هنگامی که درخصوص میزان اهمیت مدرک تحصیلی در موفقیت سوال می‌شود، با پاسخ‌های متفاوتی از سمت جوانان و به خصوص نوجوان‌ها روبه‌رو می‌شویم که حتی با یکدیگر در تضاد هستند
شفا آنلاین>اجتماعی>انتشار پست‌هایی از میزان تحصیلات چند بازیگر، یک‌بار دیگر این سوال را در ذهن نوجوانان و جوانان برانگیخته است که مدرک‌تحصیلی چقدر در موفق شدن تاثیر دارد؟هنگامی که درخصوص میزان اهمیت مدرک تحصیلی در موفقیت سوال می‌شود، با پاسخ‌های متفاوتی از سمت جوانان و به خصوص نوجوان‌ها روبه‌رو می‌شویم که حتی با یکدیگر در تضاد هستند اما چرا تا این حد گفته‌ها در این باره متفاوت است؟ در قدم اول، باید گفت کلا سوال مطرح شده اشتباه است! قاعدتا با سوال اشتباه نمی‌توان به جواب درست دست یافت. در این بین و به تازگی، پستی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که در کنار عکس و نام چند بازیگر معروف، مدرک تحصیلی آن‌ها را هم جمع‌آوری کرده و در توضیح آن نوشته: «من هی گفتم فایده نداره‌ها! باز گفتن نه، برو درس بخون!» در این مطلب به ابعاد مختلف این موضوع می پردازیم.
معنای متفاوت موفقیت برای هر فرد
برای پاسخ دادن به سوالی که در ابتدای مطلب مطرح شد، اولین چیزی که باید بررسی شود این است که اصلا موفقیت به چه معناست؟ از آن جا که این مفهوم برای هر شخص معنای متفاوتی دارد، پس صدور یک حکم کلی هم غیرممکن است. حال بحث را به موفقیت شغلی محدود می‌کنیم، اگرچه برخی افراد مدرک تحصیلی را حتی لازمه موفقیت در زندگی مشترک هم قلمداد می‌کنند که در بیشتر موارد تفکری اشتباه است چون مدرک تحصیلی به معنای افزایش مهارت‌های زندگی مشترک نیست اما در این مطلب صرفا به مقوله موفقیت شغلی پرداخته می‌شود. در زمینه شغلی نیز با مشکل تعریف موفقیت روبه‌رو می‌شویم. آیا صرفا پیدا کردن شغل به معنای موفقیت است یا داشتن درآمد بالا نشانی از موفقیت شغلی است یا پیشرفت و توسعه مهارت‌ها و ... ؟ پس تا زمانی که هیچ تعریف واحدی از موفقیت وجود ندارد سوال در خصوص عوامل موفقیت بی معناست.
مدرک تحصیلی، تسهیل کننده موفقیت است نه تضمین کننده
موضوع بعدی رابطه بین دو متغیر است، وقتی صحبت از عوامل موفقیت می‌شود گویا یک رابطه خطی و قطعی باید بین یک موضوع مانند مدرک تحصیلی و موفقیت متصور شد که معمولا این‌گونه نیست و فقط این عوامل می‌توانند نقش تسهیل کننده را داشته باشند و شرایط نیز همان قدر مهم می‌شود. در این‌جا باید یک تفکیک مهم بین مدرک تحصیلی و مهارت شغلی قائل شویم زیرا داشتن مدرک الزاما به معنای داشتن مهارت کافی نیست. متاسفانه در کشور ما به خاطر تجربه سال‌های انتهایی دهه ۶۰ که با کمبود شدید نیروی انسانی متخصص روبه‌رو بودیم و فرصت‌های زیادی برای دانش آموختگان دانشگاهی وجود داشت، یک نوع سوءبرداشت ایجاد شده که هر فردی مدرک دانشگاهی داشته باشد، می‌تواند به مشاغل سطح بالا برسد، این شرایط با توسعه دانشگاه‌ها در سال‌های بعد از دفاع مقدس از بین رفت اما ذهنیت جامعه متاسفانه تغییر نکرد و بیشتر جوانان صرفا داشتن مدرک دانشگاهی را شرط کافی برای شغل‌یابی و موفقیت قلمداد کردند. بنابراین و متاسفانه بخش بزرگی از دانش آموختگان دانشگاه‌ها کمترین مهارتی در زمینه تحصیلی خود به دست نیاوردند البته در این میان سیستم اشتباه توسعه آموزش عالی هم مقصر است. برای بسیاری از مشاغل تخصصی، مدرک دانشگاهی شرط لازم محسوب می‌شود اما مهم ترین عامل موفقیت، داشتن مهارت شغلی برای آن کار است. به عنوان مثال کسی که دکترای رشته فیلم‌سازی را دریافت کند اما مهارت و سلیقه کافی برای ساخت فیلم نداشته باشد، هیچ گاه رنگ موفقیت را در خواب هم نخواهد دید!
موضوع بعدی رابطه بین دو متغیر است، وقتی صحبت از عوامل موفقیت می‌شود گویا یک رابطه خطی و قطعی باید بین یک موضوع مانند مدرک تحصیلی و موفقیت متصور شد که معمولا این‌گونه نیست و فقط این عوامل می‌توانند نقش تسهیل کننده را داشته باشند و شرایط نیز همان قدر مهم می‌شود. در این‌جا باید یک تفکیک مهم بین مدرک تحصیلی و مهارت شغلی قائل شویم زیرا داشتن مدرک الزاما به معنای داشتن مهارت کافی نیست. متاسفانه در کشور ما به خاطر تجربه سال‌های انتهایی دهه ۶۰ که با کمبود شدید نیروی انسانی متخصص روبه‌رو بودیم و فرصت‌های زیادی برای دانش آموختگان دانشگاهی وجود داشت، یک نوع سوءبرداشت ایجاد شده که هر فردی مدرک دانشگاهی داشته باشد، می‌تواند به مشاغل سطح بالا برسد، این شرایط با توسعه دانشگاه‌ها در سال‌های بعد از دفاع مقدس از بین رفت اما ذهنیت جامعه متاسفانه تغییر نکرد و بیشتر جوانان صرفا داشتن مدرک دانشگاهی را شرط کافی برای شغل‌یابی و موفقیت قلمداد کردند. بنابراین و متاسفانه بخش بزرگی از دانش آموختگان دانشگاه‌ها کمترین مهارتی در زمینه تحصیلی خود به دست نیاوردند البته در این میان سیستم اشتباه توسعه آموزش عالی هم مقصر است. برای بسیاری از مشاغل تخصصی، مدرک دانشگاهی شرط لازم محسوب می‌شود اما مهم ترین عامل موفقیت، داشتن مهارت شغلی برای آن کار است. به عنوان مثال کسی که دکترای رشته فیلم‌سازی را دریافت کند اما مهارت و سلیقه کافی برای ساخت فیلم نداشته باشد، هیچ گاه رنگ موفقیت را در خواب هم نخواهد دید!
نداشتن مدرک تحصیلی باعث ناکامی نمی‌شود
طبق دیدگاه‌های رایج، عوامل مهم موفقیت شغلی شامل دانش، مهارت، منش و شرایط است. دانش به معنای دانستن چرایی یک موضوع، مهارت به معنای دانستن چگونه انجام دادن آن کار و منش به معنای استعداد و شخصیت ذاتی فرد است. در انتها حتی با داشتن هر سه این موارد، عملکرد شغلی سطح بالا، مستلزم وجود شرایط مناسب است. در همین باره می توان به اطلاعات منتشر شده از میزان تحصیلات دانشگاهی افراد معروف اشاره کرد. نداشتن مدرک دانشگاهی باعث موفقیت آن‌ها نشده بلکه کسب مهارت در زمینه مورد علاقه‌شان باعث موفقیت آن‌ها شده و قاعدتا دانشگاه فقط یک راه کسب دانش و مهارت است. در میان این بحث‌ها، متاسفانه مفهوم بسیار مهم «کارراهه» مغفول مانده است. کارراهه یا مسیر شغلی، مسیری است که هر فرد دوست دارد در کل عمر کاری خود طی کند. کارراهه کل 30-40 سال عمر کاری فرد را در بر می‌گیرد که می‌تواند از مشاغل مختلفی تشکیل شده باشد. چون مسیر شغلی افراد متفاوت است پس قاعدتا مسیر رسیدن به موفقیت هم برای آن‌ها متفاوت خواهد بود. اگر فردی مسیر کاری خود را در حیطه فیلم و سینما انتخاب کرده است، قاعدتا به مهارت‌ها و شرایط متفاوتی از فردی محتاج است که مسیر شغلی فنی مهندسی یا پزشکی را در پیش گرفته است. برای یک پزشک یا مهندس، اولین فاکتور مهم داشتن مدرک دانشگاهی مرتبط است در غیر این‌صورت اجازه فعالیت حرفه‌ای نخواهد داشت اما برای یک هنرپیشه یا فوتبالیست قاعدتا مهارت عملی مهم است.
درآمد، عامل سنجش موفقیت؟
طبق دیدگاه‌های رایج، عوامل مهم موفقیت شغلی شامل دانش، مهارت، منش و شرایط است. دانش به معنای دانستن چرایی یک موضوع، مهارت به معنای دانستن چگونه انجام دادن آن کار و منش به معنای استعداد و شخصیت ذاتی فرد است. در انتها حتی با داشتن هر سه این موارد، عملکرد شغلی سطح بالا، مستلزم وجود شرایط مناسب است. در همین باره می توان به اطلاعات منتشر شده از میزان تحصیلات دانشگاهی افراد معروف اشاره کرد. نداشتن مدرک دانشگاهی باعث موفقیت آن‌ها نشده بلکه کسب مهارت در زمینه مورد علاقه‌شان باعث موفقیت آن‌ها شده و قاعدتا دانشگاه فقط یک راه کسب دانش و مهارت است. در میان این بحث‌ها، متاسفانه مفهوم بسیار مهم «کارراهه» مغفول مانده است. کارراهه یا مسیر شغلی، مسیری است که هر فرد دوست دارد در کل عمر کاری خود طی کند. کارراهه کل 30-40 سال عمر کاری فرد را در بر می‌گیرد که می‌تواند از مشاغل مختلفی تشکیل شده باشد. چون مسیر شغلی افراد متفاوت است پس قاعدتا مسیر رسیدن به موفقیت هم برای آن‌ها متفاوت خواهد بود. اگر فردی مسیر کاری خود را در حیطه فیلم و سینما انتخاب کرده است، قاعدتا به مهارت‌ها و شرایط متفاوتی از فردی محتاج است که مسیر شغلی فنی مهندسی یا پزشکی را در پیش گرفته است. برای یک پزشک یا مهندس، اولین فاکتور مهم داشتن مدرک دانشگاهی مرتبط است در غیر این‌صورت اجازه فعالیت حرفه‌ای نخواهد داشت اما برای یک هنرپیشه یا فوتبالیست قاعدتا مهارت عملی مهم است.
درآمد، عامل سنجش موفقیت؟
اما چرا چنین مقایسه‌هایی این قدر در شبکه‌های اجتماعی رایج است و برای مثال فردی که شغلی تخصصی مانند مهندسی دارد، خود را با فردی که شغلی مهارت‌محور مانند ورزش حرفه‌ای دارد، مقایسه می‌کند؟ زیرا متاسفانه در سال‌های اخیر تنها عامل مد نظر جامعه و گویا تنها عامل سنجش موفقیت، میزان درآمد مالی افراد شده است و بیشتر افراد به دنبال درآمد بالا با زحمت کم هستند! از سوی دیگر نادیده گرفته شدن سختی مشاغل و مراحل پیشرفت در آن‌ها هم مزید بر علت است. برای مثال؛ بیشتر افراد جامعه اطلاعی از سختی‌های آموزش و کسب مهارت در رشته‌های هنری مانند بازیگری ندارند و فکر می‌کنند افراد یک دفعه و بدون زحمت به این شرایط رسیده‌اند. در این میان سوگیری موارد قابل مشاهده نیز دخیل است یعنی افراد جامعه علاقه مندان شکست خورده بازیگری یا فوتبال را نمی‌بینند و نمی‌شناسند. هزاران نفری که سال‌ها زحمت کشیده و تمرین کرده‌اند اما به هر دلیلی به هدف خود نرسیده‌اند، جایی در فضای‌مجازی یا صحبت‌های مردم ندارند پس این‌گونه دیده می‌شود که هر فردی که به جای دانشگاه به دنبال بازیگری یا ورزش حرفه‌ای رفته به آسانی و بدون زحمت به موفقیت و درآمد بالا رسیده است! در آخر باید گفت سوال درباره میزان اهمیت تحصیلات دانشگاهی در موفقیت به صورت کلی هیچ پاسخی ندارد و کاملا بستگی به اهداف و علایق شخصی هر فردی دارد.
نویسنده : دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار