به گزارش شفا آنلاین، میراث طبیعی بیابان لوت در حالی به صورت مشترک بین استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان در 29 مرداد ماه 1393 به شماره 203 در فهرست میراث طبیعی ملی قرار گرفت که پرونده این اثر در سال 2015 برای ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو ارسال شد.
زهرا رضایی ملکوتی مدیر پایگاه بیابان لوت خراسان جنوبی در خصوص اهمیت روستای ده سلم گفت: روستای ده سلم در 285 کیلومتری بیرجند و 85 کیلومتری جنوب غرب نهبندان قرار دارد. فاصله این روستا تا شهداد 210 کیلومتر است.
مدیر پایگاه بیابان لوت خراسان جنوبی با اشاره به اینکه ده سلم مهمترین آبادی در راه باستانی شهداد (خبیص) به نهبندان (نه) است، ادامه داد: این راه از دوره پیش از اسلام تا 70 سال گذشته از اهمیت تجاری زیادی برخوردار بوده است.
وی تصریح کرد: تا زمانی که کاروان های شتر کالاهای مورد نیاز را جابجا می‌کردند این مسیر یکی از مهمترین مسیرهای تجاری بین کرمان، خراسان و مُکران به شمار می رفت.
رضایی ملکوتی با اشاره به اینکه، در روستای ده سلم، صنایع دستی، به واسطه ورود گردشگران به این منطقه رشد قابل توجهی داشته است، افزود: قالی بافی، قالیچه بافی، پارچه بافی، حصیربافی و انواع سوزن دوزی‌های سنتی از مهمترین فعالیت های صنایع دستی در این روستا به شمار می‌رود.
مدیر پایگاه بیابان لوت خراسان جنوبی همچنین شاخصه اصلی روستا را برخورداری از آب بیشتر و گرمتر از سایر روستاها و نخلستان‌های آن می داند و می افزاید: نخلستان‌هایی که در روستای ده سلم وجود دارد در کمتر جایی در شهرستان نهبندان دیده می شود به گونه ای که نخلستان های آن در کنار ماسه های کویر مناظر بسیار زیبایی را خلق کرده اند.
در روستای ده سلم ویژگی‌های بارز مناطق کویری نمایان شده و خانه‌های خشت و گلی و نخلستان های خرما جلوه‌هایی از زیبایی آن است. در گوشه ای از نخلستان خرمای آن و در بافت قدیم روستا، قلعه قدیمی ده سلم با نام قلعه محمدتقی خان قرار دارد. علاوه بر این قلعه، دو قلعه قدیمی دیگر هم با نام‌های شوره گز و بَکرآباد در نزدیکی دهسلم موجود هستند. از ویژگی‌های منحصر به فرد این روستا وجود بیابان زیبای لوت در این منطقه است.
بیابان لوت با هزاران کیلومتر مربع مساحت، بزرگترین بیابان ایران است. این منطقه از لحاظ زمین ساختی به 3 قسمت لوت شمالی, لوت مرکزی و لوت جنوبی تقسیم بندی می‌شود. در 35 کیلومتری جنوب روستای ده سلم و در شرق بیابان لوت پدیده منحصر به فرد تپه‌های ماسه ای که به ریگ یلان معروف هستند واقع اند. ریگ یلان تجمع عظیمی از انواع ساخت های ماسه بادی به وسعت 10 هزار کیلومتر مربع است. دراین ناحیه بلندترین هرمهای ماسه ای ایران وجود دارند.
همچنین، پدیدههای ژئومورفولوژیکی منحصر به فردی در کویر لوت طی هزاران سال شکل گرفته که این منطقه را به عنوان یک منطقه منحصر به فرد در جهان تبدیل کرده است. در این بیابان به پدیدههای بی نظیر طبیعی، استثنایی و شگفت انگیزی نظیر کلوت‌ها و یاردانگ ها، نبکاها (گلدان های صحرا یا تل گز)، هرمهای ماسه ای، مخروط های آتشفشانی، دشت‌های پوشیده از گدازه های بازالتی و ... می‌توان اشاره کرد. این ویژگی‌ها توانسته دانشمندان و گردشگران زیادی را به این منطقه بکشاند.
در بخش‌هایی از این بیابان گونه‌های با ارزش جانوری نظیر گربه و روباه شنی، انواع مار و عقرب و گونه‌های خاص پرندگان مانند زاغ بور -که پرنده آندمیک ایران است- و ... مشاهده می شود.
به گزارش میراث فرهنگی؛ اِصطَخری، اِبن حوقَل و اَلمَقدسی از میان جغرافی دانان قدیم از این مسیر یاد کرده اند و جهانگردان قرون اخیر چون گالیندوی انگلیسی، زایلِر آلمانی، گابریِل و اِستِراتیل زوئراتریشی این مسیر را طی کرده اند. با توجه به آثاری که از گذشته در روستای دهسلم باقی مانده، قدمت آن به اندازه نهبندان تخمین زده می شود.
شایان ذکر است، در خصوص وجه تسمیه روستای ده سلم در اسناد و حافظه تاریخی مردم نقل و قول های متفاوتی ثبت و ضبط شده است. به طوری که برخی بر معتقدند، این روستا نام خود را از یکی از سرداران ابومسلم خراسانی گرفته است. عده ای از اهالی روستا نیز معتقدند که در ابتدا دو برادر به نام‌های سلم و تور، قنات های این روستا را آباد کرده اند که ده سلم کنونی را سلم، آباد کرده و به ده سلم معروف شده است. بنا به روایتی دیگر اولین فردی که قنات این روستا را آباد کرده، احتمالاً نامش سلم یا سلیم بوده که این روستا به ده سلم شهرت یافته است.
