مفهوم تنظيم خانواده چیست؟

به گزارش  ، برای کاهش میزان حاملگی ناخواسته، افراد نیاز به مشاوره درست و آموزشهای صحیح از سوی پرسنل بهداشتی دارند تا بتوانند در نهایت، خودشان روشهای پیشگیری از بارداری را متناسب با وضعیت بدنی خود انتخاب کنند.سیاست تنظیم خانواده نوعی سیاست برنامه ریزی جمعیتی است که خانواده ها همسو با امکانات بالقوه جامعه و نیازهای برنامه ریزی شده اجتماعی تعداد فرزندی که مایلند به طور ارادی بیاورند را دارا هستند.

تنظيم خانواده مجموعه اقداماتي است كه افراد و زوجها را ياري ميدهد تا از داشتن فرزند ناخواسته جلوگيري كنند و فاصله بين فرزندان را خود تنظيم نمايند.

آموزش و مشاوره ، تامين وسايل جلوگيري از حاملگي و دسترسي آسان به آن و كمك به كساني كه دچار ناباروري هستند و آموزش خانواده ها درباره فرزندان از جمله خدماتي هستند كه بهداشت باروري را شامل ميشوند. شناخت رشهاي مختلف جلوگيري ازبارداري و آكاهي نسبت به مزايا و معايب هر روش ميتواند خانواده را براي انتخاب مناسب ترين روش در پيشگيري از حاملگي ناخواسته راهنمايي كند.

تنظيم خانواده به معني پيشگيري از حاملگي‌هاي ناخواسته‌اي براي تأمين سلامت خانواده و اجتماع در قالب مفاهيم زير است:
1-محدود كردن تعداد فرزندان 2-پيشگيري از بيماريهاي دوران جنيني 3-پيشگيري از انتقال ناهنجاريهاي ژنتيكي 4-جلوگيري از عوارض حاملگي و زايمانهاي مكرر براي مادر 5-درمان نازايي فراهم آوردن زمينه مساعد براي تأمين سلامت جسماني ، رواني و اجتماعي اعضاء خانواده از يك طرف و رسيدن به يك ساختار سني مناسب جمعيتي و تأمين سلامت اجتماع از طرف ديگر مي باشد.
اسلام و تنظيم خانواده
اسلام به زندگي انسان از زاويه وسيعي كه تمام مصالح عالي بشريت را با توجه به كلية جنبه‌ها و هدفهاي زندگي كه تكامل جسم و روان و بقاء انسان مي‌باشد نگريسته و با منطق واقع بيني بطرز شايسته اي احتياجات اساسي او را در چهارچوب يك زندگي دسته جمعي به شكلي تنظيم نموده و دستورالعمل حيات را بنحوي مقرر كرده است كه به بهترين وجهي هدف بقاء نوع انسان تأمين گردد.
با وجود اينكه دين مبين اسلام ازدواج را امري پسنديده شمرده، ليكن بي‌چون و چرا بر افراد تحميل نكرده است. تجرد را در هر شرايطي گناه ندانسته و مجازاتي نيز براي آن تعيين ننموده است. شريعت اسلامي با بيش از 550 ميليون پيرو در سطح جهان به كسي كه به علل جسماني اقتصادي و اجتماعي قادر به انجام وظايف زناشويي نيست ازدواج را تحصيل نمي‌كند.
حال ببينيم نظر اسلام دربارة تنظيم خانواده چيست؟ گر چه مقام مذاهب بزرگ هر گونه جريان طبيعي را ناشي از اراده و خواست خدا مي‌دانند ليكن در تفسير چگونگي رابطه و اثر ارادة خدا و جزئيات طبيعي و خواست و ارادة انسان بين مذاهب اختلافاتي مشهود است.

اهداف تنظیم خانواده:
-کاهش مرگ و میر مادران به علل ناشی از بارداری و مسائل مربوط به آن و تأمین سلامت آنان(زایمان های متعدد خطر مرگ و میر مادران را افزایش می دهد.
-کاهش مرگ و میر کودکان و سالم به دنیا آمدن آنان و جلوگیری از ایجاد بیماریهای ژنتیکی و ناهنجاریهای مادرزادی
-جلوگیری از زایمان های زودهنگام و دیرهنگام(حاملگی برای مادران قبل از 18 سالگی و بعد از 35 سالگی توصیه نمی شود)
-جلوگیری از سوء تغذیه مادران و کودکان، با فاصله گذاری مناسب بین فرزندان
-فراهم کردن زمینه مساعد برای تأمین سلامت جسمانی و روانی کل خانواده
-جلوگیری از حاملگی های ناخواسته و نهایتاً جلوگیری از سقط جنین های غیرقانونی
-کاهش رشد جمعیت
بنابراین ملاحظه می شود که یکی از اصلی ترین محورهای برنامه های تنظیم خانواده ارتقای سلامت مادر و کودک از طریق آگاهی رسانی به جامعه و تسهیل دسترسی به خدمات تنظیم خانواده در بخش های دولتی و خصوصی بوده است.قابل ذکر است در حال حاضر 10 روش پیشگیری از بارداری در کلیه مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت به صورت رایگان به مردم ارائه می گردد.

اثرات تنظيم خانواده بر بهداشت
1-اجتناب از حاملگيهاي ناخواسته و وقوع تولدهاي دلخواه
2-ايجاد تغيير در تعداد كل متولدين توسط هر مادر
3-فاصله گذاري با ايجاد تفاوت در فواصل بين حاملگيها
4-زمان بندي يا ايجاد تغييرات در زمان وقوع تولد خصوصاً اولين و آخرين تولد در ارتباط با سن والدين خصوصاً سن مادر

پيام مهم در تنظيم خانواده
1-دختران قبل از سن 18 سالگي به دليل حفظ سلامتيشان نبايد باردار شوند همچنين از نظرفيزيكي زنان آمادگي لازم جهت باردار شدن را تا سن 18 سالگي ندارند.كودكاني كه از مادران كمتر از 18 سال متولد شده‌اند، عموماً زودتر از موقع مقرر به دنيا آمده، در هنگام تولد وزن آنان كم مي باشد و امكان مرگشان در سال اول زندگي بسيار زياد است.علاوه بر آن سلامت مادرانشان نيز در خطر مي باشد. در جوامعي كه دختران در سنين پائين ازدواج مي‌كنند زوج‌ها بايد با استفاده از برنامه‌هاي تنظيم خانواده، اولين بارداري را حداقل تا سن 18 سالگي به تعويق اندازند.
2-بعد از سن 35 سالگي نيز بارداري و زايمان سلامت را به خطر مي‌اندازد. اگر زني بيش از 35 سال داشته و 4 بار يا بيشتر زايمان كرده باشد، حاملگي بعدي خطري جدي براي خود او و نوزاد متولد شده‌اش خواهد بود.
3-براي حفظ سلامت مادر و نوزاد، قبل از آنكه مادر دوباره باردار شود، والدين بايد صبر كند تا فرزند كوچكشان لااقل دو ساله شود يكي از بزرگترين خطراتي كه سلامت و رشد كودك زير 2 سال را تهديد مي‌كند،تولد نوزاد جديد است. زيرا تغذيه با شير مادر بطور ناگهاني متوقف مي‌شود و مادر فرصت تهيه غذاي كمكي براي فرزند كوچك خود را ندارد.
4-بعد از هر حاملگي و زايمان، دو سال طول مي‌كشد تا بدن مادر بهبود كامل يابد بنابراين مادراني كه بين زايمانهايشان لااقل دو سال فاصله را رعايت نكنند، خطر بيشتري سلامت آنها را تهديد مي‌كند.

اهداف تنظيم خانواده

كاهش مرگ و مير مادران به علل ناشي از بارداري و تامين سلامت آنان

كاهش مرك ومير كودكان از طريق جلوگيري از رشد و تكامل نابهنجار جنين و كاهش بيماريهاي ژنتيكي.

جلوگيري از سوء تغذيه مادران و كودكان با فاطله گذاري مناسب بين فرزندان

پرهيز از بدنيا آمدن كودك ناخواسته كه خود به خود كاهش سقط هاي عمدي را بدنبال دارد.

داشتن فرزند به تعداد دلخواه و تعيين تعداد آنان با توجه به شرايط حاكم بر خانواده

برخورداري خانواده از سطح زيستي معقول

برخورداري افراد از تعليم و تربيت بهتر

بهبود وضع مالي خانواده

تضمين ثبات خانواده

تامين بهتر خدمات و تسهيلات عمومي توسط مسئولين براي افراد جامعه

افزايش مشاركت زنان در فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي

كاهش رشد جمعيت و هماهنگي آن با توسعه اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي جامعه

انواع روشهاي پيشگيري از بارداري

روش هاي جلوگيري از بارداري را ميتوان به 4 گروه عمده تقسيم نمود:

1- روشهاي طبيعي : منقطع ، ريتم

2- روشهاي مكانيكي : كاندوم، ديافراگم ، اسفنج ، كلاهك ، IUD

3- روشهاي طبي : قرص ، آمپول

4- روشهاي جراحي : توبكتومي ، وازكتومي

قرصهاي تركيبي
توضيح روش : یکی از بهترین و مطمئن ترین روشهای جلوگیری از بارداری ، مصرف قرص های ترکیبی ( حاوی استروژن و پروژسترون ) است که به دو شکل یک مرحله ای ( LD و HD ) و سه مرحله ای ( تری فازیک ) موجود می باشد ، مصرف این قرص ها هر روز بوده ، که در بسته های 21 عددی در دسترس هستند .
مكانسيم عمل:

1- جلوگيري از تخمك گذاري

2- تاثير بر مخاط داخلي رحم

3- ايجاد اشكال در ورود اسپرم به داخل رحم به دليل افزايش ضخامت موكوس

4- جلوگيري از لقاح از طريق تاثير بر حركات لوله هاي رحم
مزایا :

اثر بخشی بالا ( 9/99 درصد )

برگشت سریع باروری پس از قطع روش

منظم شدن ، کاهش درد و خونریزی قاعدگی

کاهش بروز کیست های تخمدان

كاهش بروز بيماريهاي خوش خيم پستان ، سرطانهاي رحم و تخمدان

افزایش تراکم استخوانها
عيب ها :

نامناسب بودن براي افراد فراموشكار

نياز به تهيه (بليستر ) جديد در هر دوره قاعدگي

مناسب نبودن براي مادران شيرده در 6 ماه اول بعد از زايمان
عوارض شایع :

افزایش وزن

لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی ها

حساسیت پستانها

سردردهای خفیف

تهوع

این عوارض در عرض 3-2 کاهش یافته و یا از بین می رود.

موارد منع مصرف مطلق :
شک یا اطمینان به وجود حاملگی

دیابت با بیماریهای عروقی

فشار خون بالا ( 100/160 ميلي متر جيوه و بالاتر)

بیماری فعال یا مزمن کبدی

بیماریهای دریچه ای قلب

شك به وجود سرطان پستان ، ابتلا و سابقه آن.

خونريزي هاي رحمي بدون علت مشخص

سردرد راجعه شامل ميگرن با علائم عصبي موضعي

موارد منع مصرف نسبی :

افسردگی خیلی شدید

مصرف ریفامپین یا گریزو فولوین

میگرن بدون علائم عصبی

مشکلات گوارشی که جذب قرص را مختل می کند.

فشار خون بين 100/160 تا 90/140 ميليمتر جيوه

واريس بدون سابقه ترومبوفلبيت
زمان شروع استفاده از قرص :

شروع قرص برای بار اول در 5 روز اول قاعدگی و برای اطمینان بیشتر روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود ، قرص در ساعت خاصی از شبانه روز تا پایان بسته 21 عددی خورده می شود . مصرف بسته بندی پس از یک فاصله هفت روزه آغاز خواهد شد .

در مادران غیر شیرده مصرف قرص 3 هفته پس از زایمان خواهد بود.

مصرف اين قرصها را ميتوان در پنج روز اول بلافاصله بعد از سقط آغاز نمود.

موارد فراموشی قرص LD و HD:
فراموشی یک قرص : خوردن قرص فراموش شده به محض به یادآوردن

فراموشی 2 قرص : خوردن 2 قرص در 2 شب متوالی و خوردن بقیه مطابق معمول و استفاده از یک روش کمکی دیگر تا یک هفته .

فراموشی بیش از 2 قرص : خوردن بقیه قرص ها ( روزی یک عدد ) ادامه یافته و به مدت یک هفته از روش کمکی دیگری نیز استفاده شود و بلافاصله پس از اتمام بسته ، بسته بعدی ( بدون فاصله هفت روزه ) آغاز می گردد
فراموشی مصرف قرص تری فازیک :

فراموشی یک قرص در کمتر از 12 ساعت : خوردن قرص فراموش شده

فراموشی یک قرص پس از 12 ساعت : قرص فراموش شده خورده نشده ولی مصرف بقیه قرص ها طبق برنامه ادامه می یابد حتماً باید روش کمکی دیگر ( مثل کاندوم ) نیز به منظور جلوگیری از بارداری تا پایان بسته استفاده شود.
هشدارها و چگونگي برخورد با آنها:

در صورت بروز هر يك از علائم زير مصرف كننده فورا به بيمارستان ارجاع ميشود:

1- درد شديد در قسمت بالاي شكم

2- درد قفسه سينه و يا تنگي نفس يا سرفه با خلط خوني

3- تورم يا درد شديد در يك پا

4- مشكلات چشمي ( تاري ديد ، دوبيني)

 
نکات مورد توجه

مصرف قرص های ترکیبی پس از زایمان و در دوران شیردهی به دلیل تاثیر آنها بر روی شیر مادر توصیه نمی شود.

از مصرف قرص ها به صورت یک شب در میان یا یک ماه در میان یا هنگام ضرورت خودداری کنید چون خطر حاملگی وجود دارد.

چون مصرف داروهایی مانند آنتی بیوتیکها ، داروهای ضد صرع ، ابتلا به اسهال و استفراغ شدید اثر قرص را کم می کند ، در این موارد باید علاوه بر قرص ها از روش دیگری مثل کاندوم نیز استفاده شود.

محدودیت زمانی و سنی خاص از نظر مصرف قرص وجود ندارد و تحت نظر پزشک ، یا کلینیک تنظیم خانواده تا سالها می توان از همین روش استفاده کرد.

در صورت استفراغ به فاصله 2-1 ساعت بعد خوردن یک قرص از یک بسته دیگر خورده شده و مصرف مرتب بقیه قرصهای بسته اصلی در زمان مقرر ادامه می یابد.
قرص پروژسترونی دوران شیردهی

( مینی پیل )

توضيح روش : قرصهای شیردهی ، قرصهای حاوی پروژسترون تنها هستند . این قرصها دارای مقدار کمی هورمون پروژسترون ، از یک دوم تا یک دهم میزان هورمون قرصهای ترکیبی پیشگیری از بارداری می باشند .این قرصها حاوی استروژن نیستند ، از همین رو به نامهای قرصهای حاوی پروژسترون تنها یا مینی پیل خوانده می شوند ، که مادران شیرده تا 6 ماه پس از زایمان می توانند از آن استفاده کنند .
مكانيسم عمل:

1- دشوار نمودن اسپرم به رحم به دليل افزايش غلظت ترشحات دهانه رحم

2 – جلوگيري از تخمك گذاري ماهانه

3- تاثير بر مخاط داخلي رحم
مزایا :

نداشتن اثر منفی بر کمیت و کیفیت شیر مادر

افزایش مدت زمان شیردهی

قابل استفاده در مادران شيرده با موارد منع مصرف استروژن

عارضه شایع :

خونریزی نامرتب رحمی این عارضه معمولاً در ماههای اول مصرف دیده شده و 2 تا 3 ماه پس از آغاز مصرف از بین رفته و یا کاهش می یابد .

موارد منع مصرف مطلق :

خونریزی غیر طبیعی رحمی

اختلالات مزمن یا حاد کبدی ( تومور ، هپاتیت و … )

ابتلا به سرطان پستان

موارد منع مصرف نسبی :

چاقی شدید

سا بقه سرطان پستان

فشار خون بالا

مصرف هم زمان داروهای ضد تشنج و ریفا مپین

سابقه حاملگی خارج رحم
زمان شروع استفاده از قرص شیردهی:

در صورت قاعده نشدن و تغذیه انحصاری شير خوار با شیر مادر : 6 هفته پس از زایمان

قاعده شدن و تغذیه انحصاری شير خوار با شیر مادر : مصرف قرص در یکی از پنج روز اول و ترجیحاً روز اول قاعدگی
چگونگي استفاده از قرص:

هر بليستر لاينسترول ، داراي 28 قرص بوده كه بايد هر شب يك عدد از آن راس ساعت معين خورده شود.

شروع مصرف بسته بعدي قرص ، بلافاصله پس از پايان بسته قبلي است.

بين دو بسته قرص نبايد هيچ فاصله زماني وجود داشته باشد.
موارد فراموشی :

فراموشي يك قرص تا 3 ساعت مسئله اي نبوده و ضمن خوردن قرص فراموش شده ، آموزش و تاكيد براي خوردن قرصهاي بعدي در ساعت مقرر لازم است.

فراموشی یک قرص بیش از سه ساعت : خوردن قرص فراموش شده و مصرف بعدی قرص در ساعت همیشگی همراه با 2 روز استفاده از کاندوم در صورت نزدیکی.

فراموشی دو قرص ( 2 روز ) : خوردن قرص ها یکجا و استفاده از یک روش مکمل دیگر تا 7 روز.

فراموشی بیش از 2 قرص و داشتن نزدیکی محافظت نشده در عرض 72 ساعت اخیر : تجویز روش اورژانس پیشگیری از بارداری و نیز مشاوره برای انتخاب یک روش مناسب دیگر .
موارد قابل توجه :

بین 2 بسته قرص هیچ فاصله زمانی نباید وجود داشته باشد و شروع مصرف بسته بعدی قرص ، بلافاصله پس از پایان بسته قبلی است.

قرص ها هر شب و راس ساعت معين خورده شود.
قرص های شیردهی یک انتخاب مناسب است ، برای زنانی که شیردهی دارند و می خواهند روش خوراکی پیشگیری از بارداری داشته باشند .

این قرص ها باعث کاهش تولید شیر مادر نمی شود .

مگسترون

( روش تزريقي پيشگيري از بارداري )

توضيح روش : يك روش تزريقی پيشگيري از بارداري است كه حاوی ماده موثره دپو مدروكسی پروژسترون استات بوده و سه ماه از بارداري پيشگيری مينمايد.

مكانيسم عمل:

جلوگیری از تخمک گذاری،

دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم از طریق افزایش غلظت ترشحات دهانه رحم،

تاثیر بر مخاط داخلی رحم ( اندومتر ) .

مزایا :

اثر بخشی بالا،

آسانی استفاده،

فاصله های استفاده نسبتا طولانی مدت،

کاهش ابتلا به سرطان های آندومتر و تخمدان، (PID)، کم خونی، فیبروم رحم، اندومتریوز، (EP)، کاندیدیازیس واژن، (PMS)، درد زمان قاعدگی

قابل استفاده در هر دوره سنی،

افزایش شیر مادر،

تداخل نداشتن باتماس جنسی،

عدم نیاز به قطع مصرف قبل از اعمال بزرگ جراحی،

مناسب برای بیماران تشنجی (عدم مصرف همزمان کاربامازپین و فنی تویین).

عيب ها :

تاخير در بازگشت باروری

لزوم تزريق در فاصله زمانی سه ماهه

عدم پيشگيری از بيماری هاي مقاربتی از جمله ايدز

احتمال افزايش وزن

آمنوره

عارضه شایع :

1- اختلالات قاعدگی (از آمنوره تا خونریزی نامرتب)

2- افزایش وزن

موارد منع مصرف مطلق :

بارداری،

سرطان پستان،

خونریزی واژینال بدون علت مشخص،

اختلالات شدید انعقادی،

سابقه تومور(آدنوم) کبدی ناشی از مصرف هورمون های استرویید جنسی،

ترومبوآمبولی و یا سابقه آن،

سابقه سکته مغزی،

فشار خون کنترل نشده،

دیابت کنترل نشده،

دیابت با ضایعه عروقی و یا ابتلای دیابت به مدت 20 سال یا بیشتر از آن.

موارد منع مصرف نسبی :

بیماری کبدی

بیماری شدید قلبی

تمایل به برگشت سریع باروری

مشکلات مرتبط با تزریق (ترس ، … )

افسردگی شدید

فشار خون کنترل شده

دیابت کنترل شده

مول

چاقی
زمان شروع استفاده از مگسترون:

در يكي از پنج روز اول قاعدگی و تا يك هفته از روش كمكی مانند كاندوم استفاده ميشود.

چگونگي استفاده از مگسترون :

تزریق هر سه ماهه ( 2هفته زودتر يا ديرتر )

تكان شديد آمپول يا ويال برای ايجاد سوسپانسيون يكنواخت ،

تزريق عضلانی ( بالای عضله بازو يا باسن ) و عميق ( با سر سوزن بلند ) بدون ماساژ دادن محل تزريق
هشدارها و چگونگي برخورد با آنها:

خونریزی شدید یا طولانی ( دو برابر شدن مقدار و یا مدت زمان قاعدگی )

سردرد شدید همراه با تاری دید

زردی چشم و پوست

تاخیر قاعدگی ( در فردی که حین استفاده از DMPA قاعدگی مرتب داشته است. )

افزایش فشار خون ( در حدی که نیازمند درمان باشد. )

موارد قابل توجه در پيگيريها و مراجعه هاي بعدي:

تاخیر بیش از دو هفته و وجود قاعدگی ماهانه در طول استفاده از روش: بررسی احتمال بارداری و تذکر به استفاده از یک روش دیگرتا قاعدگی بعدی

تاخیر بیش از دو هفته و آمنوره به دلیل تزریق آمپول: تزریق پس از دریافت پاسخ منفی بارداری

قطع قاعدگی (آمنوره) :عادی، بی خطر و بی ارتباط با حاملگی

لکه بینی یا خونریزی بین دوره ها: عادی، شایع و بی خطر

خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی (مقدار خونریزی یا مدت آن دو برابر معمول): نادر، مهم و نیازمند توجه.

آي- يو- دي
توضيح روش : يك وسيله كوچك حاوي مس است كه در داخل رحم كار گذاشته شده و تا ده سال از بارداري پيشگيري ميكند.

مكانيسم عمل:

1. ایجاد التهاب در حفره رحم و صدمه به اسپرم،

2. اختلال در حرکات لوله های رحمی و جلوگیری از انتقال اسپرم و رسیدن آن به تخمک.

مزایا :

اثر بخشی بالا 2/99 درصد

برگشت باروری پس از خروج

مدت اثر طولانی

نیاز نداشتن به یادآوری روزانه

عدم تاثیر بر شیردهی

نداشتن آثار و عوارض هورمونی

قابل استفاده در اوایل منوپوز

عدم تداخل با تماس جنسی

تداخل نداشتن با مصرف داروها

عيب ها :

1- لزوم کارگذاری و خروج توسط فرد دوره دیده،

2- امکان خروج خود به خود،

3- عدم پیشگیری از انتقال بیماری های منتقله از راه تماس جنسی،

4- لزوم معاینه دوره ای.

عارضه شایع :

افزایش خونریزی و درد زمان قاعدگی و برخورد با آن،

خونریزی نامنظم و لکه بینی بین قاعدگی ها و برخورد با آن،

افزایش ترشحات و برخورد با آن.

موارد منع مصرف مطلق :

حاملگی یا شک به آن،

سابقه PID با بستری در بیمارستان،

آنومالی رحم،

نقص سیستم ایمنی،

نئوپلازی درمان شده سرویکس،

فیبروم با شکل غیر طبیعی رحم،

خونریزی شدید قاعدگی یا آنمی،

خونریزی واژینال تشخیص داده نشده،

اختلال انعقادی،

سابقه EP،

احتمال بدخیمی دستگاه تناسلی،

پاپ اسمیر غیر طبیعی،

درفاصله زمانی تشخیص و درمان مول،

نداشتن سابقه زایمان،

سل لگنی.

موارد منع مصرف نسبی :

1. سابقه PID بدون بستری در بیمارستان،

2. داشتن شريك هاي جنسي متعدد ،

3. بیماریهای دریچه ای قلب نیازمند پروفیلاکسی،

4. سابقه یا ابتلای اخیر به STI’s،

5. اندومتریت پس از زایمان یا سقط عفونی در سه ماهه گذشته،

6. سرویسیت و واژینیت درمان نشده.

زمان شروع استفاده از آي يو دي:

در زمان قاعدگي در پنج روز اول قاعدگی،

6 پس از زايمان ( طبعي ، سزارين) 6 هفته پس از زایمان،

پس از سقط يا كورتاژ غیرعفونی زیر 12 هفته در 5 روز اول پس از سقط ،

سقط بالاي 12 هفته پس از 6 هفته ،

مادران شیردهی که قاعدگی آنها برنگشته است (6 هفته پس از زایمان با اطمینان از عدم بارداری).

هشدارها:

1. دیده نشدن و لمس نشدن نخ آي يو دي،

2. تاخیر قاعدگی،

3. حاملگی داخل و خارج رحمي

پيگيري :

1. مراجعه های پیگیری (پس از ماه اول و سپس هر ششماه)،

2. مراجعه پس از 10سال برای خروج و گذاشتن آی یو دی جدید.
بستن لوله هاي رحمي

( توبكتومي )
توضيح روش : بستن لوله در زنان یک روش دایمی جلوگیری از بارداری است که در آن لوله های رحمی بسته ميشود.

مكانيسم عمل:

با بسته شدن لوله های رحمی از برخورد تخمک با اسپرم جلوگیری می شود و لقاح صورت نمی گیرد .

مزایا :

دایمی بودن

اثر بخشی بالا

عدم نیاز به یاد آوری و مراجعه مکرر

نداشتن عارضه برای سلامتی فرد استفاده کننده روش در دراز مدت

تاثیر نداشتن در روابط جنسی

کاهش ابتلا به سرطان تخمدان

عيب ها :

نیاز به عمل جراحی

پر هزینه و دشوار بودن عمل جراحی برگشت باروری

تذكرهاي بعد از عمل توبكتومي:

يك سری دستورات و توصيه های كلی است كه بايستی بعد از هر عمل جراحی رعايت شود بعنوان مثال :

تميز و خشك نگهداشتن محل بخيه

حمام كردن روزانه و………

نداشتن رابطه زناشويي حداقل تا يك هفته

خودداري از برداشتن اجسام و اشياي سنگين تا يك هفته.

عوارض غير شايع:

1- احتمال تغيير ميزان قاعدگی

2- افزايش احتمال حاملگی خارج از رحم ( در صورت وقوع بارداری)

3- خطرات سايراعمال بيهوشی

مراجعه به متخصص زنان در صورت بروز هر كدام از اين عوارض

هشدارها و چگونگي برخورد با آنها :

1-تب بالاتر از 38 درجه ،

2- درد و تورم محل عمل و خروج چرك و خون از آن تا يك هفته ،

3- درد شكمی كه بدتر شده يا از بين نرود ،

4- اسهال

5- از حال رفتن

مراجعه به بيمارستان در صورت بروز هر كدام از علائم فوق .

 
بستن لوله هاي اسپرم بر

( وازكتومي بدون تيغ جراحي )
توضيح روش : وازكتومي ( بستن لوله هاي اسپرم بر در مردان ) ، آسانترين و موثرترين روش پيشگيري از بارداري است كه بدون تيغ جراحي و معمولا كوتاهتر از 20 دقيقه انجامميگيرد .

مكانيسم عمل:

بسته شدن لوله هاي اسپرم ، از ورود اسپرم بهمايع مني جلوگيري مينمايد ، در اين حالت مايع مني فرد بدون اسپرم بوده و لقاح صورت نخواهد گرفت.

مزایا :

اثر بخشی بالا (نزديك به 100% )

دائمی بودن

نداشتن اثر منفی بر قدرت مردانگی، میل جنسی و صفت های ثانویه مردانه،

عدم نیاز به یادآوری و مراجعه مکرر،

نداشتن عارضه برای سلامتی،

تاثیر نداشتن بر حجم و ظاهر مایع منی و کیفیت تماس جنسی،

چاق نشدن،

عدم تداخل با تماس جنسی،

افزایش لذت جنسی،

اثربخشی بیشتر، نیاز کمتر به مراقبتهای قبل و پس از عمل.

عوارض شايع :

درد،

سوزش،

کبودی مختصر،

در ناحیه عمل که تا یک هفته رفع می شوند.

تذكرهاي بعد از عمل وازكتومي:

– استراحت تا یک روز،

– آب نزدن به محل عمل تا دو روز،

– نداشتن تماس جنسی تا 4 روز،

– پو شيدن شورت تنگ و يا بيضه بند و انجام ندادن كار هاي سنگين تا يك هفته

هشدارها و چگونگي برخورد با آنها :

1. تب بیش از 38 درجه تا 4 هفته بویژه در هفته اول،

2. درد شدید و عدم پاسخ به مسکن،

3. خروج خون و چرک از محل زخم،

4. تورم بیش از حد اسکروتوم.

موارد قابل توجه در پيگيريها :

بهتر است فرد وازكتومي شده ، يك هفته پس از عمل براي معاينه محل عمل به پزشك مربوطه مراجعه نمايد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ،  فرد وازكتومي شده بايد سه ماه بعد از عمل از نظر نبودن اسپرم در مايع مني ( آزو اسپرمي ) آزمايش شود لازم است در اين مدت و تا اخذ نتيجه آزمايش ، يك روش مطمئن جلوگيري از بارداري ( مانند كاندوم ) مورد استفاده قرار گيرد .

براي پيگيري و اطمينان از موفقيت كامل عمل ، انجام آزمايش بعدي با فاصله زماني يك ماه از آزمايش اول ( چهار ماه پس از عمل ) ضروري است .

كاندوم
توضيح روش : كاندوم يك وسيله پيشگيري از بارداري از جنس لاتکس است . كاندوم تنها روشي است كه علاوه بر پیشگیری از بارداری از انتقال بیماریهای قابل انتقال از تماس جنسی نيز پيشگيري مينمايد.

مكانسيم عمل:

جلوگیری از ریختن مایع منی به داخل واژن و ممانعت از رسیدن اسپرم به تخمک.
مزایا :

جلوگیری از انتقال بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی(STIs/HIV/AIDS)

کاهش خطر بروز سرطان دهانه رحم

قابل استفا ده در هر گروه سنی

کمک به جلوگیری از انزال زود رس

آسانی استفاده و نداشتن عوارض موضعی و عمومی

نداشتن آثار هورمونی

قابل استفاده بلافاصله پس از زایمان

نداشتن اثر بر شیردهی

عيب ها :

ایجاد حساسیت به کاندوم

لزوم استفاده پس از نعوظ

کاهش لذت جنسی به دلیل کاهش حس لمس

احتمال خارج شدن یا پاره شدن آن

موارد منع مصرف كاندوم :
حساسیت به لاتکس و بروز خارش در هر کدام از زوجین

ناهنجاری های دستگاه تناسلی مرد
نكته هاي قابل توجه در مصرف كاندوم:

استفاده از یک کاندوم جدید در هر بار نزدیکی،

مشاهده و اطمینان از سالم بودن کاندوم باید پیش از مصرف آن ،

لزوم کشیده شدن به روی آلت در حالت نعوظ و قبل از انجام نزدیکی.

لزوم خروج کاندوم بلافاصله پس از انزال.

عدم استفاده از لوبریکانتها (وازلين ، روغن هاي نباتي گياهي و .. ) بدلیل افزایش احتمال آسیب به کاندوم و پاره شدن آن.

توجه حین استفاده از کاندوم به سوراخ نشدن آن با ناخن، ا نگشت یا انگشتر.

توجه به باقی نماندن کاندوم در واژن پس از ا نزال.

استفاده نکردن از کاندومهای شکننده تاریخ گذشته، تغییر شکل، تغییر رنگ یافته و یا کاندوم با بسته بندی داخلی صدمه دیده.

موارد قابل توجه در پيگيريها و مراجعه هاي بعدي:

مراجعه برای دریافت بسته بعدی کاندوم به فاصله 3-4 هفته.

بررسی دقیق رضایت از روش، شکایت ها و چگونگی استفاده از کاندوم در هر مراجعه.

بررسی آگاهی فرد از روش اورژا نس پیشگیری از بارداری و آموزش در صورت نیاز.

بررسی داشتن قرصهای روش اورژا نس پیشگیری از بارداری و تحویل به متقاضی در صورت نیاز.