» عمومی
شفا آنلاین>اجتماعی>سرخی انارها در کوچه باغ‌های تو در توی کاه گلی، انارهایی که روی پرچین‌های باغ خودنمایی می‌کنند و می‌گویند خوردنشان برای رهگذر حلال است، انبارهای قدیمی با قفل‌های سنتی که از انارهای تازه چیده پر شده، کشاورزانی که در کوچه باغ‌ها می‌چرخند و انار را بار چرخ‌های دستیشان می‌کنند.
به گزارش شفا آنلاین،انارهای سرخ، کوچه باغ‌ها، دیوارهای آراسته به انار، کشاورزان خسته و صدای کشیده شدن چرخشان روی زمین، تصویری نیست که حالا حالاها از ذهنت پاک شود. حدود ظهر است که به روستای «چم» در نزدیکی شهرستان تفت می‌رسم، روستایی در استان یزد که به خاطر کوچه‌باغ‌های کاه‌گلی و سرخی و درخشندگی انارهایش فراموش‌نشدنی است.
در این کوچه‌باغ‌ها که راه می‌روی آنقدر انار سرخ کوچک بر زمین ریخته که از دور فکر می‌کنی باران انار آمده. انارهای روی شاخه‌ها هم یا خیلی کوچکند یا وقتی به آنها دست می‌زنی خشک و کم‌آبند.
کشاورزان چرخ‌های دستیشان را از انار پر می‌کنند تا به انبارهای کاه‌گلی‌شان ببرند، همان انبارهای سنتی و قدیمی که محل نگهداری انار است و درهایشان با کلون‌های چوبی زیبا چفت می‌شود، انارها در این انبارهای کاه‌گلی نگهداری می‌شوند تا به موقع و تازه و بعد از برداشت بعدی کشاورز وارد بازار شوند. اما گویا آن‌طور که کشاورزان و کارشناسان می‌گویند، در برخی نقاط کشور انار ایرانی سرنوشت غم‌انگیزی خواهد داشت
یکی از باغدارها را در روستای چم در انبار قدیمی‌اش می‌بینم، چرخ‌دستی‌های پر از انار را داخل انبار می‌برد تا بعداً و سر فرصت داخل جعبه‌ها جاسازی کند. می‌گوید اینجا بهترین مکان برای نگهداری انار است. انارها را تعارف می‌کند؛ اما بلافاصله توضیح می‌دهد: «هرچند تعارف کردنی هم نیست، بی‌آبی امسال کل محصول را نابود کرده، آنقدر انارهایم خشک‌شده که اینجا انبارش می‌کنم تا بعداً بدهم، ببرند کارخانه رب انار. اصلاً به درد خوردن نمی‌خورند.» محصول انارش هرچند درشت است، اما خشک و بدون آب است.
انارهای خشک‌شده، کارخانه‌های رب انار
همین کشاورز برایم توضیح می‌دهد انارها به خاطر کم‌آبی آفت کرم گلوگاه گرفته‌اند و برای همین است که این‌جور بر زمین ریخته یا ریز مانده‌اند.
قدری فکر می‌کند: «سه چهار سال است با این کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم با این وضعیت سال دیگر صلاح نیست به باغ برسم، می‌گذارم خشک شود.» به باغ انارش با آن کوچه‌باغ‌های زیبای خیره کننده که در همان نزدیکی انبار کاه گلی است، نگاهی می‌اندازم؛ زیر نور آفتاب ظهرگاهی هنوز تعداد زیادی انار بر شاخه درختان می‌درخشد.
با گشت و گذار کوتاهی در روستای چم که بیشترین ساکنانش هم هموطنان زرتشتی‌مان هستند، خیلی زود می‌فهمی بی‌آبی تا چه‌اندازه عرصه را بر اهالی تنگ کرده است. استخری که روزی پر از آب بوده، خشک مانده و در کنار سطل‌های زباله روستا کلی انار خراب ریخته شده است.
حسین احمدی و همسرش را در باغشان می‌بینم.
باغی که در ابتدای یک کوچه‌باغ زیبا قرار دارد. او در حال رسیدگی به باغ است و همسرش روی زمین نشسته و تدارک ناهار ظهر را می‌بیند. کف باغ به آن بزرگی با انارهای ریز تزئین شده. این باغدار پانزده سال است انار می‌کارد: «هفت هشت سال کم آبی هست، اما در این سال‌ها بیشتر هم شده، انارها اصلاً کیفیت ندارند. ریز شده‌اند. کرم گلو هم دارند. مجبوریم انارها را به دلال‌ها با قیمت پایین بدهیم. اگر سال بعد هم همین‌جور باشد باغ را ول می‌کنیم می‌رویم. هرچند دلم می‌سوزد اما چاره‌ای نداریم.
این جوری هم زندگی خودم و خانواده‌ام نمی‌گذرد.» او در تفت زندگی می‌کند و این روزها به خاطر تأمین زندگی خانواده‌اش مجبور شده در یک شرکت خصوصی کاری برای خود دست و پا کند: «با فروش این انار پول کارگرها هم درنمی‌آید، چه برسد به خرج زندگی.
کسی نمی‌تواند مشکل بی‌آبی را حل کند. تهیه آب واقعاً سخت است. روستا از سکنه خالی شده به خاطر بی‌آبی.» او هم می‌گوید انارهایش فقط به درد کارخانه رب انار می‌خورد و باقیمت کمتر از کیلویی 400 تومان توسط دلال‌ها خریداری می‌شود. در شهرستان تفت هم کوچه‌باغ‌های انار کم نیست. برخی از باغ‌ها پر است از انارهای درشت و خوش آب و رنگ. اینجا انارها به‌طور واضح با انارهای روستای چم فرق دارند. انارهایی که از دیوارها آویزان شده‌اند و کشاورزها خوردنش را حلال می‌دانند، درشت و آبدارند. هرچند محمد بیگی یکی از کشاورزان تفتی هم از وضعیت باغ انارش راضی نیست. او در اتاقکی که برای انبار انارش ساخته نشسته و انارهایش را در جعبه می‌چیند: «اینکه می‌بینی بعضی باغ‌ها وضعیت بهتری دارند به خاطر تلاش زیاد باغدار است وگرنه کمبود آب زندگی همه را سخت کرده، می‌دانید انگار هیچ کس به فکر نیست. محصول من نصف سال گذشته شده و دلال‌ها هم آن را نصف قیمت می‌خرند.» دلال انار درجه دو محصول باغ او را کیلویی 800 تومان می‌خرد و درجه یک‌ها را کیلویی 1000 تومان.
داستان غم‌انگیز انار ایرانی
یحیی سلاح ورزی، دانشجوی دکترای باغداری دانشگاه تهران که سال‌ها در حوزه انار پ‍‍‍ژوهش انجام داده سرنوشت انار ایرانی را غم‌انگیز توصیف می‌کند.
محصولی که به عقیده او بهترین در دنیاست. اکنون قیمتش با فلفل و بادمجان که سردرختی‌اند برابری می‌کند یا گاه قیمت کمتری دارد: «بحران کم‌آبی بسیاری از باغ‌های ما ازجمله باغ‌های انار خراسان و یزد را با مشکل روبه‌رو کرده است.
کشاورز هم نمی‌تواند با آب کمی که دارد بهترین بهره‌وری را داشته باشد و باید بالاخره باغش را به حال خود رها کند.» قیمت پایین انار، وجود واسطه‌ها برای خرید انار و بحران آب ازجمله مواردی است که او به‌عنوان عواملی که موجب می‌شود کشاورز باغش را به حال خود رها کند نام می‌برد.
به گفته او گاهی به همین دلایل 80 درصد محصول انار یک کشاورز مثل باران بر زمین می‌ریزد.
او انار ایرانی را باکیفیت‌ترین انار دنیا می‌داند که در بیش از 90 هزار هکتار کشت می‌شود، اما اسپانیا فقط 3 هزار هکتار باغ انار دارد و این روزها شده رقیبی جدی برای انار ایران که رتبه اول صادرات دنیا را دارد: «هیچ اناری در دنیا کیفیت انار ایران را ندارد، اما متأسفانه این روزها برخی کشاورزان با تصمیم‌گیری‌های مقطعی و توصیه‌های ترویجی تشویق می‌شوند کشت انار را رها کنند و به کشت زعفران و پسته بپردازند. این تصمیم‌گیری‌های مقطعی اصلاً به نفع ما نیست. تا چند سال دیگر ترکیه، اسپانیا، امریکا...رقیب‌های جدی ما درکشت انار خواهند شد.»
او مدیریت بحران آب، مدیریت مصرف آب و تغییر الگوهای زراعت را از راه‌های حل مشکل انار ایرانی می‌داند: «ما اکنون در کشت انار مزیت نسبی داریم یعنی رتبه اول دنیا را داریم و نمی‌توانیم کشت و کاری را که این همه در آن می‌درخشد متوقف کنیم بلکه با تغییر الگوهاست که می‌توانیم این مشکل را حل کنیم.»
او شناخت فیزیولوژی گیاه را یکی از تغییر الگوهای زراعت می‌داند: «برخی کشاورزان ما از ابتدای رویش انار به آن آب می‌دهند درحالی‌که با شناخت فیزیولوژی درخت باید زمان آبیاری بموقع درخت را تشخیص داد. مثلاً یک‌بار در فصل بهار در باغ اناری بودم و متوجه شدم کشاورزی بی‌دلیل به درختانش آب می‌داد می‌گفت چون موتور آب روشن‌شده و حق آب دارم باید به درختانم آب بدهم. اساساً ما دید ملی در زمینه مدیریت بحران آب نداریم.»
او در پاسخ به این سؤال که چرا در یک منطقه مشخص تفاوت زیادی بین کیفیت انارها دیده می‌شود می‌گوید: «درست است که آب عامل تعیین‌کننده کشت انار است اما نباید مدیریت باغ و باغداری را نادیده گرفت. گاه در شرایط مشابه بعضی از کشاورزان می‌توانند تا 10 برابر بیشتر از دیگران انار برداشت کنند. اما به‌هرحال عامل تعیین‌کننده آب است.»
ضرورت حفظ میوه‌ای پیچیده و مقدس
«انار میوه‌ای پیچیده و مقدس است، این میوه در برابر بی‌آبی هم مقاوم است و باید با مدیریت درست آن را حفظ کرد.» این‌ها گفته‌های محمدرضا وظیفه‌شناس، رئیس بخش تحقیقات باغبانی مرکز تحقیقات باغبانی استان یزد است. او بیش از 18 طرح تحقیقاتی هم در حوزه انار انجام داده است.
این محقق می‌گوید: «در استان یزد تعدادی از باغ‌ها به دلیل محدودیت آب دچار ریزش شدید انار شده‌اند، سرمازدگی سال گذشته هم این مشکلات را دو چندان کرده، چون بلافاصله بعد از سرمازدگی باید باغ‌ها آبیاری شوند. یعنی حتی اگر هنگام سرمازدگی آب، یخ بزند، بهتر است باز هم به درخت آب بدهیم، ولی چون همزمان با سرمازدگی سال گذشته آب کافی برای آبیاری نبوده، تعدادی از درختان آسیب دیده‌اند. بااین‌همه در مجموع تولید انار استان یزد کاهش نیافته است.»
در این شرایط که کشت انار سود اقتصادی ندارد، خیلی از کشاورزان انار مزارع‌شان را رها می‌کنند و به‌جایش ویلا می‌سازند: «انار تفت خیلی وضعیت خوبی داشت اما به دلیل نبود حمایت‌های کافی بویژه بعد از سرمازدگی که مرکز تحقیقاتی ما هم آن را تأیید کرد این وضعیت به وجود آمده است.»
او سطح کشت انار در ایران را اکنون 66 هزار هکتار می‌داند که نسبت به گذشته کاهش‌یافته و اکنون چین با 110 هزار هکتار و هند با 80 هزار هکتار رتبه‌های اول و دوم دنیا را در اختیار دارند: «ما پتانسیل برگشت به رتبه اول را با توجه به علم بومی مانند انبارهای گلی داریم.
این انبارها برای نگهداری انار تا برداشت بعدی بهترین گزینه‌اند و با مدیریت و ایجاد باغ‌های جدید و فرآوری بهترمی‌توانیم مقام قبلی را دوباره به دست بیاوریم. چینی‌ها از انار 37 فرآورده تولید می‌کنند اما ما فقط از آن رب می‌گیریم. این میوه مقدس و پیچیده نیازمند حفظ و توجه جدی است.» کوچه‌باغ‌های چم، تفت و دیگر شهرهای ایران با باغ‌های انار آنقدر زیبا هستند که حتی وقتی انار ایرانی سرنوشت غم‌انگیزی پیدا کرده باشد و مثل بارانی سرخ زمین را پوشانده باشد، باز زیبایی‌اش ذهن‌ات را پر کند؛ زیبایی غم‌انگیز کوچه‌باغ‌های انار..ایران
نظرشما
آخرین اخبار