ايران در ابتداي راه درمان سکته مغزي

فعال شدن کد سکته مغزي در برخي بيمارستان‌هاي کشور

فرهاد عصارزادگان، متخصص مغز و اعصاب بيمارستان آموزشي امام حسين (ع)، از فعال شدن کد سکته مغزي در اين بيمارستان خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «فعال بودن کد سکته مغزي براي بيماران به اين معنا است که گروهي که بايد براي درمان اين عارضه اقدام کنند بسيار هماهنگ باشند و در زمان درمان بيمار تا حد امکان صرفه‌جويي کنند.»

او ادامه مي‌دهد: «اگر کد سکته مغزي در بيمارستاني فعال باشد، به‌محض اينکه متخصص طب اورژانس تشخيص داد بيمار دچار سکته مغزي شده است و بايد او را به سرويس درمان مربوطه ارجاع داد، نبايد زماني براي تشکيل پرونده بيمار تلف ‌شود و آزمايش خون و سي‌تي‌اسکن او بايد به‌سرعت تهيه شود و پزشک بر بالين بيمار حاضر باشد. به‌عبارت‌ديگر گروه درماني بايد براي درمان بيماري که دچار سکته مغزي شده است بشتابند و هماهنگ کار کنند و از اتلاف وقت جلوگيري کنند.»

او خاطرنشان مي‌کند: «شکل پيشرفته‌تر کار اين است که کد سکته مغزي از آمبولانس فعال شود و متخصص مغز و اعصاب و گروه درماني او بدانند که بيماري که در حال انتقال به بيمارستان است دچار سکته مغزي شده است، اما در حال حاضر در ايران اين کد از ترياژ فعال مي‌شود و تنها در 4 يا 5مرکز درماني در سطح شهر فعال‌شده است.»

عضو انجمن سکته مغزي ايران در بخش ديگري از سخنان خود، از ناآگاهي به‌عنوان مهم‌ترين عامل اتلاف وقت بيماران ياد مي‌کند و مي‌گويد: «به‌طور تقريبي در طول روز 3 تا 5 بيمار که دچار سکته مغزي شده‌اند در بيمارستان امام حسين (ع) بستري مي‌شوند که بخش عمده‌اي از آنان به دليل آشنا نبودن با علائم سکته مغزي زمان طلايي خود را ازدست‌داده‌اند.»

او ادامه مي‌دهد: «در حال حاضر معناي ما از زمان طلايي از صفر تا چهارمين ساعت زمان وقوع سکته مغزي است که در اين مدت مي‌توانيم با تزريق وريدي RTPA شدت سکته را کاهش دهيم، اما گاهي با روش‌هاي مداخله‌اي که زمان طلايي را به 6 تا 12 ساعت افزايش مي‌دهند مي‌توان لخته را خارج کرد؛ اين در حالي است که بسياري از بيماران اين 12 ساعت را هم به دليل ترديد خود در مراجعه به بيمارستان و پس‌ازآن ماندن در ترافيک ازدست‌داده‌اند.»

ارجاع نامناسب، دومين عامل اتلاف زمان طلايي است

محمدحسين حريرچيان، نورولوژيست بيمارستان امام خميني (ره) هم به اتلاف زياد زمان طلايي بيماراني که به اين بيمارستان مراجعه مي‌کنند اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «بيماراني که دچار سکته مغزي شده‌اند، خيلي دير به اين بيمارستان مراجعه مي‌کنند و ما عملاً تا اندازه زيادي از انجام درمان‌هاي سکته مغزي محروم مي‌مانيم؛ زيرا بيماران در بسياري از مواقع حتي در 6 ساعت اول سکته مغزي هم به اورژانس مراجعه نمي‌کنند.»

او هم ناآگاهي را اولين عامل اتلاف اين زمان مي‌داند و خاطرنشان مي‌کند: «بدترين بخش سکته مغزي اين است که مانند سکته قلبي علامت هشداردهنده‌اي به نام درد ندارد و بيماران در چند ساعت اول وقوع آن در تماس گرفتن با اورژانس ترديد مي‌کنند.»

اين متخصص مغز و اعصاب ارجاع نامناسب را دومين عامل اتلاف زمان بيماران مي‌داند و ادامه مي‌دهد: «اگرچه نمي‌توان گفت ارجاع نامناسب به‌اندازه ناآگاهي بيماران سبب از بين رفتن زمان مي‌شود اما دومين عاملي است که در اين ميان نقش دارد، زيرا بيماراني که دچار سکته مغزي مي‌شوند اغلب فشارخون بسيار بالايي دارند و تلاش براي کاهش فشارخون آنان در خانه يا مراکز درماني نامناسب مانند درمانگاه، زمان طلايي او را تلف مي‌کند.»

او خاطرنشان مي‌کند: «حقيقت اين است که گذشته از موضوعاتي که ذکر شد، گاهي در بيمارستان‌ها کمتر به علائم سکته مغزي به‌خصوص اگر خفيف باشند توجه مي‌شود و بيمار به دليل دارا بودن فشارخون بسيار بالا که براي کادر درماني بيمارستان نگران‌کننده است در سي‌سي‌يو بستري مي‌شود.»

امکان درمان سکته مغزي ابتدا در بيمارستان‌هاي دانشگاهي فراهم‌شده است

حريرچيان در بخش ديگري از سخنان خود از فراهم شدن امکانات درمان سکته مغزي در بيمارستان‌هاي آموزشي خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «وزارت بهداشت در حال حاضر تلاش زيادي مي‌کند که درمان حاد سکته مغزي در کشور شروع شود و بيمارستان‌هاي دانشگاهي در اين مورد پيشگام هستند.

در حال حاضر کمتر امکان دارد که اين خدمت‌رساني در بيمارستان‌هاي خصوصي و بيمارستان‌هاي دولتي غيردانشگاهي انجام شود.» او ادامه مي‌دهد: «ما در حال حاضر در شروع درمان سکته مغزي هستيم و بيمارستان‌‌هاي دانشگاهي کم‌وبيش اين تجربه را پيداکرده‌اند و داراي امکانات درمان‌هاي مرحله حاد سکته مغزي هستند.

اورژانس‌هاي کشوري هم مطلع هستند که بايد بيمار را به کدام بيمارستان ارجاع بدهند و مراجعه مستقيم بيمار به بيمارستان بيشتر از ارجاع توسط اورژانس به او آسيب مي‌زند؛ بنابراين توصيه مي‌شود بيماران شخصاً به اورژانس بيمارستان‌ها مراجعه نکنند.»

آمبولانس‌هاي ايران تا مجهز شدن به امکان تزريق RTPA فاصله زيادي دارند

فرهاد عصارزادگان در پاسخ به اين سؤال که آيا مي‌توان با تزريق RTPA در آمبولانس در زمان طلايي بيمار صرفه‌جويي کرد، مي‌گويد: «تزريق RTPA حداقل به يک سي‌تي‌اسکن نياز دارد، زيرا ممکن است سکته از نوع هموراژيک يا خون‌ريزي دهنده باشد و تزريق اين دارو که به‌منظور رقيق کردن لخته خوني در سکته نوع ايسکميک، سبب خونريزي بيشتر مي‌شود.»

او ادامه مي‌دهد: «در حال حاضر در آلمان و آمريکا به شکل محدود آمبولانس‌هايي وجود دارد که به سي‌تي‌اسکن مجهز هستند و تزريق اوليه اين دارو را در آمبولانس انجام مي‌دهند؛ اين در حالي است که در ايران حتي تعداد مراکزي که به سي‌تي‌اسکن مجهز هستند هم محدود است.»

محمدحسين حريرچيان هم در پاسخ اين سؤال مي‌گويد: «در آلمان و آمريکا در تعدادي از آمبولانس‌ها امکان مشاهده آنلاين سي‌تي‌اسکن توسط متخصص مغز و اعصاب فراهم‌شده است و يک کمک پزشک با مشورت با اين متخصص، تزريق اوليه RTPA را انجام مي‌دهد و سپس ادامه تزريق طي 1ساعت بعد به‌تدريج صورت مي‌گيرد.»

وجود امکانات در بيمارستان‌هاي آموزشي

محمدحسين حريرچيان در پاسخ به اين سؤال که آيا مي‌توان با تأسيس کلينيک‌هاي درمان سکته مغزي در نقاط مختلف سطح شهر، در زمان طلايي بيماران صرفه‌جويي کرد مي‌گويد: «تزريق RTPA به تمهيدات خاصي نياز دارد و علائم حياتي و وضعيت سيستم عصبي بيمار بايد هر
15 دقيقه در 2ساعت اول پس از تزريق، مورد ارزيابي جدي قرار گيرد. بنابراين اين دارو بايد در مرکزي تزريق شود که به امکانات درماني مناسب مجهز باشد.»

او ادامه مي‌دهد: «در حال حاضر مراکز درمان سکته مغزي يا SCUها که امکان تزريق RTPA را دارند کم‌وبيش در بيمارستان‌هاي آموزشي ايجادشده‌اند و تعدادي از
SCUهاي پيشرفته‌تر که مي‌توانند درزماني طولاني‌تر و با استفاده از تکنيک‌هاي پيشرفته‌تر بيماران را درمان کنند در تعدادي از بيمارستان‌ها وجود دارند که بيمار در صورت پاسخ ندادن به تزريق RTPA به آنها ارجاع داده مي‌شود.»

اين دارو اصلا بيمه نيست

تا به حال از تهران و مشکلات مردم آن سخن گفتيم، اما آيا مشکل مردم شهرهاي کوچک‌تر هم تنها از بين رفتن زمان طلايي است؟ احمد نگهي، نورولوژيست بيمارستان شهيد محمدي بندرعباس در اشاره به مشکلات درمان سکته مغزي در اين شهر مي‌گويد: «با توجه به گران بودن داروي RTPA و اين که با اجرا شدن طرح تحول نظام سلامت نمي‌توانيم هزينه آن را به بيمار تحميل کنيم، اصلاً RTPA تزريق نمي‌کنيم!» او ادامه مي‌دهد: «در اين شهر کوچک مشکل ترافيک وجود ندارد و طبق آماري که بيمارستان تهيه کرده است 30درصد بيماران در زمان طلايي خود به بيمارستان مي‌رسند اما درمان سکته مغزي براي آنان صورت نمي‌گيرد.»

اين نورولوژيست اظهار مي‌کند RTPA هنوز تحت پوشش بيمه قرار نگرفته‌است و به همين دليل و با وجود اينکه امکانات کامل SCU در بندرعباس موجود است اين دارو براي بيماران تزريق نمي‌شود؛ اين در حالي است که اين دارو هم‌اکنون در تهران تزريق مي‌شود و فرهاد عصارزادگان، عضو انجمن سکته مغزي در پاسخ به اين سخن اظهار مي‌کند RTPA تحت پوشش بيمه قرار گرفته است و نامه آن هم موجود است.سپید