پسماند: چالشی که همچنان پابرجاست

شفا آنلاین>اجتماعی>  امروزه در بسیاری از کشورهای جهان نه تنها مشکلی به نام زباله وجود ندارد بلکه با بازیافت و مصرف آن در بخش های مختلف اقتصادی زباله به منبع درآمدی جدیدی تبدیل شده و از آن به عنوان طلای کثیف نام برده می شود.

به گزارش شفا آنلاین:این در حالی است که برابر آمارها سالانه 20 میلیون تن زباله در کشور تولید می شود که سه برابر سرانه تولید زباله در جهان بوده و هنوز تولید زباله<Waste production> در کشور ما به عنوان تهدید سلامت و بهداشت عمومی مطرح است و نبود فرهنگ تولید و بازیافت آن باعث شده تا زباله همچنان به عنوان چالشی برای اغلب کلانشهرها تبدیل شود.


حل معضل محیط زیست با گسترش کارخانه زباله سوز

کارشناسان یکی از مهم ترین مراحل در زنجیره مدیریت پسماند را سوزاندن زباله و دریافت انرژی حاصل از آن می دانند و بر اساس بررسی های انجام شده تنها راه حل و بهترین شیوه برای مدیریت پسماند شمال ایران نیز احداث نیروگاه‌های زباله سوز است.

جواد نصیری، کارشناس ارشد توده ‌سوزها در تولید انرژی پاک به ایرنا گفت: امروزه ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻘﺎﻣـﺎت و ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺴوﻮل در ﻛﺸـﻮرﻫﺎی ﺻﻨﻌتی از ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎشی از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ آﮔﺎهی ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧـﺪ و درﺧﺼﻮص ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﺸﺎن، روش ﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮل از ﻟﺤﺎظ زیست محیطی ﻣﺜـﻞ ﻛـﺎﻫﺶ در ﻣﺒـﺪا تولید زباله، ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ، زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی و در ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻓﻦ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﻧﺪ.

وی اظهار داشت: اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎ به عنوان ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق می‌ﺗﻮان ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ هم اکنون دو ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻏﺎﻟﺐ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺷﻬﺮی در ﺟﻬﺎن زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی در درﺟﻪ اول و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﻮﮔـﺎز از دفن زباله در درﺟﻪ دوم ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ.

مدیر پیشین دفتر انرژی زیست توده سازمان انرژی‌های نو ایران گفت: در ﻣﻮرد ﺑﺴﻴﺎری از مناطق، روش زباله سوزی یکی از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻳــﺎ ﺿﺮوری ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﺑﺎﻟﻪ ﺑـﻪ ﺷﻤﺎر می رود. بر اساس آمار جهانی هم اکنون تعداد 2 هزار و 450 زباله سوز در سطح جهان وجود دارد که بر حسب تناژ ژاپن با آمار سالانه 40 میلیون تن زباله جایگاه نخست را دارد و بعد از آن اروپا، چین و آمریکا قرار دارند.

وی گفت: پیاده کردن یک سیستم جامع مدیریت پسماند در کشورهای در حال توسعه، علاوه بر موانعی که در کشورهای توسعه یافته بر سر ایجاد چنین سیستمی وجود دارد، با مشکلات دیگری نیز روبه رو است که از جمله آن می توان به کمبود زیرساخت‌های اساسی و محدودیت منابع اشاره کرد.

وی افزود: سیستم های مدیریت پسماندی که هم اکنون در این کشورها موجود هستند، معمولا ویژگی هایی نظیر خدمات جمع آوری ناکافی، پردازش حداقل مواد و تلنبار کنترل نشده دارند.

این کارشناس گفت: جمع آوری داده ها در باره ترکیب پسماند، پیشرفت از تلنبار کنترل نشده به سمت استفاده از سیستم دفن بهداشتی، جدا سازی پسماند آلی که به کمپوست تبدیل می شود، استفاده از رفتگران به صورت سازمان یافته برای جمع آوری مواد قابل بازیافت و سوزاندن زباله های باقی مانده از فرآیند تفکیک به منظور کاهش حجم دفنی ،پیش نیاز برای اجرای یک سیستم جامع مدیریت پسماند است.

وی مزیت اصلی زباله سوزی را کاهش حدود 90 درصد حجم زباله جامد و حدود 70درصد وزن آن اعلام کرد و گفت: علاوه بر این به دلیل گازی کردن و تخریب مواد آلی(که در غیر این صورت می بایست تحت تجزیه بیولوژیکی در دفنگاه قرار گیرند)، مواد برجامانده از زباله سوزی به لحاظ فیزیکی پایدار هستند.

وی اظهار داشت: همچنین دمای بالای فرایند با تخریب کامل همه ارگانیسم هایی که در صورت دفع زمینی سبب بروز بیماری‌ها می شوند سبب ضد عفونی شدن جریان زباله می شود.

به گفته نصیری فرایند احتراق همه مواد انتشار دهنده بو در زباله را از بین برده، خاکستر زیرین و خاکستر معلق آن، بعد از خنک شدن، سترون و بی بو می شوند.

وی گفت: واحدهای زباله سوزی می توانند نزدیک مناطق ارایه خدمت (مناطق جمع آوری زباله) احداث شده و هزینه های حمل و نقل را، نسبت به دیگر روش های دفع، که در آنها لازم است زباله برای دفع نهایی، مسافت هایی را حمل گردد، کاهش دهند.

چند راهکار موثر دیگر برای کاهش پسماندها

کاوه مدنی، دانشمند، پژوهشگر و فعال محیط زیست در این خصوص گفته است: براى كاهش ميزان پسماند در طبیعت، ساده ترين و موثرترين و كم هرينه ترين راهكار، توليد نكردن زباله از طريق كاهش مصرف و پرهيز از استفاده اقلام غير ضرورى (مانند کیسه ها و بسته ها و نی پلاستیکی و ظروف و قاشق و چنگال یکبار مصرف، آب بسته بندی شده، نوشابه های خانواده) است. راهكار بعدى جداسازى زباله هاى خشك و تر است كه يك روش ابتدايى براى كاهش ميزان پسماند و اثر آن بر محيط زیست است.

وی افزوده است: متاسفانه هنوز در اكثر نقاط كشور ما، سامانه مناسبى براى جمع آورى زباله هاى تفكيك شده وجود ندارد اما در خيلى از شهرها ايستگاه‌هاى بازيافت شهردارى ها، زباله هاى قابل بازيافت را از شما دريافت مى كنند. اين كار كمى پر زحمت است و بسيارى از شهروندان حتی از وجود اين ايستگاه ها در سطح شهر بى خبر اند.

اگر فرصت و امكان مراجعه به اين ايستگاه ها را نداريد، باز هم تفكيك زباله توسط شما مى تواند به كاهش پسماند در طبيعت كمك كند چرا كه هستند كسانى كه از زباله های ما ارتزاق مى كنند. ميزان قابل توجهى از زباله هاى خشك و بازيافت پذير، توسط گروهى از شهروندان شهر از سطل هاى آشغال جمع آوری مى شود. اين دسته از شهروندان معمولا وضعيت بهداشتى و اقتصادى مناسبى ندارند و بابت اين كار پر زحمت دستمزد بسيار ناچیزی دريافت مى كنند. اگر تصميم به تفكيك زباله گرفتيد، سعى كنيد زباله تر را در كيسه هاى تيره و زباله خشك را در كيسه هاى روشن قرار دهيد كه فرآيند تشخیص نوع زباله و جمع آورى زباله های خشک را براى جمع كنندگان زباله ها آسان تر كنيد.

استارت‌آپ‌ها به كمك محیط زیست می‌آیند

در حال حاضر مدیریت پسماندها می تواند فرصت خوبی برای اشتغال زایی و افزایش تولید ناخالص داخلی باشد. علی مریدی، مدیركل دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست از برنامه این سازمان برای حمایت از شركت‌های خصوصی و استارت‌آپ‌ها به منظور جمع‌آوری پسماندهای خشك خبر داد و گفت: یكی از مشكلات عمده در مدیریت پسماند آن است كه در وزارت كشور و شهرداری‌ها عمدتا روی نقطه آخر مدیریت پسماند یعنی «امحاء» تمركز شده است؛ درحالی كه بر اساس استانداردهای جهانی، مراحل مختلفی برای مدیریت پسماند وجود دارد كه «تفكیك از مبدا» و «كاهش تولید پسماند از مبدا» از جمله مهم‌ترین مراحل آن است.

به گفته وی، امحای پسماند بدون استفاده از فناوری‌های روز دنیا ممكن نیست و اوضاع بد اقتصادی كشور مانع خرید این فناوری‌های نوین می‌شود، به همین علت مدیریت پسماند به یك مساله لاینحل در ایران تبدیل شده است.

وی با اشاره به اینكه متولی مدیریت پسماند شهری، وزارت كشور است و سازمان حفاظت محیط زیست تنها ناظر عالی در این زمینه به حساب می‌آید، گفت: طی ماه‌های اخیر برنامه‌های مدیریت پسماند وزارت كشور را دریافت كردیم و متوجه شدیم كه عمده تمركز این برنامه‌ها بر امحای پسماند شامل زباله‌سوزی و ایجاد واحدهای كمپوست است كه باید از طریق صنایع وارداتی انجام ‌شود و طبیعتا نیاز ارزی خاص خود را دارد. خوب می‌دانیم كه در چنین شرایط اقتصادی، این برنامه‌ها عملیاتی به نظر نمی‌رسد.

مدیركل دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست درباره شیوه حمایت از استارت‌آپ‌های مدیریت پسماند، گفت: معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری از این طرح‌ها حمایت می‌كند و داوطلبان می‌توانند به این بخش مراجعه كنند. سازمان حفاظت محیط زیست هم از چنین ایده‌هایی حمایت می‌كند و امكان مراجعه به این سازمان نیز وجود دارد؛ ضمن اینكه سعی داریم از طریق صندوق ملی محیط زیست فرصت حمایت مالی از استارت‌آپ‌های مدیریت پسماند را ایجاد كنیم.

گزارش: فرزانه صدقی