«سلامت» در گیره سیاست

از‌‌ همان روزهای آغازین طرح تحول نظام سلامت توسط وزارت بهداشت، این وزارتخانه منتقدان سرسختی را در مقابل خود دید. منتقدانی که طی یک‌سال‌ونیم گذشته از هیچ کوششی برای کمرنگ‌کردن دستاوردهای این طرح ملی فروگذار نکرده‌اند. هرچند این طرح در بعضی از حوزه‌ها با کاستی‌هایی همراه بوده، اما افزایش محسوس و ملموس رضایت‌مندی مردم به دلیل کاهش چشمگیر هزینه‌های کمرشکن درمانی و ارتقای کیفیت این خدمات در مراکزدرمانی، به اذعان بسیاری از کار‌شناسان این حوزه توانست نظام سلامت بحران‌زده کشور که سوءمدیریت‌های دولت نهم و دهم نیز به آن دامن زده بود را به ساحل آرامش برساند.

آرامشی که باعث شد تا صاحب‌ نظران بین‌المللی و در رأس آنها سازمان جهانی بهداشت از طرح تحول نظام سلامت در ایران به‌عنوان الگویی موفق برای کشورهای درحال توسعه یاد کنند. اما همه اینها برای قانع‌شدن منتقدان وزارت بهداشت و طرح تحول نظام سلامت کافی نیست، آنها با ابراز تردید نسبت به موفقیت‌های مملوس این طرح همچنان بر مواضع خود نسبت به زمینگیرشدن و شکست طرح تحول نظام سلامت پافشاری می‌کنند. این منتقدان که اتفاقا بیشتر آنها در ردیف نمایندگان موافق طرح تحقیق و تفحص مجلس قرار دارند، همواره بر اختصاص و نحوه هزینه‌کرد منابع طرح تحول نظام سلامت به‌عنوان یکی از نقاط تاریک و مبهم طرح تحول نظام سلامت تأکید دارند.

ادعایی که این‌بار قرار است با استفاده از ابزار نظارتی مجلس صحت و سقم آن روشن شود.
تحقیق و تفحص از طرح تحول و استقبال مسئولان وزارت بهداشت
اما مطرح‌شدن موضوع تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت با واکنش مسئولان وزارت بهداشت همراه شد.

در‌‌همان روزهایی که زمزمه طرح تحقیق و تفحص مجلس و جمع‌آوری امضا‌های لازم برای به جریان افتادن این طرح هر روز بیش از پیش قوت می‌گرفت، طاهر موهبتی معاون برنامه‌ریزی، هماهنگی و امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این‌که بیشتر نمایندگان مجلس به‌ویژه‌ اعضای کمیسیون بهداشت و درمان به‌عنوان متولیان این امر از طرح تحول نظام سلامت رضایت دارند، گفت: «بخش عمده‌ای از طرح تحول نظام سلامت مدیون و محصول مجلس شورای اسلامی است و به همین دلیل هم مجلس به طرح تحول نظام سلامت همانند فرزند خود می‌نگرد.»

او در صحبت‌هایش به‌طور غیرمستقیم از این طرح مجلس استقبال کرد و از آن به‌عنوان فرصتی برای ارایه گزارش عملکرد وزارت بهداشت و جبران کاستی‌های اعتبارات طرح تحول نظام سلامت یاد کرد. البته با جدی‌ترشدن موضوع تحقیق و تفحص و ارایه آن به هیأت‌رئیسه مجلس حسن قاضی‌زاده‌هاشمی وزیر بهداشت در واکنشی به انتقادات مطرح‌شده درخصوص نحوه هزینه‌کرد منابع طرح تحول نظام سلامت گفت: «کل اعتبارات طرح تحول سلامت در ‌سال ۹۳، ۶‌هزارو۷۰۰‌میلیارد تومان بود که البته همه آن هم تخصیص پیدا نکرد و امسال هم با توجه به بودجه انقباضی حدود ۲‌هزار‌میلیارد تومان از اعتبارات طرح تحول سلامت کم شده است که تمام جزییات این اعتبارات مشخص و معلوم است، من به‌زودی برای مردم تشریح می‌کنم که ما چقدر پول گرفته‌ایم و در کجا‌ها خرج کرده‌ایم تا برای آنها شفاف شود که چقدر برای پزشک و پرستار هزینه شده و چقدر کارهای زیرساختی صورت گرفته است.»

جنجال بر سر تعرفه‌های درمانی
افزایش تعرفه‌های پزشکی براساس گام سوم طرح تحول نظام سلامت یکی از موارد مورد مناقشه میان منتقدان طرح تحول نظام سلامت و وزارت بهداشت است.

موضوعی که برای نخستین‌بار در روزهای پایانی‌ سال گذشته در قالب نامه‌ای به رئیس‌جمهوری ازسوی تعدادی از اقتصاددانان مجلس مطرح شد. احمد توکلی یکی از امضاکنندگان طرح تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت، در این خصوص معتقد است؛ «افزایش چند ‌برابری تعرفه‌ها باعث شده تا امروز بیمارستان‌ها به شدت بدهکار باشند. امروز هم به دلیل این حجم بدهی‌ها و عدم توان پرداخت آن ازسوی بیمه‌ها، بحث ادغام بیمه‌ها و سپردن آنها به وزارت بهداشت مطرح می‌شود.

در این صورت ناظر و تأمین‌کننده خدمات و خریدار خدمات یکی می‌شود و با از بین رفتن قدرت و امکان چانه‌زنی بین این سه بخش بر سر هزینه‌ها، مردم ضرر بیشتری خواهند کرد.» اما مراد‌هاشم زهی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با رد این صحبت‌ها  می‌گوید: «درحال حاضر تعرفه‌های وزارت بهداشت با آنچه که در واقعیت اتفاق می‌افتد، تفاوت زیادی دارد، باید قبول کنیم تعرفه‌های خدمات‌درمانی درکشور پایین است.»

او ادامه می‌دهد: «متاسفانه این صحبت‌ها هیچ‌کدام مبنا و پایه کار‌شناسی و علمی ندارد، افراد غیرمتخصص صحبت‌هایی را مطرح می‌کنند که با واقعیت‌های جامعه در تضاد است، همه‌ساله در تمام نظام‌های درمانی دنیا تعرفه‌ها بازنگری می‌شود و براساس تورم، شرایط اقتصادی و مولفه‌های دیگر تعرفه‌ها اصلاح می‌شود، یکی از مواردی که توانست موضوع زیرمیزی را در نظام درمانی به صفر نزدیک کند، همین افزایش تعرفه‌ها بود.»
نماینده مردم خراسان‌جنوبی و نهبندان با بیان این‌که اکثریت نمایندگان مجلس با به جریان افتادن طرح تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت مخالفند، دراین‌باره می‌گوید: «پزشکان صاحب‌نظر مجلس و اعضای کمیسیون بهداشت با طرح تحقیق و تفحص از وزارت بهداشت مخالف هستند و به هیچ عنوان با این طرح همراهی نمی‌کنند.»
او با بیان این‌که بعضی از نمایندگان با بی‌تقوایی سعی در کم‌رنگ کردن دستاوردهای بزرگ طرح تحول نظام سلامت دارند، اضافه ‌می‌کند: «معتقدم به دلیل این‌که حوزه انتخابی برخی از نمایندگان در شهرهای بزرگ است، این نمایندگان خیلی ارتباط رودررو با مردم و مراجعات مردمی زیادی ندارند؛ چرا که بنده و همچنین سایر نمایندگان شهرستان‌ها سابقا مراجعه‌کننده بسياري داشته‌ایم که از مشکلات مربوط به هزینه‌های بیمارستانی خود ناراضی بوده‌اند که پس از اجرای این طرح در بیمارستان‌ها حتی مراجعات دفا‌تر ما هم کمتر شده است.»
این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است حتی اگر درخواست تحقیق و تفحص از طرح تحول سلامت در صحن مجلس هم مطرح شود این تحقیق و تفحص راه به جایی نمی‌برد.
هاشم زهی با اشاره به رضایت مردم از طرح تحول نظام سلامت، می‌گوید: «هزینه‌های بالای طرح تحول سلامت امری مشهود است؛ اما باید این نکته را هم مدنظر داشت که بسیاری از کشور‌ها همواره ‌درصد بالایی از بودجه سالیانه خود را به حوزه سلامت اختصاص می‌دهند.»
طرحی برای اقشار متوسط جامعه
بهره‌مندی بیشتر قشر متوسط جامعه از خدمات طرح تحول در مقایسه قشر ضعیف و کم برخوردار یکی دیگر از موارد ادعایی منتقدان طرح تحول نظام سلامت است. به‌طوری که در نامه طرح تحقیق و تفحص درخواست شده تا مسئولان وزارت بهداشت به‌ صورت ریز، به بررسی نحوه توزیع اعتبارات طرح تحول سلامت بین روستا‌ها و شهر‌ها و منابع برخوردار و محروم پاسخ دهند.

موضوعی که نادر قاضی‌پور، نماینده مردم ارومیه به‌عنوان یکی از موافقان طرح تحقیق و تفحص به آن اشاره کرده است. او پیش از این گفته بود: «علاوه بر نحوه هزینه‌کرد بودجه‌های هنگفت برای طرح تحول سلامت، باید مشخص شود که چرا در طرح تحول سلامت به مسأله رسیدگی به نقاط محروم، اقشار آسیب‌پذیر جامعه و همچنین نیروهای بهداشت و درمان و پرستاران هیچ توجهی نشده است.»

احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم به‌عنوان یکی دیگر از موافقان طرح تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت دراین‌باره  می‌گوید: «طرح به هیأت رئیسه تقدیم شده و امیدواریم به دور از سیاست‌کاری و سیاست‌زدگی این کار انجام شود.»

او ادامه می‌دهد: «بودجه قابل‌ توجهی درخصوص طرح تحول سلامت اختصاص‌ یافته است و براساس بودجه‌ای که در اختیار وزارت بهداشت برای طرح تحول سلامت قرار گرفته است و تاکنون دیگر بخش‌ها چنین بودجه قابل‌ توجهی را دریافت نکردند، بنابراین نیاز است که تحقیق و تفحصی از وزارت بهداشت و نحوه اختصاص بودجه طرح تحول سلامت انجام شود.»

به گفته این عضو کمیسیون بهداشت و درمان، نه فقط در طرح تحول سلامت بلکه در همه کارهایی که دولت قول انجامش را داده است و از بودجه‌های خوبی برخوردار است، مجلس باید نظارت داشته باشد.
تحقیق و تفحص از طرح تحول و لابی‌های نمایندگان مجلس اما با این همه سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است كه تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت به عمر مجلس نهم نمی‌رسد. محمدحسین قربانی ضمن ابراز امیدواری درخصوص این‌که طرح تحقیق و تفحص نمایندگان از طرح تحول سلامت به دور از نگاه سیاسی باشد، دراین‌باره می‌گوید: «اجرای طرح تحقیق و تفحص از وظایف نمایندگان به شمار می‌رود و نمایندگان آزاد هستند که نظرات خود را پیگیری کنند؛ اما در این مقطع زمانی و با توجه به عمر کوتاه مجلس نهم تحقیق و تفحص به صلاح نیست و محقق نمی‌شود.»
او با بیان این‌که طرح تحقیق و تفحص از نظام سلامت الزاما باید از صحن علنی رأی بیاورد، می‌گوید: «فکر نمی‌کنم چنین چیزی تحقق پیدا کند و صحن علنی به آن رأی دهد. به اعتقاد بنده طرح تحول نظام سلامت یکی از برنامه‌های کاربردی حوزه سلامت است که یکسال و نیم از اجرای آن می‌گذرد و در مجموع نگاه مجلس به طرح تحول سلامت بسیار مثبت است.»

قربانی در پاسخ به این پرسش که کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس عملکرد وزارت بهداشت و طرح تحول نظام سلامت را چگونه ارزیابی می‌کند، می‌گوید: «عملکرد وزارت بهداشت در اجرای طرح تحول نظام سلامت مطلوب بوده؛ اما این طرح ضعف‌هایی هم دارد که باید برطرف شود.

با تعهد وزارت بهداشت می‌توان نظارت بر اجرای طرح تحول سلامت را دقیق‌تر کرد و ضعف‌های موجود را کاهش داد.»

سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درخصوص علت تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت می‌گوید: «امیدواریم که نمایندگانی که به دنبال تحقیق و تفحص هستند، جنبه سیاسی این موضوع را در نظر نگرفته باشند و با نگاه دلسوزانه به دنبال کاهش ضعف‌های طرح باشند.»

در همین حال نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از ارسال نشدن تقاضای تحقیق و تفحص از سوی هیأت رئیسه مجلس به کمیسیون بهداشت و درمان خبر می‌دهد.

عبدالرحمان رستیمان با بیان این‌که این کمیسیون هنوز نامه‌ای در این خصوص دریافت نکرده است، می‌گوید: «درخواست تحقیق و تفحص از وزارت بهداشت در موضوع طرح تحول سلامت که گفته شده، به هیأت‌رئیسه تحویل شده، باید ظرف ۴۸ ساعت از تحویل به هیأت‌رئیسه به کمیسیون بهداشت ابلاغ شود که هنوز کمیسیون نامه‌ای در این زمینه دریافت نکرده است.»

او در واکنش به انتقادات مطرح شده به طرح تحول نظام سلامت از سوی برخی از نمایندگان مجلس می‌گوید: «متاسفانه فضای کلی مجلس متأثر از لابی‌گری است، اما واقعیت این است که طرح تحول سلامت اقدام بسیار خوبی بوده که طبعا اشکالاتی هم داشته و باید این نواقص بررسی شود و درصدد حل آن برآییم.»

همزمانی تحقیق و تفحص از طرح تحول با موضوع تجمیع بیمه‌هاتصادفی است
اما یکی دیگر از مواردی که منتقدان به آن اشاره دارند، درخواست وزارت بهداشت برای اجرای قانون تجمیع بیمه‌ها و ارتباط آن با کسری بودجه این وزارت خانه برای ادامه طرح تحول نظام سلامت است. موضوعی که پس از صحبت‌های وزیر بهداشت درخصوص تعیین و تکلیف حق بیمه درمانی کارگران و افراد تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی رنگ و بوی جدی‌تر به خود گرفت و درنهایت احمد توکلی و نادر قاضی‌پور به‌عنوان موافقان طرح تحقیق و تفحص صراحتا درخواست قانونی وزارت بهداشت برای تجمیع بیمه‌ها را دلیلی برای کسری بودجه طرح تحول نظام سلامت عنوان کردند.

اما این مورد ادعایی هم به عقیده اکثر کار‌شناسان و صاحب‌نظران این حوزه چندان نمی‌تواند درست باشد. به‌خصوص آن‌که بیمه‌ها تاکنون رقمی بالغ بر ۴‌ هزار و ۴۰۰‌میلیارد تومان به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی بدهکارند و تاکنون نیز با وجود تمام وعده‌ها همچنان از پرداخت بدهی خود به بیمارستان‌ها امتناع می‌کنند. عضو شورایعالی سازمان نظام پزشکی دراین‌باره می‌گوید: «تحقیق و تفحص از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها از حقوق قانونی نمایندگان مجلس است و قطعا هر زمانی که نمایندگان مجلس صلاح بدانند، می‌توانند در هر حوزه‌ای به تحقیق و تفحص بپردازند و این همزمانی تحقیق و تفحص از طرح تحول نظام سلامت با خیز وزیر محترم بهداشت برای اجرای قانون برنامه پنجم درخصوص تجمیع بیمه‌ها کاملا تصادفی است.»

داریوش طاهرخانی ضمن بیان این مطلب می‌گوید: «صحبت‌های مطرح شده درخصوص افزایش تعرفه‌های خدمات درمانی و پیامدهای منفی اقتصادی آن اساسا مبنای علمی و عملی ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «تعرفه‌های پزشکی با قیمت تمام شده این خدمات تفاوت معناداری دارد، شاید به همین دلیل هم شورایعالی بیمه قیمت واقعی خدمات را اعلام نمی‌کند.

به‌هرحال براساس قانون برنامه پنجم توسعه باید سهم پرداختی مردم در بخش سلامت کاهش پیدا کند و این کار با حمایت دولت و سازمان‌های بیمه‌گر انجام شدنی است.»

عضو شورایعالی نظام پزشکی با بیان این‌که در آغاز طرح تحول نظام سلامت وزیر رفاه صراحتا گفت که نخواهد گذاشت قدر مطلق پرداختی مردم افزایش پیدا کند، می‌گوید: «اصلاح تعرفه‌ها در هیأت وزیران و باحضور شخص وزیر رفاه و اعضای شواریعالی بیمه انجام گرفته و این به معنای موافقت و توان حمایت آنها از این طرح بوده است.»  او اضافه می‌کند: «اما امروز زمزمه‌هایی مبنی بر عدم توان پرداخت سهم این وزارتخانه و سازمان‌های بیمه‌گر از طرح تحول نظام سلامت به گوش می‌رسد.»

طاهرخانی با مقایسه صحبت‌های روزهای ابتدایی طرح تحول نظام سلامت با زمزمه‌ها و رفتار حال حاضر بعضی دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط در حوزه سلامت تأکید می‌کند: «یا اعلام آمادگی این دستگاه‌ها در آن زمان بر مبنای اطلاعات غلط و اشتباه بوده و یا به مدیران بلندپایه این دستگاه‌ها اطلاعات درستی ارایه نشده است، که هر دو این موارد زیبنده این دستگاه‌ها نیست.»شهروند