در پناه همدلی‌های معنوی

متعادل ساختن ذهن
تقویت روحیه معنوی با توسل‌جویی و به جا آوردن مناسک مذهبی، یکی از تکنیک‌هایی است که متخصصان برای قوت بخشی و تقویت سیستم ایمنی بدن بیماران استفاده می‌کنند.

تحقیقات متعددی نشان می‌دهد، توسل جستن به قدرت بی‌پایان خداوند و بالا بردن بعد انسانی و دینی، بهترین روش برای مبارزه با رنج‌ها و پیروز بیرون آمدن از مشکلات است. ویلیام جیمز فیلسوف و روانشناس امریکایی ، پیوستن به منبع هستی و برخوردار بودن از قدرت معنوی بالا را از عوامل متعادل ساختن ذهن و مقابله با بیماری‌ها معرفی می‌کند.

به عقیده محققان، درد و رنج بخش گریز ناپذیر زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود که اغلب ناامیدی و از دست دادن معنای زندگی به دنبال آن رخ می‌دهد. بر اساس مطالعات انجام گرفته مداخلات مادی در از بین بردن هیجان‌های منفی که به دنبال درد و رنج و بیماری به وجود می‌آید نقش چندانی ایفا نمی‌کند و نمی‌توان با کمک حساب‌های بانکی و پشتوانه‌های مالی، احساساتی نظیر ترس، غم و ناامیدی را از بین برد.

از سوی دیگر عزاداری‌های مذهبی یکی از روش‌های کاهش دادن هیجان‌های منفی و التیام بخشیدن به دردهای جسمانی و روحی است. پژوهش‌های انجام گرفته نشان می‌دهد، بسیاری از بیماران یا افرادی که پس از مواجهه با سوانح و مشکلات، معنای زندگی را از دست داده بودند ، تنها با توسل و تکیه بر باورهای معنوی و در پرتو دعا بخصوص در مناسک مذهبی، راه بازگشت به زندگی را پیدا کرده و از ملال آورترین شرایط رهایی یافته‌اند.
مطالعه نوینی که ماه گذشته در نشریه سرطان نیوجرسی به چاپ رسید نشان داد پیشرفت بیماری در مبتلایان به سرطان که باورهای مذهبی و معنوی قوی تری داشتند کنترل شده‌تر است و نه تنها وضعیت جسمانی این بیماران رو به بهبود اعلام شد بلکه متخصصان سلامت روانی بیماران مبتلا به سرطان را بسیار رضایت بخش دانستند. پروفسور جیم هیتر، سرپرست انجمن بین‌المللی سرطان و محقق این پژوهش اعلام کرد، نتیجه مطالعات نشان می‌دهد بیماران سرطانی که در مناسک مذهبی گروهی شرکت داشتند کمتر از دیگران افسردگی، اضطراب و استرس را تجربه کردند و در مقابل افرادی که پیوند سستی با دنیای معنوی و پروردگار برقرار کرده بودند، بدون یافتن معنا و امید دچار مشکلات روان شناختی عدیده‌ای شده و سلامت جسمانی و روانی آنها در اثر پایین آمدن عزت نفس، دستخوش آسیب‌های فراوانی شده بود.

در میان مسلمانان نیز برگزاری مراسم مذهبی و محکم کردن ارتباط با منبع هستی و برگزیدگانش نیز از عوامل کاهش تنش و مدیریت رفتار و هیجانات عنوان شده که در سال‌های اخیر مورد تحقیق پژوهشگران قرار گرفته است.
تأثیر نیایش در مراسم عزاداری بر محافظت از ارگان‌های بدن و تقویت قوای جسمانی و روانی بیماران یکی دیگر از تحقیقات نوین انجام گرفته توسط محققان است. این مطالعات نشان می‌دهد، درمان از طریق سخن گفتن با منبع نامتناهی قدرت در لحظاتی که مسلمانان برای امامان و الگوهای اسلامی خود عزاداری می‌کنند به نوعی تخلیه هیجانی محسوب شده و عزاداری‌های دسته جمعی که ریشه در پیوند‌های عمیق عاطفی با ائمه اطهار(ع) دارد، آرامش را به دنبال دارد. به عقیده روانشناسان، انرژی معنوی و باورهایی که مناجات‌کنندگان و نمازگزاران در مراسم عزاداری دسته جمعی مانند دعا و مناجات‌خوانی در ماه‌های محرم و صفر به ودیعه می‌گذارند، احتمال اختلالات اضطرابی بویژه هراس اجتماعی و رفتارها و افکار وسواسی را کمتر می‌کند.
 در مطالعه‌ای که محققان بر دو هزار داوطلب انجام دادند، تا نقش دعا و نیایش در مراسم مذهبی را بررسی کنند مشخص شد سخن گفتن با پروردگار و به جا آوردن مناسک دینی ، منبع قدرت و امید بخشی به افراد به شمار می‌رود. پروفسور مت برد شو، محقق و جامعه شناس مذهبی، در گزارش خود نوشت، احساس راحتی و داشتن ذهنی بی‌دغدغه، دستاوردی است که نیایش و ارتباط با خداوند برای نماز گزاران و مناجات‌کنندگان به جا می‌گذارد و ارتباط معنا‌دار میان کاهش علائم اختلالات اضطرابی در افرادی که حضور فعال در مناسک مذهبی دارند و معتقد به باورهای مذهبی، تأثیر سبک دلبستگی ایمنی که افراد مذهبی با خدا برقرار کرده‌اند وسلامت روان را به وضوح مشخص کرده است.

پروفسور برد شو ادامه می‌دهد، بر اساس این مطالعات مشخص شد، افرادی که نیایش با خداوند و سخن گفتن با الگوهای دینی در مناسک مذهبی برای آنها به‌صورت دائمی شده است کمتر برای معنا دادن به زندگی به پیروی از سبک‌های نادرست زندگی پناه می‌برند و همین مسأله تضمینی برای سلامت جسمانی و روانی آنها و طول عمر بیشتر به شمار می‌رود. محققان در این تحقیق برمشکلاتی مانند هراس اجتماعی، وسواس فکری عملی و اضطراب اساسی در نمونه‌های مورد آزمایش تمرکز کرده و نتایج معنا‌داری میان ارتباط شرکت در مراسم مذهبی با کاهش اضطراب و افسردگی پیدا کردند.

رسیدن به خویشتنداری
امروزه از دعا درمانی برای کنترل استرس و کاهش اضطراب استفاده می‌شود. دکتر روبرت لی، نویسنده کتاب معجزه‌ای برای انهدام استرس و یکی از مبدعان دعا درمانی در مقدمه کتاب خود می‌نویسد، مطالعات فراوانی این مسأله را اثبات کرده است که هرچقدر افراد سبک زندگی معنوی با اعتقادات مذهبی را در پیش بگیرند، بهتر می‌توانند با مشکلات و استرس‌ها کنار بیایند. این روانشناس و جامعه شناس ادامه می‌دهد، آنها خوب می‌دانند که چگونه از دل سختی‌ها و رنج‌ها راه خوشبختی را پیدا کنند، در بیماری‌ها سریعتر بهبود پیدا می‌کنند و با برقرار کردن پیوندهای معنوی ناگسستنی با عالم هستی ارتباط یابند افرادی که نیایش را در برنامه‌های اصلی خود قرار داده و از طریق سخن گفتن با معبود هیجان‌های خود را متعادل می‌سازند، می‌دانند که مسئول همه اتفاقاتی که در جهان می‌افتد نیستند و نمی‌توانند رخدادها را کنترل کرده و در تصرف خود قرار دهند، از این‌رو با تکیه و اعتماد به منبع بی‌پایان قدرت، در مسیری صحیح قدم برداشته و تسلیم آن چه برای‌شان مقدر شده، می‌شوند.

دکتر لی پس از انجام تحقیق بر 13 هزار نمونه آزمایشگاهی دبیرستانی در کانادا نشان داد، دانش‌آموزان دبیرستانی معتقد با باورهای مذهبی که از برنامه‌های دعا درمانی دکتر لی پیروی می‌کردند، در مشکلات تحصیلی و خانوادگی خود موفق‌تر از سایرین عمل کرده و علائم افسردگی با تقویت هیجان‌های مثبت را کم رنگ کردند. در واقع اتصال به منابع غیر مادی و نیرومند شدن به‌واسطه نیایش و معنا بخشیدن به روزمرگی ‌ها و تلطیف کردن روح زندگی با باران دعا در مراسم عزاداری برای الگوهای دینی نوعی خود مراقبتی محسوب می‌شود که افراد را به مرزهای سلامت روان و جسم نزدیک می‌کند.

آمارها نشان می‌دهد، معنویت و احساس آرامشی که به دنبال پیوند با منبع قدرت به دست می‌آید در روانشناسی مثبت گرا، نیز مورد توجه محققان و متخصصان قرار گرفته است. به طوری که در علم روانشناسی مثبت گرا، تأثیرات مثبت نیایش، احساسی عمیق و لذت بخشی از تعلق و دلبستگی سالم تعریف می‌شود که شادی حقیقی و رؤیایی با مشکلات از فواید آن محسوب می‌شود.

در پژوهشی که توسط این گروه از محققان انجام گرفته است، امیدواری، همدلی و درک متقابل، رسیدن به هدف و معنا ، سرسخت شدن در برابر مشکلات و رسیدن به آرامش ذهن 5 فایده اصلی دستاوردهای بهره‌جویی از نیایش‌های روزانه، توجه به مناسک مذهبی و پیوند به قدرت و نیروهای غیر مادی عالم هستی نامگذاری شده است.  به عقیده روانشناسان، نیایش و دعا خواندن بویژه برگزاری مناجات گروهی، نگاه افراد را خوشبین و امیدوار در مسیری درست سوق می‌دهد و آینده بهتری را برای آنها رقم می‌زند.

همچنین قدرت نیایش در افزایش توانایی همدل شدن با دیگران و بهبود بخشیدن به ارتـــــباطات متقابل شگفت آور بوده و نتیجه مطالعات نشان می‌دهد، احتمال ابتلا به مشکلات جسمی و روانی در افراد همدل که از قدرت درک متقابل برخوردار بوده و کمتر با نگاه منتقدانه و قضاوت محور به اطراف خود می‌نگرند، پایین‌تر است. همچنین نیاز به یافتن معنا در دنیایی که روز به روز به سمت مادی‌گرایی پیش می‌رود، بیشتر احساس می‌شود و پیوند خوردن با معنویت یکی از راه‌های مهم بشربرای جلوگیری از غرق شدن در اضطراب و دغدغه به شمار می‌رود.ایران