به گزارش شفا آنلاین،این بی‌نظمی‌های مولکولی در چرخه تقسیم سلولی
اثر دارند و منجر به ناکامی در تمایز یافتن سلول‌ها می‌شوند. ژنهای کلیدی
که معیوب می‌شوند و عملکرد آنها تغییر می‌کنند، به چهار گروه تقسیم
می‌شوند. در شماره قبل، به ژنهای توده‌زا اشاره شد. در ادامه، 3 مورد دیگر
از نظر خواهد گذشت.
ژنهای ترمیم‌کننده
ژنهای
ترمیم‌کننده به‌طور طبیعی پروتئین و آنزیم‌هایی می‌سازند که ویژگی
ترمیم‌کننده ژنهای صدمه دیده را دارند. حال اگر این ژن‌ها خودشان مشکل‌دار
شوند، دیگر نمی‌توانند نواقص ژنهای دیگر را بازسازی کنند. همه ژنهای
سلول به‌طور طبیعی زیر حمله‌های عوامل محیطی و متابولیکی قرار می‌گیرند.
درنتیجه صدمه‌های پیاپی به این ژن‌ها، آنها نیاز مبرمی نسبت به پروتئین‌های
ترمیم‌کننده پیدا می‌کنند. تاکنون، بیش از 30 نوع پروتئین ترمیم‌کننده
شناسایی شده‌اند که همگی در درست کردن نواقص ژنتیکی سلول‌ها نقش بسزایی
دارند. بیش از یک میلیون صدمه ژنتیکی در روز به ژنهای هر سلول زده می‌شود
که اگر این نواقص ترمیم نشوند، سلول یا سالخورده می‌شود یا خودکشی می‌کند
یا به سرطان تبدیل می‌شود.
بهترین
مثال ژن ترمیم‌کننده، ژن BRCA-1 است که روی کروموزوم 17q21 قرار دارد. این
ژن، پروتئینی می‌سازد که چندین ویژگی دارد. یکی از این ویژگی‌ها قدرت درست
کردن ژنهای معیوب است. پروتئین‌های BRCA-1 و RDA-1 می‌توانند شکستگی‌های
دو رشته DNA را تعمیر کنند. ژن BRCA-1 در هنگام جهش پیدا کردن، در تولید و
رشد سلول‌های سرطان در بافت پستان خانم‌ها به‌صورت وراثتی نقش موثری دارد.
تاکنون بیش از یک هزار جهش ژنتیکی در ژن BRCA-2 و BRCA-1 شناسایی شده است.
آپوپتوز یا خودکشی برنامه‌ریزی شده سلولی
آخرین راه فرار از سرطانی شدن سلول‌ها، انتخاب مرگ یا خودکشی برنامه‌ریزی شده است.
طی
آپوپتوز (Apoptosis) تخریب غشای هسته و سیتوپلاسم سلول و ارگانل‌ها منجر
به قطعه قطعه شدن سلول می‌شود که به سرعت به‌وسیله یاخته‌های بیگانه‌خوار
(فاگوسیت) خورده و از محیط ربوده می‌شوند. در یک انسان، به‌طور میانگین هر
روز 60 بیلیون سلول با مرگ برنامه‌ریزی شده می‌میرند. ازدیاد عمل در مرگ
برنامه‌ریزی شده باعث تحلیل بافت‌ها می‌شود و فقدان عمل موجب تولید
سلول‌های سرطانی. عوامل بسیاری سبب تولید این خودکشی سلولی می‌شوند.
توکسین‌ها، هورمون‌ها، سیتوکین‌ها، پرتوها، گرما،عفونت ویروسی،کمبود
اکسیژن، محرومیت غذایی، ازدیاد غلظت کلسیم داخل سلول و نیتریک اکسیدها
مهم‌ترین عوامل به‌شمار هستند.
ژنهای مهارکننده
تاکنون بیش از 35 نوع از ژنهای مهارکننده شناسایی و گزارش شده‌اند.
نبود
ژنهای مهارکننده توموری باعث تقسیم غیرقابل کنترل سلول‌های سرطانی
می‌شود. یکی از این ژن‌ها، ژن مهارکننده P53 است که روی کروموزوم 17p13.1
قرار دارد. ژن P53 که در سال 1993 به نام مولکول سال و ژن نگهبان شناخته
شد، به‌طور طبیعی تقسیم و رشد سلول را زیر نظر کامل دارد. هنگامی که این ژن
جهش پیدا می‌کند، باعث تولید یک پروتئین غیرمعمولی می‌شود که نه فقط به
رفتار طبیعی خود جامه عمل نمی‌پوشاند، بلکه همه ژن‌هایی که زیر فرماندهی
این پروتئین انجام وظیفه می‌کردند، طغیان خواهند کرد و یک‌سری از رابطه‌های
مولکولی و بیولوژیکی تقسیم سلولی از مسیر طبیعی خود خارج می‌شود و سلول به
جهت سرطانی شدن پیشروی می‌کند. روی این اصل، جهش ژن P53 در بیش از 60 درصد
بافت‌های سرطانی دیده می‌شود.
وظایف
پروتئین P53 در حالت طبیعی، تنظیم تقسیم سلول‌ها، خودکشی سلول‌ها، مسن شدن
سلول‌ها، عروق‌سازی، تمایز یافتن سلول‌ها و متابولیسم DNA است. بیش از
26000 جهش ژنتیکی در ژن P53 گزارش شده است. پروتئین P53، هم مهارکننده و هم
ارتقاء کننده سلول‌های سرطانی است.
عمل ضد سرطان P53 از سه مسیر انجام‌پذیر است:
پروتئین P53 باعث تحریک پروتئین‌های ترمیم کننده DNA می‌شوند که به
صدمه‌های وارد شده به ژن‌ها رسیدگی می‌شود.
زمانی که سلول‌های صدمه دیده غیرقابل بازسازی باشند، پروتئین P53 باعث
تحریک مرگ برنامه‌ریزی شده می‌شود.
پروتئین P53 تقسیم سلولی را در مرحله S/G1 نگه می‌دارد تا فرصتی برای بازسازی باشد.
