نگاهی به عوارض عصبی و روانی پرکاری و کم‌کاری تیروئید

 

این غده، تولیدکننده و تنظیم‌کننده هورمون‌هایی است که می‌توانند روی میزان سطح انرژی، خلق‌و‌خو، رشد، تکامل، عملکرد جنسی و حتی وزن اثر داشته باشند. همان‌طور که می‌دانید، هورمون‌ها موادی هستند که به‌وسیله غدد درون‌ریز (گروهی از غده‌های بدون مجرا که هورمون‌ها را به صورت مستقیم به جریان خون می‌ریزند و تیروئید یکی از آنهاست) تولید می‌شوند و تاثیر چشمگیری بر فعالیت‌های بدنی دارند. زمانی که تیروئید بیش از اندازه هورمون تولید می‌کند، بدن انرژی‌اش را سریع‌تر از آنچه که باید، استفاده می‌کند. به این حالت که تیروئید بیش از حد فعال است، پرکاری تیروئید می‌گویند. برعکس، زمانی که غده تیرویید به اندازه کافی هورمون تولید نکند، بدن با سرعت کمتری از آنچه باید انرژی مصرف می‌کند. این حالت را کم‌کاری تیروئید می‌گویند. غده تیروئید همچنین کلسی‌تونین -هورمونی که در تنظیم کلسیم خون اثر دارد- ترشح می‌کند.

 

 

هرکدام از این مشکلات (پرکاری یا کم‌کاری)، علائم جسمانی و روانی خاصی ایجاد می‌کنند که به نظر می‌رسد برخی علائم مربوط به پرکاری یا کم‌کاری تیروئید کاملا به اعصاب و روان مربوط‌ اند و شاید میان بیماری‌های جسمی کمتر بیماری‌ای یافت شود که علائم روانی‌اش تا این حد پررنگ و متعدد باشد.

حتما قبل از تشخیص اختلالات روانی، بررسی جامع برای رد اختلالات جسمانی انجام خواهد شد. علائم پرکاری یا کم‌کاری تیروئید مانند خستگی، زودرنجی، تغییر وزن و اختلال‌های مربوط به خواب در اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی و... نیز مشاهده می‌شوند. پس همیشه قبل از تشخیص‌گذاری اختلالات اعصاب و روان باید آزمایش‌های دقیق و کاملی از بیمار گرفت، زیرا در بسیاری از موارد بیماری که دچار علائمی مانند خلق افسرده، ناامیدی، کاهش توجه و تمرکز، اختلال حافظه، خواب‌آلودگی، افزایش وزن، بی‌توجهی به محرک‌های بیرونی، بی‌تفاوتی و کندی و محدودیت در ابراز عواطف و هیجانات شده، در قدم اول به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه می‌کند، در حالی که ممکن است با یک آزمایش ساده مشخص شود همه این‌ها ناشی از کم‌کاری تیروئید است و با مصرف هورمون تیروئید برطرف می‌شود. البته ناگفته نماند در صورتی که فرد مبتلا به اختلالات تیروئید، افسردگی شدید داشته باشد، مشاوره با روان‌پزشک و روان‌درمانی و مصرف داروهای ضدافسردگی نیز علاوه بر هورمون تیروئید به وی توصیه می‌شود.

 

از طرف دیگر، مبتلایان به پرکاری تیروئید افرادی هستند که دائم دچار تپش قلب، بی‌خوابی و دلشوره هستند، حساس و تحریک‌پذیرند و دچار کاهش وزن بدون رژیم می‌شوند. این افراد ممکن است با شک به اختلالات اضطرابی به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کنند که در این صورت نیز بررسی وضعیت تیروئید در راس اقدامات تشخیصی قرار می‌گیرد.

عملکرد اجرایی به مجموعه‌ای از عملیات پردازشی عالی ذهن گفته می‌شود که قابلیت‌های یادگیری، حافظه، مهارت‌های ریاضیات و خواندن و رفتارهای عاطفی-اجتماعی، به آن مربوط است. همان‌طور که گفته شد، هورمون تیروئید یک تنظیم‌کننده است که بر اغلب ارگان‌های بدن از جمله مغز موثر است. محققان ثابت کرده‌اند هنگامی‌که سطح هورمون تیروئید پایین باشد، بر ظرفیت حافظه و توانایی تمرکز اثر می‌گذارد.

کم‌کاری تیروئید را می‌توان با قرص‌های حاوی هورمون تیروئید درمان کرد، اما پرکاری تیروئید با توجه به عامل ایجادکننده می‌تواند با تجویز دارو برای کاهش هورمون تیروئید درمان شود یا از ید رادیو اکتیو برای متوقف کردن عملکرد سلول‌های تیروئید استفاده شود که در این صورت، چون تیروئید از کار می‌افتد، کم‌کاری تیروئید ایجاد می‌شود بنابراین باید درمان را با هورمون تیروئید صناعی ادامه داد.

اگر پرکاری یا کم‌کاری تیروئید شما تشخیص داده شد، مهم‌ترین درمان، درمان دارویی تحت نظر پزشک است، اما توصیه‌هایی وجود دارد که شما را در طول درمان حمایت می‌کند و به بهبود سریع‌تر بیماری کمک خواهد کرد:
• فعالیت بدنی منظم داشته باشید: علایق و فعالیت‌های اجتماعی خود را همراه با فعالیت بدنی دنبال کنید. محققان نشان داده‌اند که ۱۵ دقیقه تمرینات بدنی متوسط تا شدید روی دوچرخه ثابت عملکرد افراد را در مهارت‌های حافظه بهبود می‌بخشد. فعالیت بدنی باعث می‌شود شما احساس بهتری داشته باشید و سیستم قلبی-عروقی‌تان بهبود پیدا کند. فعال بودن بر مغز اثر دارد و می‌تواند سبب کاهش اشتهای شما و افزایش سطح انرژی‌تان شود.

• تکنیک‌های آرامش یافتن را بیاموزید: این تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند آرامش بیابید و مثبت بیندیشید و از آنجا که ثابت شده بیماری تیروئید با استرس مرتبط است، پس بیاموزید که آرام باشید و تعادل را در زندگی حفظ کنید تا از لحاظ فیزیکی و روانی وضعیت بهتری داشته باشید.

• در هر زمان روی یک مورد تمرکز کنید: اگر احساس می‌کنید مشکلات تیروئیدتان باعث عدم تمرکزتان شده، تمرین کنید که تمام تمرکز خود را روی یک مورد منعطف و هر عامل ایجاد اختلال مانند تلویزیون را حذف کنید تا ذهنتان به مساله دیگری معطوف نشود. اگر تمرکز کنید، احتمالا قادر خواهید بود آنچه قرار بوده انجام دهید را به یاد آورید، این موضوع را محققان انجمن روان‌شناسی آمریکا بیان کرده‌اند.

• به تناسب اندام خود توجه کنید: ممکن است کم‌کاری تیروئید باعث چاقی و ورم کردن شما شده باشد. این مساله مخصوصا در خانم‌ها اعتماد به‌نفس را کاهش می‌دهد. از طرفی، کاهش وزن شدید نیز که پیامد پرکاری تیروئید است، باعث کاهش اعتماد به‌نفس می‌شود. پس بجاست که وقتی درمان را شروع کردید، از متخصص تغذیه کمک بگیرید و در مورد تکمیل و اصلاح برنامه غذایی خود از او سوال کنید. متخصص تغذیه شما را راهنمایی می‌کند که چگونه مواد مغذی را به اندازه نیازتان دریافت کنید، بدون اینکه کالری بیش از حدی مصرف کنید. به علاوه، مصرف مقادیر مناسب سدیم و کلسیم یکی از موارد مهم رژیمی برای افراد دچار پرکاری تیروئید است، زیرا پرکاری تیروئید منجر به کم شدن ذخایر استخوان و کاهش استحکام آن می‌شود، پس بسیار اهمیت دارد که کلسیم روزانه دریافتی‌تان کافی باشد تا از استئوپروز جلوگیری شود.هفته نامه سلامت