» عمومی
شفا آنلاین>اجتماعی>سیاسی>تحلیلگران روابط بین‌الملل سفر ظریف را نشانه آشکاری در تغییر معادلات منطقهای پس از کودتای ترکیه ارزیابی کردند
به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دیروز وارد آنکارا شد تا با همتای
خود و رئیس‌جمهور ترکیه دیدار و گفت‌وگو کند. این نخستین سفر یک مقام
عالیرتبه ایرانی به ترکیه پس از کودتای نافرجام اخیر این کشور است. در شرایطی که اتحادیه اروپا، آمریکا و نهادهای حقوق‌بشری انتقادها از دولت رجب‌طیب اردوغان در تصفیه دولت و ارتش و برخورد با مطبوعات، نخبگان و احزاب مخالف پس از کودتا را شدت بخشیده‌اند؛ اردوغان و دولتمردان او نشانه‌های روشنی از گرایش به تعامل و همکاری با ایران و روسیه و شکل‌دهی آرایش جدیدی در قدرت‌های منطقهای را بروز داده است.
اردوغان در این جهت، نخستین سفر خارجی خود بعد از ترکیه را به روسیه و دیدار و گفت‌وگو با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور، اختصاص داد. حال آنکه قبل از کودتا و در پی هدف‌گیری یکی از هواپیماهای روسیه در خاک ترکیه، روابط دو کشور بحرانی شده بود. حال در این شرایط، سفر ظریف به ترکیه گمانه‌زنی‌ها درباره تغییر معادلات منطقهای به سود بلوک ایران-روسیه-ترکیه و به ضرر اعراب و اسرائیل را تقویت کرده است.
نیاز به رایزنی بیشتر داریم
وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری مشترک با همتای ترکیه‌ای خود گفت: «در زمینه رفع برخی موانع موجود بر سر گسترش روابط، نیاز به گفت‌وگوها و همکاری‌های بیشتر داریم.» محمدجواد ظریف توضیح داد: «در زمینه رفع برخی موانع موجود در مسیر گسترش روابط دو کشور، نیاز به گفت‌وگوها و همکاری‌های بیشتر داریم که بر این اساس باید بیش از پیش با یکدیگر مذاکره و رایزنی انجام دهیم.» ظریف همچنین در بدو ورود به ترکیه در فرودگاه آنکارا گفت: «ما معتقد هستیم که دوران زورگویی و کودتا سپری شده و دیگر در منطقه ما جایی ندارد.» وی با اشاره به تحولات منطقه و رایزنی با کشورهای تاثیرگذار افزود: «ایران، روسیه و ترکیه از بازیگران مهم در منطقه به‌شمار می‌آیند و نیاز است با یکدیگر گفت‌وگو و همکاری داشته باشند.
اگر اختلاف‌نظری هم میان کشور های منطقه باشد می‌توان آن را از طریق گفت‌وگو برطرف کرد.» ظریف همچنین در مورد برگزاری نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان در باکو گفت: «نشست همسایگان به‌خصوص ایران، روسیه و آذربایجان برای توسعه ثبات و برقرای صلح و امنیت منطقه بسیار مهم است.»
ظریف با اشاره به گفت‌وگوهای انجام‌شده میان رییسان‌جمهور ایران و روسیه این مذاکرات را مفید و سازنده خواند و افزود: «سه کشور از جمله بازیگران مهم منطقه هستند و نیاز است که با یکدیگر گفت‌وگو و همکاری داشته باشیم.»
مقابله مشترک با پ‌ک‌ک و داعش
مولود چاوش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، هم در نشست خبری مشترک با ظریف با بیان اینکه «در این سفر در مورد برخی موانعی که وجود دارد صحبت شد»، اعلام کرد: «تصمیم مشترک بر این شد که باید موانع را رفع کنیم.» وزیر خارجه ترکیه همچنین خبر داد که در مورد موضوعات منطقهای صحبت شد و توضیح داد که این رایزنی‌ها مربوط به همکاری‌های انرژی منطقهای و همکاری‌های دوجانبه بود. چاوش‌اوغلو در ادامه گفت: «ما می‌خواهیم گاز بیشتری از ایران بخریم. در مورد برخی مشکلات هم تصمیم گرفتیم که حل آنها نیاز به هیئت اختلاف ندارد، چراکه قرار شد این مشکلات را با گفت‌وگوی دوطرفه حل کنیم.» وزیر خارجه ترکیه با بیان اینکه «در زمینه توریسم صحبت کردیم تا پذیرای میزبان ایرانیان بیشتری در ترکیه باشیم»، افزود: «در زمینه بحران سوریه رایزنی کردیم که با همکاری‌های نزدیک و دوجانبه بیشتری آن را پیگیری می‌کنیم.»
وی امنیت ایران را امنیت ترکیه خواند و گفت: «وزیر خارجه ایران هم همین فکر را می‌کند و امنیت ترکیه را امنیت ایران می‌داند؛ لذا ما با گروه‌هایی نظیر پ‌ک‌ک و داعش امنیت منطقه را به خطر می‌اندازند، مقابله می‌کنیم.»
واکنش تحلیلگران عرب به اتحاد سه‌جانبه
سفر ظریف به آنکارا با واکنش رسانه‌های عربی مواجه شده است. روزنامه «الشرق‌الاوسط» با اشاره به سفر وزیرخارجه ایران به ترکیه تاکید کرد: «تمام شواهد و رویدادهای اخیر حاکی‌است تشکیل اتحاد سه‌جانبه روسیه-ایران-ترکیه درباره سوریه بسیار محتمل‌تر از گذشته مطرح است». این روزنامه نزدیک به شاهزاده‌های سعودی که در لندن چاپ می شود، در ادامه تاکید کرد: «تئوری شکل‌گیری این اتحاد سه‌گانه نخستین بار زمانی که رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، سه‌شنبه گذشته به سن‌پترزبورگ رفت و با پوتین دیدار کرد، مطرح شد. این دیدار، ماه‌ها تنش روزافزون میان دو کشور را برطرف کرد و یک‌سری تصمیمات در خصوص همکاری میان ترکیه و روسیه درباره سوریه را حل کرد. برخی نیز زمانی که حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، در ماه جولای با اردوغان تماس گرفت، موضوع تشکیل این اتحاد سه‌جانبه در خصوص سوریه را مطرح کرده بودند.»
به نوشته الشرق‌الاوسط، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امورخارجه ترکیه، اعلام کرده که کشورش آمادگی دارد تا مسئله اقدامات نظامی علیه داعش با همکاری روسیه را بررسی کند. اومیت یاردیم، سفیر ترکیه در روسیه، نیز اشاره کرده که احتمال دارد آنکارا از برخی مواضع خود در قبال رژیم بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، صرف‌نظر کند.
نگرانی اسراییل
همزمان با واکنش محافل عربی، نگرانی‌های رژیم‌صهیونیستی از تقویت روابط اردوغان با روسیه افزایش یافته است؛ چراکه آنها می‌گویند این رابطه متعاقبا به افزایش همکاری با شریک آن یعنی ایران خواهد انجامید. پایگاه خبری اطلاعات نظامی رژیم‌صهیونیستی دراین‌باره گزارشی نوشت: «مذاکرات ۹ آگوست بین ولادمیر پوتین و رجب‌طیب اردوغان در سن‌پترزبورگ که در حاشیه نشست جی-۲۰ صورت گرفت و به ۹ ماه خصومت بین دو کشور در پی سرنگونی هواپیمای روسی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۵ پایان داد، سبب بروز نگرانی‌هایی در اسراییل شده است. اردوغان سفر به تهران و دیدارش با روحانی را برای چند روز بعد از مذاکرات با پوتین برنامه‌ریزی کرده است؛ لذا به نظر می‌رسد حرکت‌های اخیر رئیس‌جمهور ترکیه نوعی برنامه‌ریزی برای ایجاد یک بلوک جدید در خاورمیانه باشد که این بلوک شامل روسیه، تهران، ترکیه، عراق و سوریه خواهد بود. لذا چشم‌انداز حرکت‌های جدید ترکیه سیاست‌های کلیدی اسراییل در ترکیه و سوریه را برهم می‌زند.»
اردوغان درپی حمایت‌های منطقهای است
سیامک کاکایی، کارشناس مسائل ترکیه، درباره سفر ظریف به ترکیه و تماس‌های سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه گفت: «ترکیه بعد از کودتا، شرایط دیگری را تجربه می‌کند؛ نگاه رجب طیب اردوغان اول تحکیم اقتدار خود در ترکیه و ساخت قدرت است. در عرصه بیرونی سیاست خارجی ترکیه تحت‌تاثیر مسائل کودتا قرارگرفته است. همان‌طور که حزب حاکم و اردوغان نیاز به پیشبرد روند سیاست در داخل و حمایت جریان‌های متعدد سیاسی دارد، در بیرون هم وضعیت این‌گونه است. جلب حمایت‌های بیرونی هم انعکاسی از اوضاع داخلی است.»
کاکایی در پاسخ به اینکه «آیا ترکیه بعد از کودتا به سمت اتحاد با یاران و روسیه متمایل شده است؟»، می‌گوید: «هدف موردنظر اردوغان، جلب حمایت‌های منطقهای و تعدیل سیاست خارجی است. تنش ترکیه و آمریکا بر سر مسئله فتح‌الله گولن در این شرایط وجود دارد و تنش‌های پیشین ترکیه و روسیه هم موضوع مهمی است. اردوغان در سفر اخیر خود به روسیه، برای ترمیم روابط با روسیه بود. روسیه در ارتباط با کودتای ترکیه از اردوغان حمایت کرده بود و وجه دوم نشان دادن این موضع به غرب که می‌تواند روسیه در سیاست خارجی خودچرخش ایجاد کند. البته روسیه هم بی‌میل به بازیگردانی درصحنه سیاست خارجی نیست. به نظر می‌رسد که روابط روسیه و ترکیه به ریل قبلی مناسبات بازگشته و جنبه اقتصادی این رابطه برای هر دو کشور مهم است.» کاکایی در پاسخ به این پرسش که «این تحولات چه تاثیری بر معادلات و بحران سوریه خواهد داشت؟»، گفت: «این دو کشور درباره سوریه باهم اختلاف‌نظر دارند؛ نباید انتظار داشت که یک‌باره سیاست ترکیه در ارتباط با سوریه دگرگون شود. ولی نشانه‌هایی از تعدیل این سیاست پدیدار شده و مقام‌های ترکیه نشان دادند که می‌خواهند نشست‌هایی با مقامات روسیه درباره سوریه داشته باشند.
اما بحث رفتن بشار اسد به‌عنوان یک محور وجود دارد.» اما ایران در این شرایط چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟ کاکایی پاسخ داد: «حمایت ایران در محکومیت کودتا خیلی موضع خوبی بود و در ادامه رابطه تاثیرگذار است. سفر دکتر ظریف حمایت از دولت قانون در ترکیه است. روابط ایران و ترکیه در حال ترمیم است؛ اما نباید نادیده گرفت که کشورها در سیاست خارجی خود تابع منافع کشور خودشان هستند. بعد از کودتا، شاید راه برای گفت‌وگو بین ایران، ترکیه و روسیه وجود داشته باشد اما ائتلاف این سه کشور دشوار است؛ چون هرکدام منافع متفاوتی دارند و این گفت‌وگو می‌تواند در مسائل سوریه گشایشی ایجاد کند.»
اتحاد با روسیه به مصلحت ایران و ترکیه نیست
فریدون مجلسی، دیپلمات باسابقه ایرانی، نیز دراین‌باره گفت: «به کار بردن کلمه اتحاد برای سه کشور ایران، ترکیه و سوریه، کلمه تندی است؛ اتحاد با دشمن تاریخی که همیشه به زیان آنها بوده، ممکن نیست؛ اما همکاری در مسائل تاکتیکی ممکن است.
البته مبتکر همکاری هم ایران و روسیه نبوده است. بلکه اردوغان، بعد از کودتا و از قبل با دورخیزی متوجه شده که در انزوایی قرارگرفته است. یعنی نه متحدان غربی از او راضی بودند و نه همسایگان ترکیه از ایران و روسیه همیشه بهره‌مند بود. صنعت توریسم و صادرات ترکیه همیشه از ایران و روسیه بهره برده بود. ترکیه با تحولات سوریه بازار سوریه را هم ازدست‌داده بود و با سیاست‌هایی که در پیش‌گرفت، روابط او با ایران و روسیه هم به مشکلاتی بزرگ رسیده بود. در این وضعیت ترکیه در اتحاد خود با عربستان تغییر داد و از روسیه پوزش خواست.
برای همین روسیه هم به دلیل تحریم‌هایی که شده به سمت ترکیه تمایل نشان داد. در این وضعیت با ابراز تمایل اردوغان، روسیه دست اردوغان را فشرد و به همین دلیل ایران هم باید از همکاری با ترکیه استقبال کند.» به گفته وی، «منافع اقتصادی ایران، ترکیه و روسیه اقتضا می‌کند که باهمدیگر سازگاری داشته باشند. باهم خصومت نورزند ولی به مصلحت ایران و ترکیه نیست که با روسیه متحد شوند که نگاه تاریخی برادر بزرگ به این کشورها را تا امروز دارد.» مجلسی درباره اهمیت سفر دکتر ظریف به ترکیه نیز گفت: «دولت ایران می‌خواهد مسیرها برای برجام گشوده شود و ترکیه هم از انزوا خارج شود.» او به این سوال که «آیا بازگشت اردوغان بعد از کودتا به نفع همکاری‌های ترکیه با ایران تمام خواهد شد؟»، چنین پاسخ داد: «هنوز نمی‌دانیم که آن کودتا از جانب چه کسانی طراحی‌شده است؟ من احتمال می‌دهم که آقای اردوغان قبل از کودتا برنامه‌های خود را آماده کرده بود. چون چند ساعت بعد از کودتا نمی‌شود چند هزار نفر را شناسایی و پاک‌سازی کرد.
او قبلاً برنامه‌ای را آماده کرده بود. مقاماتی هم که در کودتا دخیل بودند همان‌هایی بودند که پی برده بودند در لیست تصفیه اردوغان حضور دارند و دست به اقدام پیشگیرانه زدند که شکست خوردند. معلوم نیست که این وضعیت به نفع ایران باشد. از طرفی نمی‌دانیم که آمدن فتح‌الله گولن یا ناسیونالیست‌ها که با ایران هم به‌شدت مخالف هستند، چقدر به نفع ایران بود. در این وضعیت، به نظر می‌رسد وضعیت باثباتی که ترکیه هم به دنبال آن است، بیشتر به نفع ایران باشد.»
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار