نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، در مورد وضعیت استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در ایران در کانال رسمی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نشان می دهد که بیشترین سهم استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در کشور با سهم 28.2 درصدی متعلق به زنان خانه‌دار است.

** اختلال در تعاملات خانوادگی نتیجه حضور مداوم در شبکه های اجتماعی
افشین طباطبایی پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: استفاده از تکنولوژی و فناوری های نوین اجتناب ناپذیر است و مشکل اصلی استفاده درست از این ابزارها است به شکلی که ما برده تکنولوژی نباشیم و بر ما تسلط نداشته باشد.
وی اظهارکرد: در حال حاضر برخی از زنان خانه دار در استفاده از این شبکه های مجازی اعتیاد پیدا کرده اند به طوری که در طول روز و گاهی حتی تا نیمه های شب در این فضاهای مجازی مشغول جستجو و مشاهده مطالب و عکس ها و فیلم ها هستند.
طباطبایی تاکید کرد: این حضور مداوم زنان خانه دار در فضاهای مجازی منجر به بروز اختلالاتی در تعامل با همسر و فرزندانشان می شود چرا که این زنان زمانی را که باید صرف بازی با کودکان، تربیت فرزندان خود کنند را به حضور در این شبکه های اجتماعی اختصاص می دهند.
این نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی افزود: از سوی دیگر این حضور مداوم در شبکه های اجتماعی باعث می شود که شخص از محیط پیرامون و زندگی عادی فاصله بگیرد که منجر به سست شدن بنیان خانواده که اصلی ترین نهاد جامعه است، می شود.
وی با اشاره به این که مادران الگوی فرزندان خود هستند، گفت: مادران اولین الگوی افراد هستند و در صورتی که این الگو، سواد رسانه ای و آگاهی کافی نداشته باشد باورها و ارزش های کاذب به نسل آینده ارائه می شود و فرزندان با محیط زندگی دچار تضاد می شوند که این فرایند تاثیرپذیری به واسطه استفاده والدین و مادران از این فضاهای مجازی است.
وی با اشاره به نیازهای عاطفی زنان بیان کرد: زنان به لحاظ عاطفی نیاز به توجه، گفت و گو و تعامل با افراد دارند و وقتی این مهم در خانواده محقق نشود فضاهای مجازی این مجال را در اختیار آنها قرار می دهد و به آن سمت و سو گرایش پیدا می کنند و در این بین با مشکلات و آسیب های اجتماعی روبه رو می شوند که در برخی موارد غیرقابل جبران است.

** تغییر سبک زندگی و حضور زنان در فضاهای مجازی
طباطبایی با اشاره به تغییر سبک زندگی زنان خانه دار نسبت به گذشته افزود: به واسطه پیشرفت تکنولوژی و ابزار نوینی که در بازار وجود دارد سهولت و سرعت در کارها بیشتر شده و از سوی دیگر زندگی آپارتمان نشینی موجب شده که دیگر زنان خانه دار گرد هم جمع نشوند و بنابر این گپ و گفت و گو بین آنان روز به روز کمتر از گذشته شده است.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی افزود: یکی از نیازهای بشر تعامل و برقراری ارتباط با هم نوع خود است به شکلی که در بسیاری از شهرهای اروپایی همچون پاریس و میلان در کافه های قدیمی افراد نمی توانند از گوشی همراه خود استفاده کنند و باید آن را خاموش کنند و در این مکان ها افراد را به تعامل و ارتباط اجتماعی ترغیب می کنند.
وی اظهارکرد:در ارتباط انسانی و گفت و گو نیاز به عناصر اصلی همچون نگاه، شنیدن صدا و .. است که در فضای مجازی این موارد حذف می شود و بار احساسی درستی منتقل نمی شود که برای انتقال درست احساسات بین افراد لازم است که به صورت رو در رو با هم در ارتباط باشند.

** کم کاری رسانه های رسمی و گرایش به شبکه های اجتماعی
حسین نوریخواه استاد دانشگاه درباره دلایل افزایش گرایش افراد برای استفاده از فضاهای مجازی، گفت: از آنجایی که رسانه های ما آن طور که باید و شاید به لحاظ خبری و اطلاعات افراد را قانع نمی کنند در نتیجه افراد به سایر ابزارهای اطلاع رسانی گرایش پیدا می کنند.
وی افزود: اگرچه اخبار منتشر شده در شبکه های اجتماعی قابل اعتماد نیست اما از سوی دیگر این شبکه ها آزادی عمل بیشتری دارند و محافظه کاری در این شبکه ها وجود ندارد و مخاطبان بیشتر به آنها گرایش دارند.
این استاد دانشگاه، دلیل گرایش زنان خانه دار به این شبکه ها را پیچیدگی های زندگی شهری و گسترش زندگی آپارتمان نشینی عنوان کرد و گفت: شبکه های اجتماعی صرفا خبررسان نیستند و بلکه در کانال ها، ارتباطات نفر به نفر و یا گروهی وجود دارد و افراد با تشکیل این گروه ها با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند چرا که با رشد تکنولوژی ارتباطات رو در روی افراد کاهش یافته است.

** استفاده از فضاهای مجازی باید هدفگذاری شود
این استاد دانشگاه درباره مزایای استفاده از شبکه های اجتماعی برای زنان خانه دار، گفت: این شبکه ها فرصتی برای انتقال مفاهیم فرهنگی و علمی همچون دسترسی به کتاب های صوتی، کشفیات علمی در زمینه های مختلف، فرهنگ و آداب و رسوم ملت های مختلف است اما نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که این حرکت هدفگذاری شود چرا که اگر هدف مشخصی تعیین نشود ممکن است به بیراهه برویم.
وی به کتاب ها و فیلم هایی که به صورت رایگان در این کانال ها عرضه می شود اشاره کرد و گفت: به نظر من این کار درستی نیست چرا که برای تهیه این فیلم ها و کتاب ها هزینه های زیادی شده این در حالی است که افراد به صورت رایگان از آنها استفاده می کنند در صورتی که باید تمهیداتی در نظر گرفته شود تا حق و حقوق مولف و تولیدکننده در این موارد رعایت شود.

** شبکه های اجتماعی مطابق با قوانین و فرهنگ ما نیستند
نوریخواه با تاکید بر این که این شبکه های اجتماعی مطابق قوانین و مقررات و فرهنگ جامعه ما نیستند، افزود: شبکه های اجتماعی همچون تلگرام شبکه های جهانی بوده و مطابق با فرهنگ ما نیستند لذا مطالب، تصاویر و فیلم هایی که در این شبکه ها منتشر می شود آسیب های جبران ناپذیری برای افراد و به خصوص زنان خانه دار به دنبال دارد و ضروری است که توجه جدی به این مهم شود و تا حد ممکن جلوی این آسیب ها را گرفت.
نوریخواه اظهارکرد: در حال حاضر نرم افزارهای مناسبی در کشور وجود دارد که برای تمام اقشار جامعه قابل دسترسی است و افراد می توانند با جستجو در فروشگاه ها و مراکز معتبر از آنها استفاده کنند.
وی تصریح کرد: علیرغم تلاش مسئولین این شبکه ها به قوانین ما پایبند نیستند در صورتی که اگر ما از نرم افزارهای داخلی استفاده کنیم می توانیم به کمک ابعاد قانونی حمایت های لازم را از کودکان، زنان و خانواده ها داشته باشیم چرا که این فضاها برخلاف تصور واقعی هستند و می تواند در حفظ بنیان های فرهنگی و هنری موثر باشند.
نوریخواه مهمترین اولویت در زمینه استفاده از شبکه های مجازی را قانون مند کردن آن عنوان کرد و گفت: اگر استفاده از شبکه های اجتماعی هدفگذاری و قانونمند شوند آنگاه می توانیم بسیاری از سیاستگذاری ها در فضاهای مجازی را نیز انجام دهیم.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: زنان خانه دار نباید حداکثر بیش از یک تا دو ساعت در روز از فضای مجازی استفاده کنند، گفت: همه افراد باید برنامه ریزی و زمانبندی مناسبی برای استفاده از شبکه های اجتماعی داشته باشند.
نوریخواه تصریح کرد: البته ما نباید تنها به آسیب های ناشی از استفاده زنان خانه دار از این شبکه ها تکیه کنیم چرا که اگر در استفاده از این شبکه ها هدف های اقتصادی همچون کارآفرینی برای این قشر را مورد توجه قرار دهیم نتایج خوبی حاصل می شود. برای نمونه زنان خانه دار می توانند بسیاری از کالاهایی که خود اقدام به تهیه آن می کنند را به کمک این شبکه ها به فروش برسانند.
وی پیشنهاد کرد: با گسترش شبکه های داخلی که امکان پرداخت داشته باشند و بتوان کالاها را به صورت قانونی عرضه کرد زمینه گسترش تجارت الکترونیک برای زنان خانه دار فراهم می شود که نه تنها کمک مالی برای خانواده است بلکه از نظر اقتصادی برای جامعه نیز مفید است.
شبکه‌های اجتماعی همچون شمشیر دولبه در جامعه عمل می کنند که می تواند محصول آن مثل اطلاعات، آسیب‌ها و مسائل گوناگون برای افراد به همراه داشته باشد و به نظر می رسد برای رهایی از این پیامدها بتوان با آموزش در مدارس تا دانشگاه ها آسیب ها را کاهش داد. همچنین نهادها و سازمان های مربوطه همچون شهرداری ها و صدا و سیما می‌توانند در فرهنگسازی و نحوه به‌کارگیری صحیح این فضا به شکل همگانی نیز تاثیرگذار باشند. در حال حاضر عدم آگاهی از فعالیت‌ در فضای مجازی، اکثر طبقات جامعه را با تبعات مختلف روبرو کرده است.
با توجه به قابلیت‌ها و نیازهای زنان خانه‌ دار می‌توان با توسعه شرایط کارآفرینی و افزایش تولیدات خانگی، ارتقای کسب درآمد خانوار و مشارکت زنان در جامعه اقدامات مناسب انجام داد. برای مثال زنان خانه‌دار می‌توانند با کسب مهارت‌های گوناگون همچون یادگیری زبان انگلیسی و کسب فنون ترجمه، آموزش انواع هنرها و صنایع دستی در تولید و توسعه ملی موثر باشند.
اگر سیاستگذاران فرهنگی نیازهای مطلوب و جذاب دیگری را برای غنی‌سازی اوقات فراغت زن خانه‌دار ارائه دهند، آن وقت می‌توان امیدوار بود که شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک فرصت در ارتقای آگاهی زنان تاثیرگذار هستند.ایرنا