برگشت مجله‌ها از سرزمين خمیرشدن

بر‌اساس‌این و از زمان اجرای این طرح که عنوان طرح خرید مجلات برگشتی را بر خود دارد، بیشتر از٢٥٠‌ هزار نسخه از نشریات عضو با اعتباری بالغ بر ٢٤٠‌ میلیون تومان خریداری و به صورت رایگان در اختیار این مراکز عمومی- فرهنگی قرار گرفته است. طبق آمارهای اعلام‌شده و موجود از مجموع حدود دو ‌هزار مجله‌ای که در ایران مجوز دارد و منتشر می‌شود، تا پایان اسفند‌ماه ١٠٥ نشریه در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند. 
طبق نرخ‌های موجود در بازار در بهترین حالت صاحبان نشریات، مجله‌های برگشتی خود را به‌عنوان کاغذ باطله به میزان هر کیلو ٣٠٠ تا ٤٠٠ تومان به فروش می‌رسانند، این در حالی است که در قالب این طرح، آنها هر نسخه مجله خود را که وزنی به مراتب سبک‌تر دارد، می‌توانند با نرخ‌های تعیین‌شده برای رساندن به دست مخاطبان بفروشند.
در‌این‌باره محسن حدادی، مدیر روابط عمومی معاونت مطبوعاتی می‌گوید: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ترویج فرهنگ مطالعه و افزایش و ارتقای دانش عمومی شهروندان و جلوگیری از خمیرشدن نشریات، طرح خرید مجلات برگشتی را از ابتدای دی‌ماه کلید زد که با استقبال مدیران مسئول و اصحاب رسانه مواجه شد تا ضمن خرید شماره‌های اخیر مجلات، به مراکز عمومی و فرهنگی اهدا شود».
طبق گفته او بر‌اساس‌این، دفتر سامانه خرید مجلات برگشتی پس از دریافت فرم درخواست ناشران نسبت به تأیید آنها (با توجه به نیاز متقاضیان) اقدام و پس از دریافت و بسته‌بندی، بسته‌های اهدایی را بین مراکز به‌صورت هفتگی یا یک‌ هفته در میان، توزیع می‌کند. این مجلات در حوزه‌های فرهنگی-اجتماعی با محوریت خانواده، هنری و سینمایی، ورزشی، سیاسی و اقتصادی، علمی و تخصصی و کودک و نوجوان است. 
از آقای حدادی درباره جزئیات بیشتر این طرح پرسیدم و اینکه نرخ تعیین‌شده برای خرید هر نسخه مجله از صاحبان آنها چقدر است، هزینه‌های حمل‌ونقل و توزیع و واگذاری این مجله‌ها به مراکز درخواست‌دهنده چقدر است و کی آن را می‌پردازد و... این بخشی از پاسخ‌های او به این سؤالات است: «تعیین قیمت برای خرید مجلات برگشتی قواعد مشخصی دارد که بخش‌هایی از آن به این شرح است، یکی اینکه به شماره‌های معیوب و دارای اشکال در چاپ وجهی تعلق نمی‌گیرد؛ همچنین بهای خرید فعلی نشریات برگشتی این‌گونه است؛ نشریات تا ٤٨ صفحه: پنج ‌هزار ریال. نشریات تا ٩٦ صفحه: هشت‌ هزار ریال و نشریات بیش از ٩٦ صفحه: ١٠ ‌هزار ریال. همچنین سقف خرید مجلات برگشتی حداکثر تا ‌هزار نسخه است و خرید شماره برگشتی حداکثر تا این شماره‌ها امکان‌پذیر است: هفته‌نامه تا چهار شماره ما‌قبل، دوهفته‌نامه تا سه شماره ماقبل، ماهنامه تا دو شماره ماقبل و دوماهنامه و فصلنامه فقط شماره ماقبل. این را هم اضافه کنم که این طرح فقط شامل مجلاتی است که دارای اعلام وصول مرتب و با نوع انتشار مجله‌ای و صحافی‌شده است». او در ادامه می‌افزاید: «در این طرح، نه صاحب مجله و نه درخواست‌کنندگان دریافت مجله‌ها هیچ هزینه‌ای، چه برای حمل‌ونقل و بسته‌بندی و... پرداخت نمی‌کنند و همه هزینه‌ها را معاونت مطبوعاتی می‌پردازد. نوع بسته‌بندی هم براساس درخواست هر سازمان و نهادی که متقاضی دریافت نشریات باشد، تعیین شده است؛ مثلا یک سازمان می‌گوید من فقط مجلات اجتماعی، فرهنگی و هنری می‌خواهم، ما هم چنین مجلاتی را به دستشان می‌رسانیم».طبق گفته‌های این مقام مسئول در معاونت مطبوعاتی قرار است در سال جدید هم نرخ خرید مجلات برگشتی افزایش پیدا کند و هم براساس بودجه تعیین‌شده برای این برنامه تعداد نسخه‌های خریداری‌شده در هر ماه افزایش پیدا کند. سال جدید یکی از برنامه‌های اصلی معاونت مطبوعاتی تمرکز بر روی این برنامه خاص است تا مجلات بیشتری به جای خمیرشدن به دست خوانندگان برسد؛ خوانندگانی که برای خواندن این مجلات هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. طبق گفته مسئولان معاونت مطبوعاتی بودجه و حجم کار در‌ نظر گرفته‌شده برای این کار، دست‌کم برای تحت‌ پوشش قراردادن حدود ٧٠٠ مجله از کل دو ‌هزار نشریه موجود است. در آن صورت می‌توان تعداد بیشتری از مؤسسات و سازمان‌های متقاضی برای دریافت این مجله‌ها را تحت پوشش قرار داد. 
طبق آمارهای اعلام‌شده تنها در اسفندماه ١٠٠ هزار نسخه از مجلات عضو این طرح، با اعتباری بیشتر از ٩٠٠ میلیون ریال خریداری و در مراکز 
«فرهنگی - عمومی» داوطلب به شکل رایگان توزیع شده است. بیشتر از ٦٠‌ هزار نسخه از این نشریات در قطارهای مسافربری رجا توزیع شد و مسئولان رجا این تعداد نشریه را میان مسافران نوروزی توزیع کردند. 
در‌این‌باره به سراغ قلی‌نژاد، مدیرکل روابط عمومی شرکت قطارهای مسافری رجا رفتیم. او درباره این طرح به «شرق» می‌گوید: «در ایام نوروز ما مجموع ٦٠ ‌هزار نسخه از هفت عنوان مجله را تحویل گرفتیم و بین مسافران قطارها توزیع کردیم. مجلاتی مثل موفقیت، چلچراغ و... چون هنگام مسافرت با قطار مسافران وقت کافی دارند و مدت زمان حضور و توقف زمان مناسبی برای مطالعه محصولاتی از این دست است که با استقبال مسافران مواجه می‌شود. در حقیقت مسافر وقت خودش را با مطالعه می‌گذراند. این همکاری مدتی است بین رجا و معاونت مطبوعاتی انجام می‌شود و بر حسب نیاز تعداد مشخصی از این مجلات را در اختیار ما قرار می‌دهند؛ البته ما نیز بر حسب نوع نیاز و انتخاب مسافران‌مان حق انتخاب هم داریم». قلی‌نژاد می‌افزاید: «مجلاتی که به ما داده می‌شود، یک نسخه قبل از آخرین شماره هر مجله هستند و به‌همین‌دلیل مطالبشان همچنان تازه و خواندنی است، از طرفی بخش زیادی از مطالب این مجلات اساسا به شکلی نیستند که تاریخ مصرف داشته باشند؛ به‌همین‌دلیل با استقبال خواننده مواجه می‌شوند. ما در بقیه ماه‌ها و روزها نیز این مجلات را همراه با روزنامه همان روز بین مسافران توزیع می‌کنیم». باقی مجلات اسفندماه نیز در سایر مراکز درخواست‌کننده از‌جمله «مراکز ترک اعتیاد تهران، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌های استان تهران، آسایشگاه کهریزک، انجمن‌ ام‌اس، خیریه غدیر، مؤسسه طلوع بی‌نشان، سازمان تأمین اجتماعی، ٩٠ کتابخانه شهرداری تهران، بیمارستان روان‌پزشکی ایران، بیمارستان مفید و...» توزیع شد.

  درهمین‌حال فریدون عموزاده‌خلیلی، مدیر مسئول هفته‌نامه «چلچراغ» که از جمله نشریاتی است که در این طرح مشارکت کرده، درباره آن به ایسنا گفته است: «این طرح با ایجاد فضایی مطلوب برای معرفی واقعی، درون‌زا و غیرتبلیغاتی محصولات رسانه‌ای، به نشریات کشور کمک می کند تا در معرض شناسایی و استفاده مخاطبانی قرار گیرند که شاید برخی حتی از وجود چنین نشریاتی مطلع نباشند. مدیرمسئول هفته‌نامه چلچراغ، تصریح کرد: اجرای این طرح از جمیع جهات حرکت خوبی است و اگرچه پولی که بابت انجام این طرح به نشریات می‌رسد، مبلغ بالایی نیست، اما به‌هرحال کمک درخور ‌توجهی به اقتصاد نشریات می‌شود. ارزیابی من از روند اجرای طرح تا اینجای کار مثبت است و تنها نگرانی من این است که اجرای آن مداومت نداشته باشد و ناتمام بماند که در این صورت آسیب‌های آن بیشتر از زمانی است که چنین طرحی وجود نداشت».

به گفته خلیلی، تصوری که یک ناشر، روزنامه‌نگار یا فعال مطبوعاتی دارد که ممکن است در مواردی نشریه یا مطلب من خمیر شود، قطعا می‌تواند در کیفیت کارش تأثیر داشته باشد؛ اما اجرای این طرح چرخه مداوم و مثبتی ایجاد می‌کند که از مخاطب به نشریه و از نشریه به روزنامه‌نگار ادامه دارد و ارتقای سطح مطالعه جامعه از نتایج مثبت آن است. در ماه اسفند ٦٠ نشریه خریداری شده که در میان آنها ٢٨ ماهنامه، ١٥ هفته‌نامه و ١٧ دو‌هفته‌نامه به چشم می‌خورد که از آن‌ جمله می‌توان به نشریاتی مانند: «دیپلمات، تجارت فردا، زنان امروز، خانواده، چلچراغ، جامعه پویا، خط‌خطی، تماشاگران امروز، موفقیت، قلک، خانواده سبز و...» اشاره کرد.

کتابخانه‌های «مولانا، امام‌خمینی‌(ره)، فردوسی، انقلاب، هفت‌چنار، دردار، سیدالشهدا، ١٥ خرداد، دکتر حسابی، شیخ صدوق، استاد معین، خاوران، پندار، مسجدالنبی، شهر، شیخ مفید، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات» زندان‌ها و ندامتگاه‌های «اوین، شهید رجایی، ورامین، قزل‌حصار، شهر ری، کانون اصلاح و تربیت»، آسایشگاه کهریزک تهران و البرز، بیمارستان روان‌پزشکی ایران، بیمارستان آریا، انجمن ‌ام‌اس، خیریه غدیر، مؤسسه طلوع بی‌نشان، توان‌بخشی حضرت علی‌(ع) و مجموعه قطارهای مسافربری رجا، «برخی» از مراکزی هستند که بسته‌های اهدایی شامل این مجله‌ها را دریافت کرده‌اند. شرق