زلزله در تهران قابل پیش بینی شد!؟ در فرصت طلایی 40 ثانیه ای از اعلام تا ضربه زلزله چه می شود کرد؟

در این میزگرد، دکتر غلامرضا پورحیدری رئیس انجمن ملی علمی مدیریت بحران ایران و دکتر احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران به صورت حضوری و امیر خجسته، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس به صورت تلفنی حضور داشتند.
کامران نجف زاده، مجری برنامه در ابتدای این میزگرد گفت: آتش سوزیهایی که در ایران اتفاق می افتد، از جنگها گرفته تا بازار تهران نشان داده که در مدیریت این بحران موفق نیستیم و در داشتن تجهیزات ایمنی نیز قصور می کنیم. ما 29 سازمان داریم که وظیفه کمک در شرایط بحرانی دارند ولی بحران همچنان ما را غافل می کند.
او سپس به طرح پرسشهای خود پرداخت که در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:

به نظر می رسد دچار عارضه ای هستیم که اکثر اوقات دچار غافلگیری می شویم. جریان این چیست؟
پورحیدری: در بحث توسعه پایدار، یک بحث عدالت اجتماعی داریم و دیگری پویایی مسایل اقتصادی. محور بعدی محیط زیست و مدیریت حوادث است. کل موضوعات 3 محور است. ما داریم درباره یک سوم کل موضوعات صحبت می کنیم که این محور اگر کنترل نشود آن دو محور را نیز دچار ضایعه و خسارت می کنیم. دنیا امروز از مدیریت بحران به عنوان مدیریت ریسک و خطر یاد می کند و شروع به پیشگیری می کنم. اصل موضوعات و هزینه کرد جامعه پیشگیری است.

تناقضهایی بین سازمانهای مدیریت بحران است. نکته دوم این است که ما توانایی پیشگیری داشته باشیم و منوط به مطالعات است. شما این مطالعات و پیش بینی ها را داشتید؟ قبلا نیز سیل در امامزاده داوود مشکلات زیادی را به وجود آورده بود؟ 3 سال پیش هم رودخانه کن به مترو ریخته بود. پیش بینی ها در کار شما هست؟
احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران: هر سازمانی در دستور کار خود مراحل 4گانه مدیریت بحران را دارد. این که بایستی مباحث پیش بینی، رصد، آمادگی و مقابله و بازسازی و باتوانی را در یک پکیج کلی ببینیم. کشور ما خیلی به مقابله پرداخته یعنی خود را قوی کرده حادثه ای پیش بیاید و در این بحث خوب ورود کند ولی به مدیریت ریسک نپرداختیم.

شما قبلا گفتید اگر زلزله در تهران بیاید، برنامه ای نداریم. چرا وضعیت ما اینطور است که اعلام می کنیم آمادگی نداریم؟
صادقی: بحث زلزله با مخاطرات دیگر متفاوت است. نظام عرضه و تقاضا، متناسب نیست. حجم و شدت زلزله تهران اینقدر زیاد است که امکانات شهر تهران پاسخگوی آن نیست.

فرض کنید زلزله بیاید، سیستم هشدار دهنده داریم؟
پورحیدری: به عنوان عملی غیر از ناتوانی در اطلاع دادن به مردم، توقع داریم همه چیز را از تلویزیون ببینیم، ولی اطلاع رسانی برای عموم نداریم.
صادقی: کار خوبی که برای هشدار زلزله در تهران انجام دادیم، سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران با مرکز مطالعات بین المللی ژاپن روی لرزه خیزی تهران کار می کند و یکی از این محورها، هشدار سریع زلزله است. زلزله قابل پیش بینی نیست. ولی زمانی که گسل فعال می شود دو موج دارد. اولیه و ثانویه. در موج اولیه، مخرب نیست. موج بعدی مخرب است. فاصله بین دو موج از 10 تا 40 ثانیه است. 10 ثانیه شاید فرصت کمی باشد ولی برای قطع شریانهای حیاتی، قطع برق، قطع برق مترو. قطع کنتورهای گاز ممکن است کافی باشد. این اولین خروجی را به صورت آزمایشی روی گسل مشاع کردیم.

شما اطلاعی در این باره دارید؟
پورحیدری: اولا این را به صورت مانور انجام ندادیم که ببینیم چه می کند.
صادقی: این مربوط به 3 ماه گذشته است. برای این باید یک سامانه هشدار سریع درست کنیم.

پورحیدری: قبلا عرض کردم اگر به طور جدی به این موضوع فکر نشود، بعید نیست ایران عبرتی برای کل دنیا شود. مردم و مسئولان باید محکم وارد شوند. حاکمیت باید به جدی ورود کند. سیاست کلی نظام خوب تعریف شده ولی در مجلس و دولت خروجی خوبی از آن بیرون نیامده. قانونی که باید این مسایل را هماهنگ کند وجود ندارد و ضعف داریم. در تحلیل مخاطرات که اوضاع و احوال ما چه طور است نداریم. ما در کشور مدیریت کشور ما متولی متناسب با حجم کارها نداریم و این به لحاظ استراتژیک بزرگترین مشکلی است که داریم.

امیر خجسته رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور به صورت تلفنی روی خط برنامه آمد و از او پرسیده شد: تکلیف قانون در این باره چه شد؟
خجسته: دولت لایحه حوادث غیرمترقبه را اردیبهشت ماه به مجلس داد و بسیار عجله ای بود. در کمیسیون در اولویت قرار دادیم و دو جلسه تشکیل شده و به همراه وزارت کشور، شهرداری و تمام وزارتخانه ها، دو جلسه تشکیل شد و مشخص شد اشکالات عدیده دارد. این را باید خارج از نوبت در صحن کمیسیون تصویب کنیم و در صحن علنی نیز دو فوریتی کنیم با توجه به شرایط کشور و نیاز است ما ببینیم. ابهامات بسیار زیاد است.

برنامه شما نیز بررسی فوری است؟
خجسته: بله، باید محیط زیست را نیز در این مبحث دید و پیشگیری و بازسازی را دید. بودجه حوادث غیرمترقبه و سازمان بحران هم باید در اختیار وزارت کشور باشد ولی اکنون در اختیار معاونت رئیس جمهوری است و این مشکل دارد.

پورحیدری: ما یکسال قبل این بحث را به طور کامل آماده کردیم و 70 نفر متخصص در این باره نظر دادند. قانون قبلی اشکالات جدی داشت و به دلیل اشکالات، قابلیت اجرا نداشت. لایحه جدید نسبت به قانون قبلی عقبگرد دارد. از لحاظ مدیریت، جایگاه و بودجه تنزل کرده.

صادقی: واقعا چالشهایی که همه به آن اذعان دارند، یکی از دلایلش نبود قانون خوب است.

مثلا در کشور امروز آتش سوزی در بندرعباس داشتیم. سال پیش در خیابان جمهوری آتش سوزی داشتیم. ولی نرده بان یا تشک نجات نداریم چه ربطی به قانون دارد؟
صادقی: در برخی موارد، قانون خوب اجرا نشده و در برخی موارد، نقص جدی داریم.

مثلا؟
صادقی: تعریفی از مدیریت بحران داریم . اینها را نادیده می گیریم. بحث مدیریت بحران را تبدیل به حوادث غیرمترقبه کردیم.

شما توضیحی دارید؟
پورحیدری: در کتاب مدیریت بحران، این مسایل را کامل آورده ایم. این کتاب زرد است و اگر توجه نشود، تبدیل به کارت قرمز می شود. سیاستهای کلی نظام باید در قالب قانون بیاید و اجرایی شود. در اتفاق خیابان جمهوری، ما در انجمن تصمیم گرفتیم کتاب را در هر مجتمعی داشته باشیم و اگر 50 درصد هم اجرایی شود، کافی است. این کتاب باید به توسط رئیس هر مجتمع ابلاغ شود. چقدر در کشور به کار گرفته شد؟ اگر مفاد این کتاب به کار گرفته شود، احتمال آتش سوزی 70 درصد افت می کند.

اشکالات لایحه جدید چیست؟
صادقی: ساختار توانمند و قوی ندارد. در حد یک معاونت وزیر تنزل یافته و اتوریته و قدرت مدیریت بحران را ندارد.

برخی می گوید باید سازمان زیر نظر نهاد ریاست جمهوری باشد؟
صادقی: بله، دست کم اینطور باید باشد. باید حضور موثر نیروهای نظامی و انتظامی را داشته باشیم. ما ساختارهای موازی داریم که باید هم افزایی شود تا ساختار مقتدری داشته باشیم.

پورحیدری: در این قانون که شورای عالی آمده پیش بینی شده و همه مقامات در آن هستند، پیش نویس باید تهیه شود و بعد در هیات وزیران و مجلس تصویب شود. چرا همه امرای کشور را جمع می کنید پیش نویس آیین نامه تهیه کنند؟ نمی شود این همه آدم قوی را جمع کرد تا مسئله بیهوده ای طرح شود. لایحه جدیدی که به مجلس رفته نسبت به قانون قبلی همه این ایرادها را دارد. همه چیز رو است، ولی باید برویم دنبال حوادث غیرمترقبه. یعنی چه؟

ظاهرا 29 دستگاه درگیر با میدیریت بحران با همدیگر هماهنگ نیستند. پیشنهاد صریح شما چیست؟
پورحیدری: باید همه نهادهای اصلی چون باید در جریان باشند، این کتاب را به آنها داده ایم. الان نیز فقط پیشنهاد و حرف را مطرح کنیم. می گوییم این ساختار به درد کشور می خورد. باید 3 سازمان ملی داشته باشیم. یکی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی. اگر خارج از محیط شهری آتش گرفته شود، هیچ کس حق ندارد به داد شما برسد. در برخی سازمان پدافند غیرعامل داریم. بعد سازمان محیط زیست داریم. بعد ادارات مراتع و جنگبانی داریم. ولی این همه سازمان داریم ولی زلزله آسیب می زند. مرتع و جنگل می سوزد. اینها نه نتنها هم افزایی ندارد، بلکه در کار هم طوری شروع می شوند که در کار همدیگر دخالت می کنند. اورژانس و هلال احمر در کار همدیگر هستند. این سازمانها باید دست کم زیر نظر یک فرماندهی باشند. باید نیروهای مسلح هم بتوانند در این مسایل حضور یابند. این موضوع به این بزرگی را گذاشته ایم و سطح جایگاه را تنزل داده ایم. ارتقای سازمانی لازمه افزایش جایگاه این سازمان است.

صادقی: ما نه برنامه واحد و نه مدیریت واحد داریم. خواهش می کنم ما هر جا که موانع علمی و پشتوانه دانشگاهی اعتماد کردیم جواب گرفتیم. در بحث مدیریت بحران تهران، با توجه به پشتوانه های علمی و اعتمادی که کردیم توانستیم موفق شویم. در این طرح نباید عجله کرد و فوری به مجلس برد. مجلس دارد عجله می کند. ما نظر دادیم که در سال 94 قانون قبلی تمدید شود و 3 ماه مرکز پژوهشهای مجلس وقت داشته باشد این لایحه را بررسی و ایرادها را رفع کند.
پورحیدری: فوریت بخشیدن به تصویب قانون هیچ مشکلی را از مملکت و جامعه دوا نمی کند. ما نیاز به جامع نگری داریم و عجله به نفع مردم نیست.