هنوز مدت زیادی از ماجراهای پسر پرحاشیه تلگرام نگذشته، آن هم درست در شرایطی كه بحث بر سر فیلترینگ این
شبكه اجتماعی هنوز داغ است. این ماجرا، عده‌‌ای را متقاعد كرد كه فیلترینگ
چنین شبكه‌هایی لازم است و مضراتی دارد كه به مزایای آن غلبه می‌كند، و
اما عده دیگری كه معتقدند از "چاقو" هم می‌توان به درستی استفاده كرد، هم
نادرست. به گفته آنها، این شبكه را هم كه فیلتر كنیم، با فضاهای مجازی دیگر
چه خواهیم كرد؟ نمی‌شود با امواج مقابله كرد و بهتر است كاری كه انجام
می‌دهیم، آگاه كردن مردم باشد كه چطور از حریم خصوصی‌شان حفاظت كنند.
دكتر مصطفی فروتن، روان‌شناس و محقق علوم رفتاری، به این اشاره كرد كه چقدر باید از فضاهای مجازی استفاده كرد، چطور مي‌توان هم از مزایای اینترنت و پنجره‌هایی كه هر روز به رویمان گشوده می‌شود استفاده كنيم و هم از گزند و آسیب‌های احتمالی، در امان باشيم.
اصلا ما چقدر ناگزیریم از این شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم؟
نمی‌توانیم خودمان را گول بزنیم. امروز در شرایطی زندگی می‌کنیم که سبک زندگی نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده است. شاهد رشد تکنولوژی با سرعتی غیرقابل باور هستیم. این اتفاق باعث می‌شود به چیزهایی دسترسی پیدا کنیم که شاید هنوز فرهنگ آن را نداریم. در بعضی از مخالفت‌هایی كه با این فضاهای مجازی صورت می‌گیرد، ممکن است تصور شود به سنتی‌گرایی گرایش داریم و اساسا فواید تکنولوژی را نمی‌دانیم؛ در حالی که بر کسی پوشیده نیست که این نوآوری‌ها نکات بسیار مثبتی را هم در خود دارند.
چه نكات مثبتی؟
ارتباطات ارزان‌قیمت، تبادل اطلاعات رایگان، افزایش هوش هیجانی، درنوردیدن مرزها، پشت سر گذاشتن فشارهایی که در عرصه اجتماعی وجود دارد، گسترش ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی، تبادلات تجاری، سرگرم‌کنندگی و ... با این شبکه‌های اجتماعی می‌توان یک محیط امن درست کرد که در آن تبادل اطلاعات انجام داد و مبتنی بر قوانین باشد. واتس اپ، تانگو، وایبر، فیس‌بوک و ... امروز تلگرام و فردا نمی‌دانیم چه نام و فضای دیگری در دسترس قرار می‌گیرد. نمی‌توانیم از شبکه‌های اجتماعی فرار کنیم، فقط باید یاد بگیریم که از آنها چطور استفاده کنیم.
باید از این شبكه‌ها چطور استفاده كنیم كه فرصت سوءاستفاده به افرادی مثل «پسر پرحاشیه تلگرام» داده نشود؟
هشداری كه در اینجا می‌خواهم به آن اشاره كنم، به مرحله‌ای قبل از سوءاستفاده در فضای مجازی برمی‌گردد. آسیب‌های فضای مجازی عمدتا پیش‌زمینه‌ای در دنیای واقعی دارند؛ بنابراین اولین توصیه‌ای كه می‌توان كرد این است كه افراد نه تنها درباره شبکه‌های اجتماعی، بلکه درباره روابط اجتماعی هم دقت كنند كه وارد روابط نادرست نشوند. در چند روز گذشته شاهد بودیم که ماجراهای پسر پرحاشیه تلگرام در رسانه‌ها منتشر شد و دیدیم كه چطور یک نفر آبروی ده‌ها خانواده را از بین برد. در این میان به مضرات شبكه‌هایی مثل تلگرام اشاره شد اما از این نكته غفلت شد كه به افراد هشدار داده شود در روابط اجتماعی‌شان هم ملاحظه کنند که با چه افرادی نشست و برخاست می‌کنند. برای این كه هر روز شاهد یک آسیب در شبکه‌های اجتماعی نباشیم، مهمترین کاری که باید کرد این است که افراد مراقب روابطشان، هم در فضای واقعی و هم در فضای مجازی باشند.
راهكارهای مشخصی برای مراقبت در برابر افراد سوءاستفاده‌كننده وجود دارد؟
بله، لازم است كه این راهكارها به مردم آموزش داده شود تا شاهد مشكلات كمتری باشیم. در گذشته، لزوما باید کامپیوتری وجود داشت، اینترنت و سیم و کابل و ... در دسترس بود تا بتوانیم با دنیای اطرافمان ارتباط بگیریم اما در حال حاضر با ساده‌ترین گوشی‌های تلفن همراه به سادگی می‌توان به تمام شبکه‌های اجتماعی وارد شد؛ بنابراین حالاست که باید این قضیه جدی‌تر گرفته شود و آموزش‌های همگانی درباره استفاده از تكنولوژی‌های جدید از رسانه‌های مختلف ارائه شود. به عنوان مثال این كه به كسانی كه در هر شبكه اینترنتی و موبایلی عضو هستند، گفته شود دعوت به هر نوع گروهی را تایید نکنند، هیچگونه اطلاعات شخصی از خودشان منتشر نکنند، درست است که پلیس فتا بر فضای مجازی نظارت دارد اما هرکس بهتر است خودش مراقب آنچه انجام می‌دهد باشد تا به دردسر نیفتد.
اگر به هر دليلي مورد سوءاستفاده يا تهديد قرار گرفتند چه؟
در صورتی که اطلاعاتشان در فضای مجازی منتشر شد یا مورد سوءاستفاده قرار گرفتند، بلافاصله خانواده را در جریان قرار دهند. هر جایی که تهدیدی برای شرافت وجود دارد، پنهان‌کاری، کار را خرابتر می‌کند. شاید فاش كردن این قضیه و كمك خواستن از دیگران تلخ باشد اما تلخی به آن زمانی برمی‌گردد که در حال انجام عمل اشتباه بوده‌اند، حالا باید از عواقب بیشتر جلوگیری کنند. یكی از مسائلی كه لازم است به آن اشاره شود این است كه این روزها مشکل شبکه‌های اجتماعی را خصوصا بین زوجین شاهد هستیم و تبعاتی که استفاده نادرست و افراطی از اینترنت و پیغام‌رسان‌ها در حوزه خانواده به همراه خواهد داشت بسیار زیاد است.
در بین مراجعانتان چقدر با این مساله مواجهید؟
می‌توانم بگویم سه پنجم مراجعین من به دلیل مشکلاتی مراجعه می‌كنند که بین والدین و فرزندان نوجوان و جوانشان ایجاد شده و گاهی حتی به مقطع ابتدایی هم رسیده است. یک پنجم این مشکلات به اشتباهات زناشویی برمی‌گردد و تنها یک پنجم مراجعان به دلایلی مانند وسواس و اختلالات و ... مراجعه می‌كنند. درباره این سه پنجم باید گفت بیشتر والدینی که به ما مراجعه می‌کنند از توجه افراطی فرزندشان به تلفن همراه و ورود در شبکه‌های اجتماعی شکایت دارند. در یک پنجم مراجعان هم که به اشتباهات و گاهي خيانت‌هاي زناشویی مرتبط است، نقش تلفن همراه و باز هم شبکه‌های اجتماعی بسیار پررنگ است. ورود به این فضاها به راحتی است اما خروج از آن به راحتی نیست و می‌تواند بذر بسیاری از اختلافات زناشویی و خانوادگی را در محیط خانوادگی بپاشد.
برای این كه با شبكه‌های اجتماعی، روابط خانوادگي دچار مشكل نشود، چه توصیه‌هایی دارید؟
این كه به عنوان زوجین موظفیم اخلاق‌مدار بودن روابطمان را حفظ کنیم. لازم است همسرمان در جریان ارتباط‌های ما در شبكه‌های مجازی باشد. یکی دیگر از توصیه‌ها این است که ساعتی از شبانه‌روز را به دیگران اعلام کنیم كه فقط در آن زمان می‌توانیم پاسخگوی آنها باشیم. این زمان باید وقتی باشد که می‌دانیم بدون به کانون خانواده ما آسیب نمی‌زند و فرصت كافی داریم كه به فضای مجازی بپردازیم. نباید اینطور باشد كه افرادی كه با آنها در ارتباطیم، در هر زمانی از شبانه‌روز احساس کنند می‌توانند با ما ارتباط بگیرند و وقت ما را صرف خودشان کنند. ضمن این كه برای اعتمادسازی بیشتر، می‌توانیم یک شبکه نرم‌افزاری مشترک ایجاد كنیم و به دوستانمان بگوییم در آن محیط با ما در ارتباط باشند. همچنین توصیه می‌شود زوجین در تلفن همراهشان پسورد بگذارند، اما این پسورد را لازم است همسرشان داشته باشد.
در این صورت، تكلیف حریم خصوصی و هویت فردی چه می‌شود؟
گاهی تصور می‌شود حریم خصوصی به این معناست که من هر کاری بخواهم می‌توانم انجام دهم و به کسی مرتبط نیست؛ اما این تعریف درستی از حریم خصوصی نیست. درست است که هرکسی نیاز به خلوت برای خودش دارد؛ اما این که در آن خلوت چه می‌کند هم مهم است. در فضایی زندگی می‌کنیم که انواع و اقسام تهدیدات وجود دارد، اگر هیچگونه مشارکت و همدلی وجود نداشته باشد، مشخصا این حریم خصوصی نمی‌تواند حریم «امن» خصوصی باشد. ما قطعا به «حریم امن خصوصی» احتیاج داریم؛ اما لازم است به کلمه »امن» که غالبا مغفول می‌ماند توجه کنیم. ممکن است دوست نداشته باشیم یکسری از روابط را دیگران و حتی برخی اعضای خانواده‌مان بفهمند، اما این روابط تا کجا می‌تواند ارزشمند و اثرگذار باشد؟ مسلما تا جایی که کانون و کیان خانواده تهدید نشود. شاید کسی در فضای خصوصی بخواهد با افرادی معاشرت کند که بزهکارند، این که بگوید این حریم خصوصی من است و دیگران نباید دخالت کنند منطقی است؟ وقتی از فضای مجازی و دنیای بدون حفاظ اینترنت حرف می‌زنیم، درمورد فضایی صحبت می‌کنیم که فضای شبهه‌ناکی است. به عنوان یک درمانگر در زمینه خیانت‌ها و اشتباهات زناشویی دیده‌ام هنگامی که بذر شبهه و سوءظن ایجاد شود، چه التهاب‌هایی در خانواده رخ خواهد داد.
اینها نشان‌دهنده بی‌اعتمادی بین اعضای خانواده نیست؟
فضای امن و معتمدانه خود به خود شكل نمی‌گیرد. این فضا لازم است تولید شود. هویت انفرادی در شرایطی است که شرایط امن و بسامان باشد نه هنگامی كه یكی از طرفین، هنوز همسرش را به طور كامل نمی‌شناسد یا نسبت به بعضی از روابط او حساس است. شکی که در چنین مواردی ایجاد می‌شود، گاهی آنقدر به اعتمادسازی منجر نمی‌شود تا زمانی که به یک جدایی ختم شود. نباید بگذاریم آنچه آمده تا زندگی را برای ما تسهیل كند، عامل التهاب شود. مطمئن باشيد وقتي اعتماد و شناخت كافی ایجاد شد، حریم امن خصوصی و هویت شخصی‌خود به خود در محیط سالم خانوادگی و بدون دغدغه رعایت می‌شود.خبرآنلاین
کمال تشکر از جناب دکتر!