استرس با چه مکانیسمی بر پوست اثر می کند ؟
1- استرس بر ظاهر فرد از جنبه های مختلف اثر می کند. در قدم اول پوست را حساستر و دارای واکنش پذیری بیشتر می کند. استرس باعث ایجاد جوشهای مقاوم تر و التهابی تر می شود.ناخن ها را شکننده و نامنظم میکند. باعث ریزش مو، بدتر شدن کهیر و تعریف بیش از حد است.

2- بیماران دچار استرس به پوست خود بی توجهی می کنند و گاهی پوست خود را مورد آزاد قرار میدهند. در بهداشت و مراقبت موها کوتاهی میکنند و با خراش دادن یا مالش بیش از حد و خاراندن پوست آن را تخریب و زخمی میکند. در واقع استرس میتواند باعث ایجاد سیکل معیوب تشدید خارش و خاراندن و خراشیدن مکرر پوست شود.
3- در اثر استرس هورمونهایی مانند کورتیزول در بدن ترشح می شود که باعث افزایش ترشح چربی یا عود جوشهای صورت و بدن میشود.

4- پوست اولین سد دفاعی بدن است و به عنوان یک سد فیزیکی و نیز به عنوان اولین محل حضور سلولهای دفاعی برای مبارزه با باکتریها و ویروسها و عوامل عفونت زا عمل میکند. استرس میتواند باعث افزایش تعداد سلولهای دفاعی و نیز فعال شدن نابجای آنها در پوست شده و در نتیجه باعث وقوع واکنش های خود ایمنی مثل حساسیت سرشتی پوست و بیماری پسوریازیس(صدف) گردد و بیماریهای التهابی پوست را عود دهد.

5-استرس می تواند در وقوع لک و پیس و طاسی سکه ای یا منطقه ای که بیماریهای خود ایمنی هستند موثر باشد. استرس می تواند باتخریب سد دفاعی پوست باعث کاهش مقاومت پوست نسبت به عفونتها شود. به علاوه با تخریب لایه محافظ پوست باعث تشدید از دست رفتن آب از پوست و افزایش نفوذ عوامل محرک و حساسیت زا به پوست شود.

6-استرس می تواند رشد، تقسیم و تمایز سلولهای جدید را در پوست کاهش دهد به علاوه مانع خونرسانی مناسب به پوست شود. در نتیجه بازسازی سلولها و پاکسازی رادیکارهای آزاد از سطح آنها دچار اختلال شده و باعث تسریع فرآیند پیری و رنگ پریدگی پوست ما گردد.

7- هرگاه بدن؛ تحت استرس است با تولید هورمونهای خاص باعث تولید چربی بیش از حد در سطح پوست و ایجاد اختلال در سیستم لنفاوی و جریان خون می شود در نتیجه بیماریهای پوستی مانند آکنه (جوش صورت) را عود می دهد و حلقه های تیره اطراف چشم و پف آلودگی اطراف چشم ایجاد می کند.

بیماریهایی که در اثر تداخل ذهن و پوست ایجاد می شوند چه بیماریهایی هستند ؟
این بیماریها را می توان به 3 دسته تقسیم کرد :
دسته اول :
بیماریهایی که در واقع پوستی هستند و تظاهرات جلدی دارند اما به وضعیت های روحی فرد پاسخ میدهند. بیماریهای پوستی که در اثر استرس بدتر میشوند مثل اگزما ( حساسیت های پوستی ) و بیماری پسوریازیس ( بیماری صدف که لکه های قرمز برجسته پوستی همراه با پوسته ریزی های شدید به خصوص در سر و زانو و آرنج مشخص می شود ) از این گروه اند. استرس در 50% موارد باعث عود بیماری پسوریازیس و اگزماست جوش صورت، طاسی سکه ای، پسوریازیس، حساسیت پوستی سرشتی، کهیر، روزاسه و درماتیت سبوره ( شوره سر ) همگی با استرس بدتر می شوند.

دسته دوم :
بیماریهای روحی روانی که فرد را وادار به ایجاد آسیب خواسته یا ناخواسته در پوست خود می­کند در واقع این افراد مشکل پوستی اولیه ندارند. مثل کسانی که مرتب عادت به خارش دادن و خراشیدن قسمت هایی از پوست خود دارند یا افرادی که به طور عادتی موهای ابرو، سر یا مژه خود را می کنند. افسردگی، اضطراب با وسواس می تواند علت ایجاد این نوع آسیبهای فرد به پوست خود باشد.

دسته سوم :
بیماریهای اولیه پوستی که با ایجاد بد شکلی و عدم تناسب در ظاهر افراد باعث وقوع اختلال روحی مثل کاهش اعتماد به نفس، افسردگی و ترس از حضور در مکانهای اجتماعی در فرد می شود. مثل افراد با جوشهای غرور جوانی کیستی و شدید، افراد دارای خالهای رنگی مادر زادی بزرگ، افراد دچار ویتیلیگو ( لک وپیس ) و طاسی های پیشرونده.

توجه کنید که این تقسیم بندی به درمان بیماران بسیار کمک می کند. در واقع اگر پزشک عوارض اجتماعی و شغلی و مشکلات اجتماعی، خانوادگی ناشی از ظاهر یک بیماری پوستی را نداند پاسخ درمانی مناسبی از داروها در بیمار خود مشاهده نخواهد کرد.بیماران عمدتا از توضیح راجع به جنبه های روان شناحتی بیماری خود اجتناب می کنند بیماریهای پوستی اغلب تهدید کننده حیات نیستند اما زندگی طبیعی فرد را مختل می کنند. بیماران دچار بد شکلی های پوستی اغلب از اجتماع فرار می کنند و در اشتغال در مشاغلی که چهره ظاهری فرد، درآنها مهم است دچار مشکل می شوند.

آیا بچه ها هم در اثر استرس دچار بیماریهای پوستی می شوند ؟
استرس در جامعه امروز یک پدید همه گیر است و اثرات منفی آن بر کودکان می تواند بسیار بارز باشد. استرس زیاد می تواند باعث افت عملکرد تحصیلی در بچه ها، اختلال در تمرکز و یادگیری، اختلال در برقراری ارتباط، ترس از حضور در اجتماع، اختلال خوردن، افزایش رفتارهای پر خطر، اضطراب، خشونت، افسردگی و هزاران علامت دیگر شود.

در بسیاری مواقع بچه ها از میان احساسات خود ناتوانند و والدین متوجه تعارضات درونی کودکان نمی شوند و لذا هر گاه نتوانند مشکل خود را خوب بیان کنند استرس برای آنها علائم جسمانی ایجاد می کند.در اینجا 10 بیماری پوستی که متاثر از استرس در بچه ها ایجاد می شود را ذکر می کنیم اما توجه کنیم که حضور این بیماریها در کودک شما لزوما به معنی پر استرس بودن طفل نیست زیرا علل متعدد دیگری نیز می تواند توجیه کننده این ویژگی ها باشد.

به علاوه آنچه به نظر شما روزاسه می رسد می تواند یک عرق سوز ساده باشد و یا آنچه به نظر شما کهیر است می تواند یک پشه گزیدگی یا حساسیت به گل و گیاه باشد پس هرگز سعی نکنید برای تظاهرات پوستی فرزندتان خودتان تشخیص مطرح کنید بلکه به متخصص پوست مراجعه نمایید. مطمئن باشید که متخصص پوست در صورتی که علت فیزیکی برای بیماری فرزندتان نیابد او را به روانپزشک ارجاع خواهد داد.

بیماریهای ناشی از استرس در بچه ها :
تب خال
خارش که می تواند به حدی شدید باشد که ایجادزخم های عفونی کند
شوره سر
اگزما یا حساسیت جلدی
پسوریازیس ( بیماری صدف) افزایش تعریق کف دست و پا که با دست های سرد و عرق کرده مشخص می شود.
طاسی سکه ای: به فرم نواحی سکه ای عاری از مو در سر یا سایر نواحی مودار بدن
کهیر
زونا: تاولهای ریز در امتداد یک مسیر عصبی در سطح پوست که می واند بسیار دردناک شود
روزاسه

چگونه با بیماریهای پوستی ناشی از استرس برخورد کنیم ؟
از استرس باید به هر طریق جلوگیری کرد اضطراب و استرس زاییده زندگی مدرن امروزی است. اما اولین نکته آن است که باید آسوده بود و زندگی را آسان گرفت.
برای دارا بودن پوستی سالم باید از وقایع و موقعیت های استرس زا احتراز کرد و رژیم غذایی را خوب کنترل کرد. بیماران عمدتا از توضیح راجعه به جنبه های روانی بیماری خود شرمگین می شوند و پس زمینه های اضطرابی خود را مخفی می کنند پس پزشک باید خیلی محتاطانه وارد مقوله های روان شناختی بیماری شود. بیماران ممکن است از ورزش، موسیقی ملایم، تکنیک های آرامش بخش(Relaxation) و کلاسهای آموزش نحوه کنترل استرس همزمان با درمان بیماری پوستی خود سود ببرند.

پزشکان متخصص پوست باید متوجه باشند که در صورتی که علی رغم درمان بیماریهای پوستی مرتبط با استرس باز هم بیمار مقاوم به درمان بود همیشه به احتمال دخالت استرس در مقاومت بیمار به درمان توجه نمایند.در صورتی که پزشک متخصص پوست نیاز به ارجاع بیمار خود به روانپزشک دارد باید این کار را خیلی ماهرانه انجام دهد تا با مقاومت بیمار روبرو نشود.گاهی لازم می شود درمانهای خوراکی ضد اضطراب و استرس مثل فلوکستین یا داروهای بنزودیازپین با درمان بیماری پوستی توام شود.

اگر ظاهر یک بیماری پوستی باعث ناراحتی بیمار باشد می تواند باعث بروز افسردگی شود در این شرایط به خصوص در مورد بیماریهای مزمن پوستی، تکنیک های بهتر کردن اعتماد به نفس بیمار می تواند کمک کننده باشد رفتار درمانی شناختی می تواند باعث تغییر واکنش افراد به بیماریها شود.در مطالعه ای که در دانشگاهها انجام شد ثابت شده است که در کودکان مبتلا به اگزما و حساسیت سرشتی ( درماتیت آتوپی ) پوست ماساژ درمانی کودکان، علاوه بر آنکه اخلاق و عملکرد رفتاری کودک را بهتر می کند بر کلیه جنبه های بیماری پوستی او مثل قرمزی و خارش هم اثرات بهبودی بخش دارد.

از روشهای تغییر رفتار هم می توان در درمان بیماران مبتلا به بیماریهای پوستی مرتبط با استرس کمک گرفت از این روش مثلا در افرادی که عادت به دستکاری مکرر جوشهای صورت خود و ایجاد زخم بر روی جوشها دارند می توان استفاده کرد.مثلا به آنها آموخت که توجه کنند در هر لحظه دستهای آنها کجاست و چه می کند! و به محض آنکه دستهای آنها به سمت ناحیه بالای گردن رفت عادت کند که مدادی بردارند و روی کاغذ چیزی بنویسند.

نشان داده شده که درمانهایی مانند یوگا و مدیتیشن که باعث آرامش بخشی به بیمار می شود در بیمارانی در معرض خطر بالای وقوع سرطان پوستی هستند موفق شده است که دوره زمانی فاقد سرطان بودن را طولانی تر کند.آنچه مسلم است برنامه مشخص درمانی برای کاهش استرس برای بسیاری بیماران پوستی می تواند مفید باشد به خصوص در بیمارانی که در ریسک بالای ابتلا به سرطانهای پوست هستند.

اگر عامل مولد استرس کوتاه مدت باشد ممکن است بتوان بدون انجام درمان خاصی آن را رها کرد مثلا در دانش آموزی که در اثر امتحانات خود دچار عود جوش صورت می شود در صورتی که استرس ندیده گرفته شود ممکن است مشکل عمده ای ایجاد نشود اما اگر عامل مولد استرس مزمن و مداوم باشد مثل بیماری پوستی که باعث اشکال در ازدواج کردن بیمار یا استخدام شدن او بشود در این صورت باید قطعا با مشاوره روانپزشک در درمان استرس بیمار علاوه بر بیماری پوستی وی تمرکز کرد.

پزشک آنلاین

دکتر گیتا فقیهی [ متخصص پوست و مو ]