جناب دکتر! چرا ما آدم ها در
دنياي حقيقي به يک نحو رفتار مي کنيم و در دنياي مجــازي، به نحوي ديگر؟
ريشه رفتارهاي متناقض ما آدم ها در فضاي حقيقي و مجازي چيست؟
از نگاه رفتارشناسي، تناقض و دوگانگي در رفتار، سه دليل اساسي دارد. اختلالات ژنتيکي و مشکلات رفتاري، ضعف تربيت خانوادگي و کمرنگ بودن آموزش مهارت هاي ارتباطي و تضاد در رفتارهاي دور و بري ها در آشکار و نهان. اين دلايل باعث مي شود فرد، دچار دوگانگي رفتار شود و به محض به دست آوردنِ فرصتي، جوهر و ذات واقعي اش را نشان دهد. غير از اين سه دليل، يک نکته ديگر هم وجود دارد و آن اجازه داده نشدن به نوجوانان و جوانان براي ابراز وجود است. زماني که به کسي، اجازه اظهار وجود و بيان خواسته هايش داده نمي شود، مدام به دنبال فرصتي است تا اميال نهفته و احساسات سرکوب شده اش را مثل آتشفشان، بيرون بريزد. در دنياي امروز، فضاي سايبر، فرصت مناسبي براي اينگونه افراد است.
چرا در دنياي حقيقي به يک سري عقايد مثل صداقت، خانواده مداري، دوري از خط قرمزهاي ارتباط با نامحرم و... پايبنديم ولي در فضاي مجازي، همان اعتقادات را به راحتي زير پا مي گذاريم؟
رفتارهاي دوگانه و عبور از خط قرمزها در فضاي مجــازي معمولا به دو شکل است. يکي آدم هايي که خود را با هويت و اسامي و جنسيت جعلي معرفي مي کنند و ريشه اين رفتار، اختلالات شخصيتي و تمايلات جنسي است و چون اطمينان دارند کسي آن ها را نمي شناسد و بهشان دسترسي ندارد، از هيچ مزاحمت، دروغ و توهين و ارتباط خارج از چارچوب ابا ندارند. دوم، آن ها که با هويت و اسم و جنسيت و حتي تصوير واقعي شان فعاليت مي کنند اما از آنجا که در دنياي حقيقي، به دلايلي مثل موقعيت کاري، خانوادگي و اجتماعي، توان و امکان و اعتماد به نفسِ جلب توجه و محبت يا چشيدن تجربه هاي به ظاهر هيجان انگيز مثل ارتباط صميمانه و موازي با جنس مخالف را ندارند، در جامعه مجازي و با اين توجيه که چون ارتباط چهره به چهره و تماس فيزيکي وجود ندارد، پس ايرادي ندارد، واقعيت درونشان را به نمايش مي گذارند و اعتقاداتشان را به دست فراموشي مي سپارند.
چطور مي توان اين تناقض و دوگانگي و آسيب هاي ناشي از آن را کنترل کرد؟
يکي از مهم ترين راه ها اين است که خانواده ها، به جاي اين که با تلفن همراهشان مشغول باشند، براي کودک و نوجوانشان وقتِ کافي بگذارند و فرصت لازم را براي ابراز وجود و شکوفايي به آن ها بدهند. در عين حال، آموزش و پرورش هم با طرح نقاط ضعف شخصيت کودکان و نوجوانان کشور، اين کمبودها را پيش از اين که در فضاي مجازي سر باز کند، درمان کند. امسال از ميان حدود بيست ميليون نوجوان ايراني، يک ميليون و سيصدهزار نوجوان امتحان نهايي داشتند که معدل 80 درصدشان، دوازده و کمتر از آن شده است. اين ها همه نشان دهنده خلأهاي شخصيتي نوجوان ايراني و سرگرمي بيش از حدش با امکانات فضاي مجازي است. براي بزرگسالان هم، مهم ترين روش، خودکنترلي و تقواست. اين که با جديت، ميزان و چگونگي استفاده از امکانات اين فضا را مديريت کنيم.دکتر مجيــد ابهری / آسيب شناس و متخصص علوم رفتاری
