
       بله. یا مثلاً می‌توانند تصویر سیگار را در فیلم‌ها محو کنند.

آیا آماری در زمینه مصرف سیگار داریم؟ حس ما این است که در طبقه نوجوان که بیشترین مخاطب رسانه‌ها هستند، مصرف سیگار و قلیان بیشتر شده است؟
       متاسفانه همین‌طور است. واقعیت این است که درصد مالیات بر سیگار در افغانستان ۸، در بحرین ۳۳، در ایران ۱۹، در کوبا ۸۷ و در شیلی ۷۶ درصد است. اینکه این شاخص در کشور ما تا این اندازه پایین است، نشان می‌دهد که این مالیات بر سیگار است که مصرف آن را پایین می‌آورد. قیمت سیگار باید آن‌قدر بالا برود که دانش‌آموز نتواند با پول تو جیبی خود آن را تهیه کند. قلیان هم که درحال توسعه است.

 اخیراً بحثی که در مورد دخانیات داشتیم این است که مصرف سیگار در اماکن عمومی باید قدغن شود. نظارت بر آن هم به عهده همکاران بهداشت محیط در محل‌های عرضه است. نکته مهم این است که ما قادر نیستیم در همه جا ناظر قرار دهیم و مردم باید در این زمینه‌ها با ما همکاری و شکایت‌های خود را اعلام کنند.

 قلیان یک فراورده مذموم در جامعه ماست و با اعمال زور نمی‌توان با آن مبارزه کرد. قلیان قبلاً در قهوه‌خانه‌های سنتی دیده می‌شد و از آنجاکه صورت زیبایی نداشت و مطلوب نبود، جوان ما رغبت نمی‌کرد به آنجا ورود پیدا کند. متاسفانه مصرف آن از زمانی باب شد که اماکن شیک و سفره‌خانه‌های مدرن به ترویج آن پرداختند.