به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید تلاشی که از ساعت حدود ساعت 23 جمعه شروع
شده بود، ساعت 4 بامداد به نقطه بازگشت رسید. مقاومت نیروهای پلیس،
همبستگی مردم برای حضور در صحنه و دفاع شجاعانه آنها به همراه نقش به‌سزای
رسانه‌های خصوصی و شبکه‌های اجتماعی کشور ترکیه مانع از کامروایی کودتاچیان
شد و نهایتا حضور رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور، در شهر استانبول
و سخنرانی در جمع مردم و هواداران حزب حاکم، پایان تلخی را در نافرجامی
کودتاچیان رقم زد. گزارش رسانه‌های ترکیه حاکی از آن بود که نیروهای ژاندارمری ترکیه نیمه‌شب جمعه عبور و مرور از روی دو پل معلق روی تنگه بسفر از بخش آسیایی به اروپایی استانبول را متوقف کردند. این درحالی بود که همزمان شماری از جنگنده‌های ترکیه بر فراز آنکارا به پرواز درآمدند.
ارتش نیز آماده‌باش اعلام کرد. تقابل نیروهای پلیس با شماری از نیروهای ارتش به همراه حضور پرشمار مردم طرفدار حزب حاکم در صحنه‌های نبرد خیابانی به همراه فعالیت موثر رسانه‌های خصوصی و شبکه‌های اجتماعی در هدایت مردم و اطلاع‌رسانی صحیح و بموقع و تنویر افکار عمومی نهایتا به شکست این تلاش کودتاچیان منجر شد. فرمانده کودتاچیان تسلیم شد. هشت کودتاچی دیگر هم با یک فروند بالگرد نظامی ترکیه در یونان فرود آمدند که بلافاصله بعد از درخواست پناهندگی توسط نیروهای یونانی بازداشت شدند.
161 کشته، 1440 زخمی
بینالی
ییلدریم، نخست‌وزیرترکیه، دیروز در نشستی مطبوعاتی شکست کودتا و پیروزی
دموکراسی را به مردم کشورش تبریک گفت و از کشورهای همسایه که با محکوم کردن
کودتا، دولت قانونی این کشور را همراهی کردند، قدردانی کرد.
وی افزود: «15
جولای از این پس عید دمکراسی ترکیه خواهد بود. بازگشت مردم به زندگی
روزمره نشانه ای از اصالت این ملت است.کسانی که سلاح ملت را به روی ملت
کشیدند، خائن‌تر از پ.ک.ک هستند و برای سرکوب این کودتا 161 شهید و 1440
زخمی دادیم.» یلدریم از دستگیری 2839 نفر از شورشیان خبر داد و گفت: «از
این پس بدون فوت‌وقت عناصر خائن در دورن دستگاه دولتی با عزم راسخ پاکسازی
خواهد شد.» نخست‌وزیر ترکیه گفت: «رویدادهای شب گذشته توسط گروه تروریستی
به سرکردگی فتح‌الله گولن انجام شده و کشوری که از این شخص حمایت کند، دوست
ترکیه نخواهد بود.» گفتنی است که فتح‌الله گون بیش از 15 سال است در
آمریکا به صورت خودتبعید زندگی می‌کند.
چرا ترکیه مثل مصر نشد؟
فرید
زکریا، تحلیلگر ارشد شبکه CNN، با مقایسه کودتای اخیر ترکیه با کودتای مصر
که در آن ژنرال السیسی توانست دولت برآمده از بهار عربی را سرنگون کند،
گفت: «ترکیه با مصر فرق دارد و اتفاقات مصر را در ترکیه شاهد نخواهیم بود.
دولت اعلام کرد که افسران رده‌پایین عامل کودتاه بوده‌اند و فرماندهان
کلیدی ارتش در کودتا حضور نداشته‌اند.
ترکیه با مصر فرق دارد. مصر چند سال
قبل شاهد کودتا بود. سرانه تولید ناخالص ملی ترکیه چندین برابر مصر است.
ترکیه یک کشور طبقه متوسط است که جامعه مدنی دارد. حزب مخالف اگرچه از
اردوغان تنفر دارد، از او حمایت کرد. فرهنگ ترکیه بسیار غنی‌تر است. کودتا
در یک کشور طبقه متوسط کار بسیار دشواری است.»
شبکه‌های اجتماعی به داد اردوغان رسیدند
حمیدرضا
جلایی‌پور، جامعه‌شناس و فعال سیاسی ایرانی، هم با بیان چند نکته درباره
کودتای ترکیه گفت: «در جریان این حادثه، «حلقه ارتشی میان‌پایه کودتاچی»
خیلی متوهم بود. حلقه‌ای که ظاهرا نه فقط به دنیا که حتی به فامیل‌های خود
کودتاگران هم وصل نبود! شجاعت و ایستادگی اردوغان هم قابل‌توجه بود. او در
پنج سال گذشته در تدبیر امور کشورش خطاهای بزرگی کرده و احتمالا ادامه هم
خواهد داد. اما سیاستمدار ترسو و زبونی نیست و مرد ایستادن در بحران
است.شبکه‌های اجتماعی در فضای آنلاین (این‌بار فیس‌تایم) در بزنگاه خفقان
به داد اردوغان رسیدند و باطل‌السحر «فضای سنگین روانی ساعات اولیه کودتا»
شد. فضای آنلاین کودتا را به «کاریکاتوری از کودتا» تبدیل کرد. حضور مردم
در ساعات اولیه کودتا در صحنه هم کاملا روشن می‌کند که دولت اردوغان پایگاه
مردمی دارد.»
ترکیه از کودتا عبور کرد
صادق
ملکی، کارشناس و تحلیلگر ارشد مسایل ترکیه، درباره ریشه‌ها و تبعات کودتای
اخیر ترکیه گفت: «این مسئله چند دلیل دارد؛
محاسبه‌های اشتباه اردوغان در سیاست داخلی و خارجی با سوریه و عراق، خطای
استراتژیک در روابط با مسکو باعث شده که موقعیت ترکیه در عرصه سیاست خاجی
تضعیف شود.
رفتار خودمحور اردوغان و حذف یاران قدیمی باعث نارضایتی بخشی از ترکیه شده و برای نظامیان این ذهنیت را بوجود آورد که با انجام کودتا می‌توانند توازن قدرت را به نفع خود تغییر دهد و نظامیان را در راس هرم قدرت معرفی کنند. اما ترکیه امروز ترکیه دیروز نیست. شرایط ترکیه تغییر کرده و ترکیه به دولت مدرن و توسعه‌گرا تبدیل شده و توسعه در سطوح مختلف اتفاق افتاده است.
در جریان این کودتا، نه‌تنها سیاسی‌ها عرصه سیاسی را ترک نکردند؛ بلکه مردم را تشویق کردند که به میدان‌ها بیایند. مردم حکومت نظامی را نادیده گرفتند و با دست خالی به مبارزه با کودتا پرداختند و سبب شکست کودتا شدند. نظامیان در کودتاهای گذشته، با سکوت و کنار رفتن آرام سیاسیون مواجه شده و مردم پذیرای کودتا می‌شدند؛ اما این دو عنصر در کودتای اخیر رخ نداد و ارتش ترکیه از انسجام کافی برخوردار نبود. در ساعات اول فرمانده نیروی دریایی ترکیه در کنار حزب عدالت و توسعه قرار گرفت و از کودتا اعلام برائت کرد؛ مجموعه این عوامل باعث شد که کودتا شکست بخورد.
در هر کودتایی ساعات طلایی وجود دارد که کودتاچی‌ها باید بتوانند بر نقاط استراتژیک دست یابند. اما در این کودتا اینها نتوانستند بر این نقاط دست یابند و در نهایت با حضور مردم در مکان‌های استراتژیک فرصت طلایی کودتا از بین رفت. بعد از این، کودتا در جهان عامل تعیین‌کننده معادلات سیاسی نخواهند بود.» وی در پاسخ به این پرسش که «درباره کودتای ترکیه سه سنایور طراحی می‌کنند: برخی معتقدند عبدالله گولن عامل کودتاست، برخی می‌گویند رجب‌طیب اردوغان طراح کودتا بوده و در سناریوی دیگر، به نیروهای سکولار محوریت داده می‌شود؛ کدام یک از این سناریوها به واقعیت نزدیکتر است؟» چنین پاسخ داد: «موضعی که عبدالله گولن در قبال کودتا گرفت از موضع اردوغان محکم‌تر، شجاع‌تر و قوی‌تر بود. او گفت ترکیه به گذشته بازنمی‌گردد و ترکیه آمریکای لاتین نیست که نظامیان هروقت اراده کردند، در آنجا وارد صحنه سیاست شوند. سناریوی دوم برگرفته از ذهن توهم توطئه‌ای است که اعتقاد دارد که هرچیزی توطئه است. رئیس هیچ دولتی، آن‌هم در قامت اردوغان خود و کشورش را وارد ریسک نمی‌کند که به جایگاه خود ضربه زند. اما بخشی از نیروهای سکولار هستند که می‌توانند از کودتا حمایت کنند؛ ولی برخی از احزاب جامعه سکولار با کودتا مخالف کردند و مردم را به خیابان‌ها برای مبارزه با کودتاچیان دعوت کردند. از نظر اینها صندوق رای تعیین‌کننده است.» وی درباره تبعات این کودتا بر آینده ترکیه نیز گفت: «کودتا سبب شد که ارتش دچار تصفیه جدی شود و تعریف ارتش به تعریف استاندارد جهانی نزدیک شود. یعنی ارتش در صحنه سیاست حضور نداشته باشد و تابع سیاستمداران باشد؛ نه اینکه بخواهد در معادلات سیاسی دخالت کند. بعد از این ارتش بیشتر به حاشیه رانده خواهد شد و وظیفه آن حفاظت از مرزها خواهد بود.
در بعد سیاسی با توجه به حمایت
مردم از حزب عدالت و توسعه نشان می‌دهد در انتخابات آینده اردوغان با فراز و
نشیب‌هایی همچنان قدرت را در دست خواهند داشت و سازوکار در مناسبات سیاسی
رقابت احزاب خواهد بود.»
ترکیه به سمت خفقان می‌رود
علی
خرم، مشاور وزیر امور خارجه، درباره
دلایل بروز کودتای نظامی ترکیه معتقد است: «این کودتا نتیجه نارضایتی جامعه
علیه اردوغان است و این کودتا بدون زمینه و بستر نبود. وقتی در کشوری
نارضایتی پیش بیاید، حتما سیاستمداران را با طرق مختلف کنار می‌گذارند.»
او
درباره به فرجام نرسیدن کودتا گفت: «در ترکیه مردم به کودتای نظامی بدبین
بودند و این شاید تنها شانس اردوغان است که مردم از دولت رسمی حمایت کردند.
چون مردم تجربه خوبی از نظامی‌ها ندارند و برای همین اردوغان با بسیج
مردمی در اطراف خود، دولت خود را نجات داد.» خرم درباره سناریوی طراحی این
کودتا توسط اردوغان برای افزایش مشروعیت و برخورد با مخالفان خود گفت:
«اردوغان وارد این بازی که نتیجه آن باخت از پیش‌تعیین‌شده است، نمی‌شود.
اینکه عده‌ای می‌گویند اردوغان برای افزایش محبوبیت خود بین مردم، کودتایی
ضعیف را طراحی کرد، یک تئوری ضعیف است. چون اردوغان جایگاه محکمی در بین
مردم نداشت که نسبت به آن مطمئن باشد.» خرم درباره آینده سیاسی ترکیه و
اردوغان نیز گفت: «بعد ازکودتا در ترکیه دولت اردوغان به سمت
تسویه‌حساب‌های شدید خواهد رفت؛ او مخالفان خود را سرکوب خواهد کرد و فضای
عمومی جامعه به سمت خفقان خواهد رفت. اردوغان مجبور و مایل است که جامعه را
بسته، امنیتی و سیاسی کند و به مخالفان کمتر اجازه تنفس سیاسی بدهد. همین
خفقان در جایی دیگر دوباره بروز و ظهور خواهد داشت.»
ترکیه کشور کودتاها
کودتای
نظامیان در ترکیه سابقه‌ای طولانی دارد. ارتش ترکیه از سال ۱۹۶۰ چهار دولت
این کشور را ساقط یا مجبور به استعفا کرده است؛ اما کودتای پنجم که
جمعه‌شب رخ داد، در کمتر از پنج‌‌ساعت ناکام ماند.
اولین
کودتا در ۲۷ ماه مه سال ۱۹۶۰: عدنان مندرس، نخست‌وزیر وقت ترکیه که به مدت
۱۰ سال رهبری دولت را به عهده داشت، با قرص خواب اقدام به یک خودکشی
ناموفق کرد و دو روز بعد به دار آویخته شد.
دومین کودتا ۱۲ مارس ۱۹۷۱: ارتش علیه دولت سلیمان دمیرل، نخست‌وزیر وقت دست به کودتا زد.
سومین
کودتا ۱۲ سپتامبر ۱۹۸۰: خونین‌ترین کودتا از زمان تشکیل جمهوری ترکیه به
رهبری کنعان اورن علیه دولت سلیمان دمیرل صورت گرفت. پس از کودتای سال ۱۹۸۰
نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر بازداشت شدند. بسیاری از آنها شکنجه و ۵۰ نفر نیز
اعدام شدند.
چهارمین
کودتا ۲۸ فوریه ۱۹۹۷: با مداخله ارتش، دولت ائتلافی نجم‌الدین اربکان
مجبور به کناره‌گیری شد که در ترکیه از آن به‌عنوان «کودتای پست مدرن» یاد
می‌شود.
