به گزارش شفا آنلاین،آنها آب‌های گرم معدنی را به چنان سالن‌های مجهزی هدایت می‌کنند و چنان دستگاه‌های عجیب و غریبی در این سالن‌ها به نمایش می‌گذارند که دل هر بیننده‌ای می‌خواهد درون یکی از آن دستگاه‌های هیدرولیکی دراز کشیده باشد که مثلاً آب گرم گوگردی آن درد زانویش را تسکین دهد.
بعد از دیدن چنین
صحنه‌ای لابد اول یاد آب گرم تخت سلیمان خودمان در تکاب می‌افتید که هم آب
گرم است و هم طبیعت و هم تاریخ. اما همین که چند گونی پاره پوره دور
حوضچه‌های بویناک یادتان بیاید، کافی است تا دیگر هوس آب گرم نکنید حتی
کنار آتشکده آذرگشسب و زندان دیو یا همان کوه توخالی.
به گفته محمدعلی فیاضی مدیر کل کمیته‌های ملی گردشگری سازمان میراث فرهنگی
بررسی‌ها نشان می‌دهد 20میلیون گردشگر اروپایی بویژه آلمانی‌ها گردشگر
سلامت هستند و سالانه در جست و جوی آب‌های گرم به نقاط مختلف جهان سفر
می‌کنند. این موضوع بخوبی نشان می‌دهد تا چه‌اندازه در این زمینه و سایر
اشکال گردشگری سلامت در ایران ظرفیت‌های بزرگی وجود دارد و تا چه‌اندازه به
این زمینه‌ها کم توجهیم.
گردشگری سلامت و به تبع آن گردشگری روستایی، ویژگی‌های خود را دارد. فیاضی
در گفت‌و‌گو با «ایران» در زمینه گردشگری روستایی می‌گوید: «روستا فی نفسه
چند خصوصیت دارد؛ اول اینکه نزدیک یک مرکز بزرگ شهری است و بسیاری از مردم
شهر نیز علاقه‌مندند برای تمدد اعصاب خصوصاً آخر هفته به آنجا سفر کنند.
بنابراین گردشگر داخلی، روستا را به این منظور انتخاب می‌کند. در گردشگری
روستایی بحث مهمی داریم با عنوان تنوع فرهنگی. وقتی صحبت از تنوع فرهنگی به
میان می‌آید، گزینه‌های مختلفی هم مدنظرمان است از جمله پوشش، گویش، زبان،
مذهب، اعتقادات و آیین؛ یعنی ظرفیت‌هایی که در اقوام مختلف و در تنوع
فرهنگی وجود دارد.
تنوع زیستی تنوع فرهنگی
یکی از جاذبه‌های گردشگری کشور ما هم همان بحث تنوع فرهنگی است. از
آنجایی که ایران در چهارراه بین تمدن‌ها و فرهنگ‌ها قرار داشته و دارد، این
خصوصیت را هم داراست. تنوع فرهنگی ما از عناصر مختلفی شکل گرفته. ما در
ایران قوم، ایل، طایفه و عشیره‌های مختلفی داریم که پراکندگی و تنوع زیادی
هم دارند. یک خصوصیت مهم دیگر هم داریم و آن این است که با وجود این تنوع
فرهنگی بالا، هیچ زمانی ناهمسازی سیاسی نداشته ایم. یعنی هیچ گاه این تنوع
فرهنگی باعث ایجاد نزاع و کشمکش نبوده، بلکه موجب وحدت و یکپارچگی هم بوده
است. امکان دارد در منطقه‌ای چند نوع زبان هم داشته باشیم و همچنین تنوع
گویش و انواع لباس و تنوع غذایی و حتی مذهب و آیین هم فرق بکند
اما اینها هیچ گاه با هم تعارضی نداشته‌اند.
بنابراین گردشگری روستایی تنوع فرهنگی را بروز می‌دهد که ما در آن
غذای متفاوت می‌بینیم، لباس محلی متفاوت می‌بینیم، گویش متفاوت می‌بینیم،
بازی‌های محلی متفاوت می‌بینیم و همچنین معماری متفاوت. ما در 5 اقلیم
مختلف کشور، معماری مختلف داریم که خودش از ویژگی‌های گردشگری روستایی
است.»
وی به تنوع زیستی بویژه تنوع زیستی نقاط مختلف ایران نیز به عنوان یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری روستایی اشاره می‌کند که با زندگی مردم روستا آمیخته است و نیز تنوع معماری. او می‌گوید: «ما در اقلیم‌های کویری و بیابانی معماری خشتی و آجری را داریم که با سنگ به کار رفته در معماری کوهستانی تفاوت دارد. در مناطق جلگه‌ای و ساحلی، معماری با چوب را داریم و در مناطق کپری، نوع دیگری از معماری. این نشان می‌دهد که یکی از خصوصیاتی که می‌توانیم در گردشگری روستایی به آن تکیه کنیم، تنوع معماری است.
همچنین از دیگر ویژگی‌های گردشگری روستایی ما، بحث میهمان‌نوازی است که
بسیار متفاوت از زندگی شهری است. روستایی آنچه را دارد برای گردشگر در طبق
اخلاص می‌گذارد. وقتی گردشگر وارد خانه روستایی می‌شود، احساس می‌کند که یک
زندگی روستایی را تجربه می‌کند و این خیلی متفاوت است. این مسأله اهمیت
زیادی دارد. روستاییان به گردشگران به چشم مشتری نگاه نمی‌کنند بلکه او را
یک میهمان می‌بینند. این حس به گردشگر منتقل می‌شود و برای او جذابیت دارد و
احساس صمیمیت ایجاد می‌کند. بحث میهمان نوازی در حوزه جذب گردشگر اهمیت
زیادی دارد.»
صیانت از طبیعت یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری روستایی و بوم گردی است.
حتماً شما هم تصاویری از این دست را به خاطر دارید که یک گردشگر خارجی
چگونه در محوطه‌های طبیعی و تاریخی ما زباله جمع می‌کند. گردشگران خارجی
بویژه آنهایی که به شکل حرفه‌ای مشتری گردشگری روستا و بوم گردی و طبیعت
گردی هستند، بخوبی در این زمینه آموزش دیده‌اند اما اغلب گردشگران داخلی
نیاز به آموزش‌های جدی در این زمینه دارند. اما آموزش به همین جا ختم
نمی‌شود. به اعتقاد فیاضی معرفی امکانات و داشته‌های یک روستا نیز نیاز به
آموزش دارد: «افراد وقتی وارد یک منطقه اکوتوریسمی می‌شوند باید با یک
شناخت وارد منطقه شوند. یعنی بدانند این منطقه چه ظرفیت هایی دارد و چگونه
باید از آن حفاظت کرد. البته این شناخت دوسویه است. یعنی هم ساکنان منطقه و
روستاییان باید این شناخت را داشته باشند و هم گردشگران. روستاییان باید
بدانند منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند چه ویژگی‌ها و جاذبه هایی دارد و
چگونه باید آن را معرفی و از آن حفاظت کنند و گردشگران هم با شناخت وارد
منطقه شوند. یعنی هم باید با منطقه آشنایی داشته باشند و هم اینکه چه اصولی
را رعایت کنند. نخستین اصل این است که وقتی وارد یک منطقه طبیعی می‌شود
باید از طبیعت حفاظت کند و باعث تخریب منطقه نشود و این ظرفیت را حفظ کند.
بحث دیگر هنجارهایی است که جوامع محلی دارند و گردشگر باید به آن احترام
بگذارد. باید قبل از اینکه گردشگر وارد منطقه شود، این آموزش‌ها از سوی
دفاتر گردشگری و تورگردانی به گردشگر ارائه شده باشد.»
هنجارهای جوامع محلی
از وی می‌پرسم گاه دیده شده که برخی هنجارهای جوامع محلی حتی با
گردشگران داخلی هم تعارض دارد. با وجود این چطور می‌توان در این زمینه
گردشگر خارجی را مدیریت کرد؟ فیاضی می‌گوید: «در اینجا تأکید ما این است که
اولاً سفری که از سوی گردشگران خارجی صورت می‌گیرد باید با برنامه و در
قالب تور باشد. وقتی سفر برنامه ریزی شده باشد، حتماً با شناخت همراه است.
مسأله دیگری که در گردشگری روستایی اهمیت دارد این است که وقتی گردشگر به روستا می‌رود، مردم روستا باید از آن منتفع شوند و تأمین معیشت روستا از این راه مهم است. قرار نیست گردشگری جای فعالیت عمده اقتصادی روستا یعنی کشاورزی و دامپروری را بگیرد بلکه باید مکمل درآمد روستاییان باشد. در این رابطه باید به ظرفیت‌های روستا توجه شود. مثلاً صنایع دستی و بومی، ظرفیت مهمی است که می‌تواند برای روستاییان کسب درآمد کند. این مسأله بسیار اهمیت دارد. خیلی از صنایع دستی که سال‌ها پیش در روستاها منسوخ شده بود، با رونق گردشگری روستایی دوباره احیا شد. ارائه محصولات دامی و باغی هم از ویژگی‌های گردشگری روستایی است که می‌تواند به چرخه اقتصاد روستا کمک کند. گردشگری روستایی، زمینه فعالیت‌های دیگر را هم در روستا فراهم می‌کند و باعث رونق آن می‌شود. مثلاً ممکن است رودخانه‌ای در روستا وجود داشته باشد و گردشگری روستایی، امکان پرورش ماهی را در آن فراهم کند تا از محصولات روستا به گردشگران ارائه شود.»
اسکان گردشگر روستا
تأمین محل اسکان گردشگران، چالشی است که همواره در بحث گردشگری روستایی،
وجود داشته. فرض کنیم گردشگر داخلی نه گردشگر خارجی بعد از پیاده شدن از
هواپیما توی اتوبوس نشست و یکراست رفت به روستایی در خراسان شمالی یا
کردستان. اگر اروپایی باشد قاعدتاً انعطاف زیادی هم خواهد داشت؛ چنانچه
ادوارد براون نویسنده انگلیسی تاریخ ادبیات ایران، پس از یک سال اسکان در
تلگرافخانه‌های این شهر و آن روستا نوشت: «سال خوشی که در ایران بودم»
بگذریم از اینکه آن زمان زمانه قجر بوده و حالا وضع طور دیگری است اما
بالاخره گردشگر فرنگی ما باید جایی برای سر کردن شب داشته باشد یا نه؟ آیا
تدبیری برای حل این مشکل در روستاهای هدف اندیشیده شده است؟ فیاضی می‌گوید:
«در سال 1994 واژه جدیدی در بحث گردشگری مطرح شد با عنوان «اکولاژ».
اکولاژها نمونه‌ای از زندگی بومی و محلی را به گردشگران عرضه می‌کند و خیلی
از کشورها از این تجربه استفاده کرده‌اند.
اقامتگاه‌های بوم گردی با توجه به همین مسأله در سراسر دنیا شکل گرفت و در ایران هم مورد توجه است. اقامتگاه‌های بوم‌گردی، اقامتگاه هایی هستند که عمدتاً در محیط‌های طبیعی با رعایت بالاترین سطح ضوابط زیست محیطی و معماری بومی در منطقه ساخته می‌شوند و یکی از ویژگی‌های مهم آنها تعامل با جوامع محلی است. مهم‌ترین خصوصیت اقامتگاه‌های بوم گردی این است که باید کمترین تعارض را با محیط اطراف داشته باشد. گردشگر باید وقتی وارد منطقه روستایی می‌شود، زندگی در خانه روستایی را تجربه کند. گردشگران اروپایی بشدت علاقه‌مند تجربه چنین شرایطی هستند.»
هم اکنون تعداد 150 اقامتگاه بوم‌گردی در کشور وجود دارد و ظاهراً خیلی از
علاقه‌مندان هم برای ایجاد این اقامتگاه‌ها موافقت اصولی گرفته‌اند. فیاضی
در این باره می‌گوید: «در دو سال دولت یازدهم، دستورالعمل ایجاد
اقامتگاه‌های بوم‌گردی تدوین و به استان‌ها ابلاغ شد که بسرعت در حال رشد
است. این اقامتگاه‌ها عمدتاً از سوی خود مردم روستا اداره می‌شوند. در
اقامتگاه بوم‌گردی دنبال این نیستیم که تعداد زیادی گردشگر را در اتاق‌های
متنوع اسکان دهیم. یک روستایی می‌تواند با سه یا چهار اتاق، یک اقامتگاه
بوم‌گردی راه‌اندازی کند و برای چند نفر شغل بسازد. از جمله خصوصیات این
اقامتگاه‌های بوم‌گردی این است که در مدت زمان کوتاهی به بهره برداری
می‌رسند.
بر اساس اعلام وزارت تعاون، کارو رفاه اجتماعی برای ایجاد یک شغل در
کشور، 300 میلیون تومان هزینه نیاز است که البته بجز صنایع بزرگ مثل
پتروشیمی است که برای ایجاد شغل در آن حداقل به 3 میلیارد تومان هزینه نیاز
است. این در حالی است که ما در سمنان یک اقامتگاه بوم‌گردی داریم که با 40
میلیون تومان راه‌اندازی شده و برای 4 نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد کرده
است.»
به گفته فیاضی اقامتگاه‌های بوم‌گردی طبق ضوابط باید بر اساس خصوصیات
منطقه و سازگار با فرهنگ و اقلیم آن باشد اما برای رفاه حال گردشگر خارجی،
نکاتی نیز مورد توجه قرار گیرد. مثلاً تأکید شده که در این اقامتگاه‌ها
باید سرویس بهداشتی فرنگی وجود داشته باشد. حال اگر دقیق پیش برویم و چشم
انداز روشنی پیش رو داشته باشیم، با توانمند شدن جوامع محلی و رونق گردشگری
روستایی می‌توانیم به جلوگیری از مهاجرت روستاییان خوشبین باشیم؟ فیاضی در
پاسخ به این پرسش می‌گوید: «توانمند‌سازی جوامع محلی در پی ایجاد
اقامتگاه‌های بوم‌گردی و توسعه گردشگری روستایی تا حد زیادی از مهاجرت
جوانان از روستا جلوگیری می‌کند. نتیجه آن هم دیده شده و حتی گزارش هایی به
ما رسیده که ایجاد این اقامتگاه‌ها باعث مهاجرت معکوس هم شده است.»
وی به انتخاب 500 روستا با توافق دفتر مناطق ریاست جمهوری اشاره می‌کند و
نیز ارائه تسهیلات 100 میلیون تومانی با نرخ 4 درصد به متقاضیان تأسیس
اقامتگاه‌های بوم گردی در این روستاها و نیز بسته آموزشی که امسال از آن
رونمایی خواهد شد. فیاضی پیش‌بینی می‌کند امسال بخش عمده‌ای از گردشگران
خارجی خواستار گردشگری روستایی باشند. آیا امسال طبق گفته رئیس سازمان
میراث فرهنگی شاهد سونامی گردشگری خواهیم بود؟
