همه شهرداران تهران؛ از دارالخلافه تا تهران بزرگ

برخی از مشهورترین شهرداران خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله، ساختمانی به نام بلدیه   پس از مشروطه بود که مشروطه‌خواهان در اول خرداد 1286 شمسی تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفتند و بالاخره این قانون را تصویب کردند. البته مدت‌ها پس از آن دکتر خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله ساختمان اداره بلدیه را در سبزه‌میدان تهران احداث کرد. اما باز هم در این سال‌ها سیمای شهر تهران تغییر چندانی نکرد. شهر هنوز همان بود و علی رغم تأسیس شهرداری چندان تغییری در سیمای پایتخت به وجود نیامد.شهرداری با توجه به فعالیت های ابتدایی و قانون گذاری های آغازین توانست مقدمه ای باشد بر تاریخ شهرداری تهران.   کریم بوذرجمهری،‌ شهردار مستبد رضاخان پهلوی که روی کار آمد، سرتیپ کریم بوذرجمهری را به سمت شهردار تهران منصوب کرد. بوذرجمهری یک قزاق بود که هرچند که سواد کمی داشت و حتی از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغییر چهره شهر بکوشد. عوارض جدید را وضع کرد، گورستان متروک جنوب شهر را به باغ فردوس تبدیل و مالیات خودروها و کالسکه‌ها و سایر عوارض شهری را لغو کرد، اداره خیریه و مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتش‌نشانی را تأسیس کرد و در آسفالت کردن خیابان‌های تهران کوشید. بوذرجمهری توانست سهم عمده‌ای در مدرنیزه ‌کردن تهران بین سال‌های 1302 تا 1312 داشته باشد.   موسی مهام، بانی میدان‌ها و پارک‌های شهر در سال‌های میانی دهه بیست و با آرامش نسبی پایتخت، موسی مهام عهده‌دار سمت شهرداری می‌شود. مهام به گلکاری و ساختن میدان‌ها و آب‌نماها علاقه خاصی داشت و بسیاری از نماهای شهری امروز یادگار دوران اوست. بولوار آب کرج یا همان بولوار کشاورز فعلی، پارک لاله، میدان ولی‌عصر و... در همان سال‌ها ساخته شده‌اند. مهام هم در سال 41 به بازپرسی فراخوانده و وثیقه بی‌سابقه 610 میلیون ریالی برای او صادر شد.   مهدی مشایخی، مرد چاه‌های ناتمام با شروع حکومت محمدرضا پهلوی، شهردار‌های دیگری پی‌درپی به این سمت منصوب شدند. بحث بر سر چگونگی لوله‌کشی آب شهر تهران در این دوران محوریت دارد و در نهایت در زمان او این موضوع تصمیم‌گیری و به نتیجه می‌‌رسد. هرچند که مشایخی در اجرای این تصمیم ناتوان می‌ماند و شهر پر از چاه‌هایی می‌شود که به آب نرسیده‌اند. در نهایت، مشایخی به اتهام اختلاس به دادگاه فراخوانده و محکوم می‌شود.   احمد نفیسی، شهردار جنجالی یکی از جنجالی‌ترین شهردارهای پایتخت احمد نفیسی است که از خرداد 41 به مدت 19 ماه عهده‌دار این مقام بود. پارک ساعی در دوران مسئولیت او احداث شد. البته نفیسی تألیف و ترجمه‌هایی را نیز در پرونده کاری خود داشت. در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤسای جمهور کشورهای بزرگ جهان کلید طلایی شهر تهران را اهدا کرد. هم‌چنین نظارت در انتخابات مجلس شورای ملی از فعالیت‌های دیگر او بود.   غلامحسین کرباسچی، تغییرگر چهره شهر غلامحسین کرباسچی به عنوان نهمین شهردار تهران برگزیده شد، بعد از انقلاب اسلامی روزهای آشوب دهه شصت چهره‌ شهر را زشت و جنگ‌زده کرده بود. سال 68 بود که عبدالله نوری تصمیم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران بخواند. کرباسچی به تهران آمد و کار خود را شروع کرد. تغییر چهره شهر کار سختی بود که در طول سال‌ها میسر می‌شد. کرباسچی توانست شبکه بزرگراه‌های تهران را رونق بدهد و در ایجاد پارک‌های کوچک و بوستان‌های محلی بکوشد. جرقه ایجاد فرهنگسراها در دوران مسئولیت او زده شد و به مرحله عمل رسید.   محمود احمدی‌نژاد، پله پله تا ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد شهردار خوش‌اقبالی بود که توانست در مدت دو سال تکیه بر ریاست شهرداری، به ریاست جمهوری ایران برسد. او که تا قبل از آن هیچ‌وقت شهردار نبود، در سال 82 توانست با رأی شورای شهر تهران به این مقام برسد. تا پیش از آن، احمدی‌نژاد فرمانداری خوی و ماکو، مشاور استانداری کردستان و نیز استانداری اردبیل را تجربه کرده بود. او با تکیه بر فعالیت‌هایش در شهرداری توانست کاندیدای ریاست جمهوری شود و در نهایت در سوم تیرماه 84 به ریاست جمهوری کشور برسد.   محمدباقر قالیباف، دوران تونل ها و بزرگراه ها از شهریور 84 دکتر محمد باقر قالیباف به سمت شهرداری تهران انتخاب شد. وی پیش از آن در مسند هایی چون فرماندهی نیروی انتظامی توانست اقدامات مهم و تاثیرگذاری انجام دهد. با انتخاب وی به عنوان شهردار، بار دیگر شهرداری در مقام یک نهاد فعال آغاز به کار کرد. وی در دوران یک ساله فعالیتش توانست به فعالیت های عمرانی گوناگونی بپردازد که مهمترین اقدام وی به پایان رساندن تونل رسالت بود که بالاخره پس از 9 سال در زمان او به بهره برداری رسید. جداول زیر نمایانگر زمان و مدت شهرداربودن هر یک از شهرداران تهران است.   از دوران قاجار تا پایان پهلوی اول ردیف نام زمان مدت 1 میرزا عباس خان مهندس باشی 1287 - 2 دکتر خلیل خان ثقفی اعلم الدوله 1289-1292 36 ماه 3 ابراهیم خان یمین السلطنه 1292-1299 72 ماه 4 موسیو ایپکیات 1300-1302 24 ماه 5 سرتیپ بوذرجمهری 1302 -1312 120 ماه 6 سرتیپ قلی هوشمند 1312-1317 48 ماه 7 تقی خواجه نوری 1317 1 ماه 8 قاسم خان صور اسرافیل 1317- 1319 24 ماه 9 علی اصغر فروزان 1317-1319 13 ماه 10 مصطفی قلی رام 1320 1 ماه   دوران محمد رضا پهلوی ردیف نام زمان  مدت 1 محمد سجادی 1320- 1321 15 ماه 2 مشیر فاطمی 1321 7 ماه 3 فضل الله بهرامی 1322 5 ماه 4 عباسقلی گلشائیان 1322-1323 5 ماه 5 غلامحسین ابتهاج 1323-1324 16 ماه 6 محمود نریمان 1324 3 ماه 7 مهدی مشایخی 1324- 1326 19 ماه 8 محمد خلعتبری 1326 6 ماه 9 حسام الدین دولت آبادی 1326- 1328 25 ماه 10 محمد مهران 1328 4 ماه 11 مهدی نامدار 1329-1330 9 ماه 12 ارسلان خلعتبری 1330 1 ماه 13 محمد مهران 1330-1331 15 ماه 14 نصرالله امینی 1331-1332 12 ماه 15 سید محسن نصر 1332 5 ماه 16 سرتیپ صفاری 1332-1333 5 ماه 17 غلامحسین ابتهاج 1333-1334 13 ماه 18 نصرالله منتصر 1334 7 ماه 19 سرلشکر محمد دولو 1335-1336 18 ماه 20 موسی مهام 1337 1338 20 ماه 21 ناصر ذوالفقاری 1338-1339 12 ماه 22 فتح الله فرود 1339-1340 5 ماه 23 سید محسن نصر 1340 - 1341 5 ماه 24 احمد نفییسی 1341-1342 19 ماه 25 علی اکبر توانا 1342 3 ماه 26 ضیا الدین شادمان 1342-1344 14 ماه 27 تقی سرلک 1344-1346 25 ماه 28 سرتیپ صفاری 1346 7 ماه 29 منوچهر پیروز 1346-1347 10 ماه 30 جواد شهرستانی 1347 -1348 11 ماه 31 غلامرضا نیک پی 1348-1356 89 ماه 32 جواد شهرستانی 1356-1357 7 ماه     بعد از انقلاب اسلامی ردیف نام زمان مدت 1 محمد توسلی 1357- 1359 24 ماه 2 سید رضا زواره ای 1359 کمتر از 1 ماه 3 کمالدین نیک روش 1359- 1360 7 ماه 4 غلامحسین دلجو 1360-1361 13 ماه 5 محمد کاظم سیفیان 1361-1362 9 ماه 6 حسین بنکدار 1362 4 ماه 7 محمد نبی حبیبی 1362-1366 44 ماه 8 سید مرتضی طباطبایی 1366-1368 16 ماه 9 غلامحسین کرباسچی 1368-1377 108 ماه 10 مرتضی الویری 1378 -1380 32 ماه 11 محمد حسن ملک مدنی 1380-1381 10 ماه 12 محمد حسین مقیمی 1381-1382 4 ماه سرپرست 13 محمود احمدی نژاد 1382-1384 26 ماه 14 علی سعید لو 1384 سه ماه سرپرست 15 محمد باقر قالیباف 1384 تا کنون - خبر آنلاين