شفاآنلاین- برنامه ریزی برای پُر کردن «اوقات فراغت» کودکان، نوجوانان و جوانان در فصل تابستان یکی از مهمترین راهکارهایی است که می تواند آنها را از یکنواختی زندگی در خانه، خارج و وارد چرخه ی نشاط اجتماعی کند.
به گزارش
شفا آنلاین،درسش تمام شده است؛ هر روز نزدیک ظهر با کسلی و بیحالی از خواب بیدار می
شود؛ نگاهی به صفحه ی تلفن همراهش می اندازد و چند پیامک را با بی حوصلگی
پاسخ می دهد؛ از جای خود بلند می شود و به سراغ رایانه می رود؛ سری به
«یاهوچت» و «فیس بوک» و... می زند و با نگاهی به ساعت دیواری متوجه می شود
ساعت 6 بعد از ظهر است.
این تصویری از زندگی روزمره ی بسیاری از
کودکان، نوجوانان و جوانان ما در فصل تابستان است که به دلیل پایان فراغت
از درس و کلاس، ساعت های فراغت بسیاری دارند اما به درستی از آن بهره نمی
گیرند.
با آغاز فصل تابستان و پایان هر سال تحصیلی، پر کردن اوقات
فراغت میلیون ها دانشجو و دانش آموز همواره یکی از دغدغه های خانواده ها و
مسوولان کشور است؛ تا جایی نهادهای مختلف و مرتبط با امور و مسایل جوانان
همواره تلاش می کنند برای این قشر از جامعه در فصل تابستان برنامه های خاصی
ارایه دهند تا آن ها را از یکنواختی زندگی در خانه خارج کنند.
«محمد
تقی حسن زاده» رییس مرکز مطالعات و پژوهش های راهبردی وزارت ورزش و جوانان با اشاره به اهمیت توجه به
اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، اظهار داشت: امروز یکی از شاخصه های مهم
توسعه ی هر جامعه یی توجه به اوقات فراغت اعضای آن جامعه است و باید در این
زمینه فرد، خانواده و جامعه برنامه ریزی های مهمی داشته باشند.
اما اوقات فراغت چیست؟ چه تفاوتی با بیکاری دارد؟ و چرا باید برنامه ریزی صحیح برای اوقات فراغت جوانان داشته باشیم؟
*** اوقات فراغت متمایز از بیکاری و تفریح
اوقات
فراغت در ظاهر مرز مشخص و معینی با بیکاری و تفریح ندارد ولی با کمی تامل
در شاخص های آن، می توان به تفاوت های فراوان میان آن ها پی برد.
یکی
از تفاوت های مهم بیکاری با اوقات فراغت این است که فرد بیکار، کاری برای
انجام دادن ندارد ولی در زمان اوقات فراغت، فرد ممکن است کارهای متعددی بر
اساس علاقه و میل خود صورت دهد.
«سیف الله سیف اللهی» جامعه شناس و
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران با اشاره به تفاوت های فاحش بیکاری و اوقات فراغت،
اظهار داشت: تفاوت زیادی بین اوقات فراغت و بیکاری وجود دارد؛ بیکاری یک
بیماری و معضل اجتماعی است که جامعه به آن دچار شده و بر اثر بیکاری و بی
درآمدی است که برخی از افراد دچار انحراف های اجتماعی مانند اعتیاد، مهاجرت
یا افسردگی می شوند.
از طرف دیگر در حالی که عده یی از افراد به
غلط اوقات فراغت را با تفریح کردن یکسان می پندارند ولی باید گفت تفریح
تنها بخشی از اوقات فراغت است.
اوقات فراغت مفهوم جدیدی نیست و در
طول سالیان متمادی تعریف های مختلفی از آن شده است ولی در یک تعریف کلی
اوقات فراغت عبارت است از: زمانی که فرد در آن از کارهای اجباری و روزمره
خلاص می شود و بر اساس میل، اراده و علاقه ی خود دست به کار یا فعالیت می
زند.
«فاطمه کباری» جامعه شناس و پژوهشگر مسایل اجتماعی کشور در
تعریف اوقات فراغت، آن را لحظه هایی می داند که هر شخصی فارغ از کار و
مسوولیت، زمان خود را بر اساس تمایل و علاقه تنظیم می کند و برنامه های این
زمان در مورد هر فرد متفاوت است و به سلیقه، نیازهای روحی، سن و توان مالی
او بستگی دارد.
حسن زاده رییس مرکز مطالعات و پژوهش های راهبردی
وزارت ورزش و جوانان هم در تعریف اوقات فراغت گفت: تعریف
علمی و به روز اوقات فراغت این است که فرد بدون هیچ محدودیتی و در یک فضای
آزاد بتواند خستگی را از تن خود بیرون کند و این امر با حضور در کلاس های
مهارتی و یادگیری فرق دارد.
***چرایی توجه به اوقات فراغت
یکی
از ویژگی های برنامه ریزی برای اوقات فراغت این است که فرد بدون تحمیل
شرایط ناخواسته، استعداد و علاقه خود را در برنامه های متنوع به بوته ی
آزمایش می گذارد و دست به انتخاب می زند؛ بنابراین یکی از مهمترین اهداف و
برنامه های اوقات فراغت شکوفایی استعدادهای نهفته فرد است.
رییس
مرکز مطالعات و پژوهش های راهبردی وزارت ورزش در ادامه درباره ی کارکرد برنامه ریزی ها در زمینه ی اوقات فراغت گفت:
یکی از مهمترین کارکرد این برنامه ها شکوفایی استعداد های نهفته ی جوانان و
نوجوانان است که بر اساس میل خود یک کار را در کنار تفریح انجام می دهند.
تقویت
انسجام اجتماعی از دیگر مزایای برنامه ریزی درست برای اوقات فراغت جوانان و
نوجوانان است. اگر زمینه برای برای فعالیت های مشارکتی بیشتر در جامعه
فراهم شود، می توان انتظار داشت که فراغت های گروهی، فرصتی برای تمرین
مشارکت اجتماعی باشند که مسوولیت پذیری و احساس تعهد اجتماعی را در فرد
افزایش می دهند.
دانش آموزان و دانشجویان با توجه به شرایط سنی
خود، یکی از گروه های هستند که انحرافات اجتماعی و اخلاقی به طور مداوم
آنها را تهدید می کند؛ در این زمینه لازم است برنامه یی تدوین شود تا ضمن
توجه به نیازهای این گروه، از فرو رفتن آنها در باتلاق معضل های اجتماعی
جلوگیری شود.
در این زمینه سیف اللهی معتقد است که نشاط اجتماعی
یکی از پیامدهای برنامه ریزی درست برای جوانان است که در صورت تحقق، مانع
بسیاری از انحرافات اجتماعی می شود.
یکی از نیازهای امروز جامعه ی
ما ترویج فرهنگ کار در کشور است. در فصلی که جمعیت میلیونی دانشجو و دانش
آموز از درس و مشق فارغ هستند خانواده ها و مسوولان وظیفه دارند که جوانان
را در محیط های هر چند کوچک مشغول و آنها را با فضای کار آشنا کنند. با این
روش می توان دو هدف عمده را دنبال کرد؛ نخست اینکه دستمزدی بابت کار این
افراد به آن ها داده می شود و با این دستمزد آن ها مفید بودن در جامعه را
احساس می کنند و دوم تولید ملی در سایه ی مشارکت جوانان در فعالیت های
اقتصادی بالا می رود.
بعد از اتمام سال تحصیلی، دانش آموزان و
دانشجویان در کمتر از یک هفته، با مساله ی مهمی با نام «بی حوصلگی» و
«یکنواختی در زندگی» رو به رو می شوند. از این رو یکی دیگر از کارکردهای
برنامه ریزی برای اوقات فراغت در جامعه خارج کردن جوان و نوجوان از محیط
خانه و حضور آن ها در کلاس و فعالیت های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و
ورزشی است.
*** چه باید کرد؟
جوانی جمعیت کشور و
گسترش انواع انحراف های اجتماعی، اوقات فراغت را برای دانش آموزان و
دانشجویان در پایان هر سال تحصیلی به یک شمشیر دو لبه تبدیل کرده است که در
صورت نبود برنامه ریزی مناسب می تواند زمینه ساز رفتارهای ناهنجار در
جامعه باشد؛ از این رو لازم است خانواده ها و مسوولان با یک برنامه ریزی
درست، زمینه ی سرگرم کردن این قشر جوان را در جامعه فراهم کنند تا از غوطه
ور شدن آنها در گرداب ناهنجاری های اجتماعی جلوگیری شود.
خانواده
به عنوان نخستین مکانی که فرد در آن به رشد و بالندگی می رسد، وظیفه دارد
با تشویق فرزندان برای حضور در کلاس ها یا فعالیت های اجتماعی و اقتصادی،
زمینه ی حضور آنها را در جامعه فراهم کند.
شناخت استعداد فرزندان
از طرف خانواده یکی از مهمترین کارهایی است که باید خانواده ها برای پر
کردن اوقات فراغت فرزندان خود صورت دهند؛ زیرا فرستادن فرزندان به کلاس های
مختلف بدون توجه به علاقه و استعداد آن ها و تنها بر اساس چشم و هم چشمی
موجب می شود فرزندان بدون میل و علاقه ی قبلی در این مکان ها حضور یابند.
حسن
زاده در ادامه با اشاره به نقش خانواده در
برنامه ریزی برای اوقات فراغت جوانان در فصل تعطیلات گفت: یکی از مهمترین
نهادهایی که باید برنامه ریزی درستی برای اوقات فراغت جوانان داشته باشد
خانواده است؛ زیرا بر اساس تحقیقات و پژوهش های وزارت ورزش، جوانان علاقه
دارند بهترین زمان فراغت خود را در کنار خانواده سپری کنند.
اما در این زمینه سیف اللهی باور دارد که ما نمی توانیم تنها خانواده را مسوول برنامه ریزی برای اوقات فراغت جوانان بدانیم.
وی
با تاکید بر نقش خانواده در تربیت فرزندان در کنار دیگر نهادهای جامعه،
گفت: این یک باور غلط است که امروزه بیشتر مسایل اجتماعی جامعه به گردن
خانواده انداخته می شود؛ زیرا خانواده زمانی می تواند یک برنامه ریزی صحیح
برای فرزندان داشته باشد که دیگر نهادها در این زمینه کمک و حامی این نهاد
باشند.
این جامعه شناس با اشاره به مشکلات جامعه و تاثیر آن بر
خانواده گفت: تا زمانی که پدر به عنوان سرپرست خانواده بیکار است چه
انتظاری از وی است که بتواند نیازهای اولیه برای اوقات فراغت جوان را
براورده کند.
ورزش و تفریح های سالم یکی از مهمترین عرصه ها برای
صرف اوقات فراغت افراد بویژه جوانان است. رییس مرکز مطالعات و پژوهش های
راهبردی وزارت ورزش بر این باور است که کلاس های ورزشی باید برای جوانان با
هدف تفریح باشد نه مهارت آموزی؛ زیرا مهارت آموزی خود نیز یک کار است و با
این شرایط دیگر اوقات فراغت معنی خود را از دست می دهد.
افزون بر
وزارت ورزش و جوانان، وزارت آموزش و پرورش نیز باید در زمینه ی برنامه ریزی
برای اوقات فراغت جوانان فعال باشد. این وزارتخانه باید در راستای سخن
امام خمینی(ره) که فرمودند:«مدارس تعطیل می شود اما تعلیم و تربیت هرگز
تعطیل نمی شود»؛ برای ایام تابستان کودکان، نوجوانان و جوانان کشور برنامه
ریزی صحیح و درستی داشته باشد.
یکی از مهمترین زمینه هایی که می
تواند اوقات فراغت جوانان را از لحاظ تفریح، غنی کند حضور این قشر در اماکن
تفریحی و ورزشی کشور است؛ ولی امروزه به خاطر یک سری از مسایل، جوانان ما
بخصوص دختران به راحتی نمی توانند استفاده ی بهینه یی از این سرگرمی ها
داشته باشند.
در این زمینه حسن زاده با تاکید بر گسترش فعالیت های
شهرداری در زمینه ی ایجاد فضاهای تفریحی و ورزشی در کشور، گفت: هر چند که
امروز در شهری مانند تهران فضاهای سبز و اماکن تفریحی به صورت چشمگیری
پیشرفت داشته اند ولی برخی از سخت گیری ها درباره ی جوانان موجب شده است
این قشر نتوانند به صورت کامل از این فضاها استفاده کنند.
در این
پیوند سیف اللهی نیز نظری نزدیک به حسن زاده دارد. وی با اشاره به ممنوعیت
ورود زنان به ورزشگاه در بازی های لیگ جهانی والیبال در ایران گفت: ما باید
از خود بپرسیم چه محدودیتی وجود دارد که زنان را از این تفریح محروم کرده
ایم؟
یکی دیگر از لازمه های برنامه ریزی برای اوقات فراغت جوانان
توجه به نیازهای آن ها بر اساس ویژگی های قومی و فرهنگی جامعه است. باید
توجه داشت پیچیدن یک نسخه ی یکسان برای اوقات فراغت جوانان کل کشور کار
منطقی نیست؛ چون کشور ایران از تنوع قومی و جمعیتی مختلفی تشکیل شده است و
هر گروه با توجه به فرهنگ و ذهنیات خود یک شیوه ی خاصی از برنامه ریزی را
می طلبد.
کانون های فرهنگی و تربیتی، مساجد، پایگاه های مقاومت
بسیج، شهرداری ها، نهاد کتابخانه های عمومی و... از دیگر نهادهایی هستند که
با برنامه ریزی دقیق می توانند زمینه ساز حضور قشر جوان در فعالیت های
مختلف بویژه در اوقات فراغت باشند.