ایران یکی از بزرگ‌ترین وارد کنندگان برنج دردنیا

به گزارش شفا آنلاین،  براساس آمار USDA، ایران در سال 2012، 3/3 میلیون تن برنج مصرف کرد در حالیکه تنها 7/1 میلیون تن از این محصول را تولید کرد. مصرف برنج در ایران بیشتر از کشورهای نپال، مالزی و سریلانکا است که میزان تولید محصول برنج آن‌ها کمتر ازمجموع تولیدات ایران، ترکیه و افغانستان است.

در سال 2012 ایران سومین وارد کننده برنج دنیا بعد از چین و نیجریه شناخته شد و بزرگ‌ترین وارد کننده برنج باسماتی بود، اهمیت ایران بازار برنج دنیا زمانی محسوس شد که در سال 2008 که به دلیل خشکسالی تولید برنج ایران با بحران مواجه شد، تقاضای ایران برای برنج نقش بسیار مهمی در افزایش قیمت‌ها داشت. به دلیل کمبود آب در ایران بسیاری از مناطق برای کشت برنج مناسب نیست همچنین نبود خاک مناسب نیز دلیل دیگری بر کشت نشدن این محصول در تمام مناطق ایران است. 3 منطقه گیلان، مازندران و گلستان در مجموع 85 درصد تولیدات برنج ایران را تامین می‌کنند اما برنج در تمام ایران مصرف می‌شود و مهم‌ترین کالای اساسی بعد از گندم و جو به حساب می‌آید.

       همانند بسیاری از کشورهای مصرف کننده برنج دولت ایران نیز به دنبال خودکفایی در محصولات اساسی به‌ویژه برنج است و در راستای این سیاست با وجود تحریم‌ها علیه این کشور، تجارت این محصول انجام می‌شود و مشوق‌هایی هم برای تولید داخلی برنج توسط دولت ایران داده می‌شود.


موسسه تحقیقات بین‌المللی برنج 35 سال است که تحقیقات برنج را در ایران حمایت می‌کند و از آن زمان عملکرد این محصول 2 برابر شده است اما با وجود این تولید برنج در ایران با چالش‌های عمده‌ای مواجه است که شوری خاک، تنش‌های گرم‌شدن زمین، فرسایش خاک، سیل و بیابان‌زایی از آن جمله است. در حال حاضر 50 درصد تامین این محصول اساسی وابسته به واردات است و برآورد می‌شود مصرف این محصول اساسی تا سال 2035 یعنی 21 سال دیگر به 5 میلیون تن برسد و با وجود برنامه‌های خودکفایی در برنج، به نظر می‌رسد انقلاب سبزی باید در ایران صورت گیرد تا به رغم منابع طبیعی شکننده در کشور شاید خوداتکایی این محصول رقم خورد.

برنج نیازمند سبدهای حمایتی دولت
       فرامرزعلی‌نیا، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور با تاکید بر اینکه برنامه‌ریزی برای تولید برنج در کشور باید بر اساس واقعیت‌های موجود باشد، گفت: «در حال حاضر عمده برنج تولیدی کشور در استان‌های شمالی تولید می‌شود اما باید توجه داشته باشیم که تغییر بی‌رویه کاربری اراضی کشاورزی در شمال یکی از موانع جدی تولید برنج در کشور و بسیار نگران‌کننده است. باید توجه داشته باشیم که زیرساخت‌های تولید برنج باید به‌صورت صحیح و اصولی فراهم شود تا همگان شاهد خودکفایی تولید برنج در کشور باشند.» وی همچنین با اذعان اینکه خودکفایی برنج نیازمند سبدهای حمایتی دولت است، افزود: «تولید برنج در شمال کشور یک «باید» است چراکه از بهترین موقعیت‌های آب و هوایی برای کشت این محصول برخوردار است.»

 علی نیا در ادامه به چالش‌های فنی برنج نیز اشاره کرد و گفت: «یکی از مهم‌ترین چالش‌های فنی تولید برنج روند کاهش منابع آب قابل‌دسترسی است.» بنا به گفته وی از دیگر چالش‌های فنی می‌توان به‌سختی کشت و کار، ضرورت توسعه مکانیزاسیون، تولید ارقام برنج متناسب با ذائقه مردم، افزایش عملکرد در واحد سطح، کاهش ضایعات برنج، کاهش کیفیت آب‌وخاک و هزینه بالای تولید و سلامت برنج اشاره کرد. رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور تصریح کرد: «هزینه بالای تولید ایجاب می‌کند کشاورزان همواره به دنبال افزایش بهره‌وری شالیزار و کشت‌های اقتصادی بعد از برداشت برنج باشند.»

برنج تولید داخلی از سلامت بالایی برخوردار است
       محمد حاتمی یکی دیگر از فعالان بخش کشاورزی با اشاره به این جمله که «برنج تولید داخلی از سلامت بالایی برخوردار است»، گفت: «رفع چالش‌های موجود در افزایش تولید پایدار محصولات زراعی ازجمله اهداف راهبردی برای دستیابی به امنیت غذایی و سلامت جامعه است و برنج با توجه به جایگاه آن در تامین غذا و کالری موردنیاز نقش مهمی بعد از گندم در سبد غذایی مردم دارد.» وی در خصوص ضایعات برنج نیز گفت: «با توجه به افزایش جمعیت در ایران، مدیریت بر کاهش ضایعات برنج و افزایش راندمان پس از برداشت و پروسه تبدیل آن، به تامین برنج موردنیاز کشور کمک می‌کند. کاهش ضایعات محصول در حد استاندارد از راهکارهای مهم دستیابی به خودکفایی برنج در کشور به شمار می‌رود که مسئولان باید به این مهم توجهی ویژه داشته باشند.»

       این فعال بخش کشاورزی معتقد است: «کارخانه شالی‌کوبی مدرن با داشتن دستگاه‌های جدید و روز دنیا در تولید برنج با بهترین کیفیت و عرضه آن در بازار بسیار حائز اهمیت است. برنج در رژیم غذایی مردم کشور از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و در ردیف کالاهای راهبردی جای گرفته و دومین ماده غذایی اکثر مردم کشور پس از گندم است ازاین‌رو بحث فرآیند تبدیل شالی به برنج از اهمیت بسیاری برخوردار است.» وی بیان داشت: «میزان تولید برنج در دنیا از سال 2000 تا 2015 از 400 میلیون تن به 490 میلیون‌تن رسیده است و روند مصرف برنج هم در این بازه زمانی برمدار افزایشی بوده است یعنی 395 میلیون تن برنج در سال 2000 در دنیا مصرف می‌شد که این رقم اکنون به 490 میلیون تن رسیده است این درحالی‌ است که پیش‌بینی‌های درازمدت از مصرف 470 میلیون تنی برنج در دنیا حکایت داشت.» وی در پاسخ به این سوال که علت افزایش 20 میلیون تنی برنج نسبت شاخص پیش‌بینی چه بوده است، افزود: «تغییر الگوی مصرف در کشورهای آفریقایی می‌تواند مهم‌ترین دلیل باشد چراکه مردمان این کشورها امروز تمایل زیادی به مصرف برنج پیداکرده‌اند.»

       به گفته وی درگذشته به جز استان‌های شمالی به‌ندرت برنج در استان‌های مرکزی و جنوبی کشور به مصرف می‌رسید اما امروز در اغلب نقاط کشور حداقل در یک وعده غذایی برنج مصرف می‌شود. وی اذعان داشت: «پیش‌بینی می‌شود مصرف برنج در 2030 به 530 میلیون تن برسد یعنی نیاز به 40 تا 50 میلیون تن اضافه‌تولید.» حاتمی با اشاره به این جمله که «ایران مصرف‌کننده قابل‌توجه برنج در دنیا است»، گفت: «در حال حاضر کمتر از 7 درصد برنج تولیدی دنیا در چرخه صادرات است یعنی 93 تا 95 درصد برنج تولیدی در جهان در کشورهای تولیدکننده برنج به مصرف می‌رسد.

 45 درصد کل برنج تولیدی دنیا به‌وسیله دو کشور چین و هند تولید می‌شود با توجه به ساختاری که این کشورها دارند با کوچک‌ترین بحران، وضعیت بازارهای جهانی برنج با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد.» بااین‌همه بیشترین آسیب در مقاطع بحرانی متوجه کشورهای عمده واردکننده برنج است. ناگفته نماند ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان برنج در دنیا مطرح است.

شاید نباید فراموش کنیم که بحران برنج در سال 2007 و 2008 موجب تنش اجتماعی در کشورهای تایلند و فیلیپین شد و انتظار بروز و ظهور این‌گونه بحران‌ها در جهان دور از انتظار نیست با توجه به این وضعیت برای تولید، مصرف و واردات برنج باید راهکارهای اساسی چاره‌اندیشی شود. در حال حاضر سرانه مصرف برنج در ژاپن و کره جنوبی 70 تا 80 کیلوگرم است این درحالی‌ است که طی سالیان گذشته میزان سرانه برنج مصرفی در کشورهای مزبور بیش از 100 کیلوگرم بوده است، پیش‌بینی می‌شود در سال 2050 مصرف سرانه برنج ژاپن و کره جنوبی به 35 تا 40 کیلوگرم برسد.