واقعیت‌هایی درباره کنش مجازی

چرا کاربران یک پست را لایک می کنند؟ چرا برای آن کامنت می‌گذارند؟ یا چرا با دیگران به اشتراک می‌گذارند؟ به رغم بحث‌های زیادی که در این‌باره شده است همچنان این موضوع قابل بررسی است چرا که کنش‌ها در فضای مجازی به همان سرعتی که شبکه‌های اجتماعی تغییر می‌کند ممکن است عوض شود و معنای دیگری بدهد. بر اساس آخرین آماری که فیسبوک درسه ماهه سوم سال 2014 منتشر کرده تعداد کاربران این شبکه بیش از یک میلیارد و 35 میلیون نفر است. این  عدد تقریباً برابر با جمعیت کشور چین است که پرجمعیت ترین کشور دنیاست. کاربران فیسبوک از هر قشر و گروه فکری که باشند می‌توانند نظرات و ایده‌ها و پست های دوستان  و دیگران را بخوانند و نظر دهند . این نظر دادن به دو شکل  لایک زدن و کامنت گذاشتن انجام می شود. واقعیت این است که  گذاشتن پست در فیسبوک به کسری از ثانیه رسیده است و همه افراد نمی‌توانند همه پست‌ها را بخوانند و از آنجا که اغلب بیشتر کاربران حوصله و زمان خواندن مطالب بلند را ندارند معمولا با زدن لایک از کنار آن می‌گذرند اما، اگر مطلب را خواندند و دوست داشتند کامنت می‌گذارند به این معنی که نظر خود را در مورد پست در یک یا چند خط می‌نویسند و چه بسا که یک پست بیشتر ازصدها نظر و کامنت داشته باشد و نظرات موافق و مخالف درآن به بحث و تبادل نظر بپردازند.«لایک کنی لایک می‌کنم  وگرنه بلاک هستی» این جملات زیاد در شبکه‌های مجازی استفاده می‌شود و به نوعی معامله  بدون رد و بدل کردن پول محسوب می شود.

 شبکه‌های اجتماعی تابع افراد و شخصیت‌ها هستند

 به اعتقاد یک استاد ارتباطات، شبکه‌های اجتماعی و مجازی ابزار اصلی و کلیدی نظام ارتباطی هر جامعه‌ای محسوب می‌شود.اسماعیل قدیمی با اشاره به اینکه صاحبنظران از دو منظر به موضوع شبکه‌های مجازی نگاه می‌کنند،  می‌گوید: به اعتقاد آنهایی که ازمنظر جامعه‌شناسی به موضوع نگاه می‌کنند با استفاده درست از این شبکه‌ها جامعه تحول پیدا می‌کند و از دیدگاه دیگر وسایل ارتباط جمعی تعیین‌کننده مناسبت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه است. او اعتقاد دارد که  وسایل ارتباطی را دولت‌ها توسعه می‌دهند به این معنی که همه دولت‌ها در طول تاریخ نیاز به کنترل و نظارت در جامعه داشته‌اند و دولت‌هایی که از نظر سازمانی گسترش پیدا کرده‌اند نظام ارتباط جمعی را توسعه داده‌اند‌. قدیمی با اشاره به اینکه وسایل ارتباط جمعی نظام اجتماعی ، فکری ، ارتباطی و اطلاعاتی جامعه  را تعیین می‌کنند، می‌گوید: بر همین اساس شبکه‌های مجازی هم سازمان ارتباطی خاصی ایجاد می‌کنند که  بیشتر تابع منش‌های فردی هستند به عنوان مثال کسانی که در اینستاگرام یا وایبر هستند تابع یک نظام سازمانی یا دولتی و نهادی نیستند بلکه تابع افراد و شخصیت‌ها هستند و هویت فردی در آن تقویت می‌شود. این استاد ارتباطات ادامه می‌دهد:ما در این شبکه‌ها شاهد شکل گرفتن ارتباط های میان فردی هستیم و بیشتر افرادی که در آن شبکه‌ها وجود دارند به نوعی با هم آشنا هستند و شماره  یکدیگر را دارند و پست‌هایی که می‌گذارند هم تابع شخصیت ، منش ٰ افکار و رفتار و باورهای خودشان است ،عده‌ای دور هم در یک گروه جمع می‌شوند و برای هم لطیفه می‌فرستند ،عده‌ای فیلم رد و بدل می‌کنند وعده‌ای هم اطلاعات علمی و دانشگاهی را با اعضای گروه به اشتراک می‌گذارند و در مورد آن به بحث و گفت وگو می‌پردازند و هسته‌هایی تشکیل می‌دهند که تابع ظرفیت فکری گروه است. او در مورد تهدیدهایی که  شبکه‌های مجازی دارند می‌گوید: مسلما این شبکه‌ها مشکلاتی هم دارند از جمله اینکه زمان عده زیادی را می‌گیرد و باعث بالا رفتن دامنه  شایعات می‌شود چرا که افرادی که از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و الگویی برای این کار ندارند. قدیمی در مورد فرصت‌های این شبکه‌های مجازی می‌گوید:این شبکه‌ها بهترین وسیله برای حرکت اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی است و به تنهایی می‌تواند باعث حرکت‌های جمعی در جامعه شود و گروه و اعضای زیادی را با یک پیام به شرکت در همایش‌ها و حتی جنبش‌های اجتماعی که جنبه‌های مثبت دارد دعوت کند. او در مورد لایک کردن و کامنت گذاشتن می‌گوید: به نظر من بسیاری ازاین کامنت‌هایی که زیر یک پست یا مطلبی گذاشته می‌شود انفعالی است به این معنی که چون همه کسانی که درگروه هستند همدیگر را می‌شناسند پست‌های هم را لایک می‌کنند.روی مقوله کامنت  گذاشتن‌ها تحقیق و پژوهش شده و نشان داده  بیشتر کامنت‌ها وسیله‌ای برای ابراز احساسات است.   

 هر فناوری جدید یک فرصت محسوب می شود

یک جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه  معتقد است: شبکه‌های مجازی و فناوری‌ها یک الزام تاریخی هستند و مانند مقاطع زندگی  انسان‌ها چاره‌ای جز خو گرفتن و استفاده کردن از آنها را نداریم. محمد مراد بیات  با اشاره به اینکه شبکه‌های  مجازی مانند هر فناوری جدیدی فرصت‌هایی را برای زندگی ما ایجاد کرده است، می گوید: این شبکه‌ها  به دلیل سرعت دقت و شفافیت فرصتی برای جامعه محسوب می‌شود اما تهدیدهایی هم دارد. درست مانند صنعت خودرو است که فرصت خوبی در اختیار بشر قرار داد اما تهدیدهایی هم مانند تصادفات و مرگ و میر و مجروحیت هم دارد. او تاکید می‌کند: این شبکه‌ها موجب انفجار اطلاعات شده و اطلاعات داده شده را در اختیار عموم قرار می‌دهد و از این نظر خوب است چرا که قبلا همه مردم به اخبار روزنامه‌ها  توجه نمی‌کردند و کمتر کتاب می‌خواندند اما حالا به سرعت  اخبار و متن های زیبا و تکه‌های کوتاهی از یک کتاب را پست می‌کنند و دیگران می خوانند. بیات درمورد تهدید شبکه‌های مجازی می‌گوید: ممکن است همه کاربران نحوه و نوع آشنایی و شیوه استفاده را بلد نباشند و به این بسنده کنند که چون در فضای مجازی هستیم  و دیده نمی‌شویم پس هنجارها هم براین شبکه حاکم نیست و گاهی کاربران از ارزش‌های عمومی که مورد پسند جامعه است تخطی می‌کنند. مورد دیگری که بیات به آن اشاره می‌کند نگاه سطحی به موضوعات است و می‌گوید: این شبکه‌ها باعث می‌شود که نگاه عمیق و تحلیلی نسبت به اخبار نداشته باشیم و سطحی‌نگر شویم و این از نکات منفی شبکه‌های مجازی است.
آرمان