ایرانی‌ها با سفر به استقبال ‌سال نو رفتند

در ایران سفر کردن در طول‌ سال هنوز آنقدرها بین مردم فراگیر نشده است.  هر چند در سال‌های اخیر و به‌ویژه در میان جوان‌ترها سبک و الگوهای جدید سفر رفتن رایج شده اما هنوز سفر برای اکثریت ایرانی‌ها همزمان با تعطیلات عید معنا پیدا می‌کند، چه آنها که داخل کشور سفر می‌کنند و چه آنها که خارج می‌‎روند؛ برای همین هم هست که اسفند هم ماه پررونق آژانس‌ها و هتل‌هاست و هم ماه پرترافیک جاده‌‍‌ها. . .  
دیروز سرهنگ محمد حسین حمیدی، فرمانده پلیس راه کشور از آغاز موج نخست سفرهای نوروزی در کشور خبر داد و گفت: موج نخست سفرهای نوروزی از دیروز آغاز شده است و پیش‌بینی ما این است که این سفرها از فردا به اوج خود برسد.
به گفته او با توجه به بارندگی در آخرین روزهای اسفند ٩٤، برخی از جاده‌ها لغزنده است. رانندگان باید در جاده‌های بارانی سرعتشان را کاهش بدهند و فاصله طولی مناسب را رعایت کنند.  
همزمان با شروع نخستین موج سفرهای نوروزی پلیس هم طرح نوروزی برای کنترل جاده‌ها را کلید زده است. با افزایش نرخ جریمه‌های راهنمایی و رانندگی که تعطیلات امسال هم اعمال می‌شود، به احتمال زیاد باید انتظار داشت که از سرعت زیاد و سبقت غیرمجاز در سفرهای نوروزی‌ سال ٩٥ کاسته شود، چرا که واقعا نرخ جریمه‌ها آنقدر شده که برای اکثریت رانندگان بازدارنده باشد.  آن‌طور که فرمانده پلیس راه کشور می‌گوید، امسال سرعت و سبقت غیرمجاز و همچنین حرکت به صورت مارپیچ جزو خط قرمزهای پلیس است و بستن کمربند برای سرنشینان جلو اجباری است و در صورت نبستن کمربند این امر تخلف محسوب شده و ماموران نسبت به اعمال قانون آن اقدام خواهند کرد.
فرمانده پلیس راه کشور می‌گوید، افرادی که به‌طور زمینی و با وسیله شخصی سفر می‌‎کنند، بهتر است که در ساعات آغازین روز و پس از طلوع آفتاب سفر را آغاز کنند.  به گفته او در طرح نوروزی‌ سال گذشته ٤٠‌درصد از تصادفات منجر به واژگونی شده است و این یعنی خستگی و خواب‌آلودگی سهم زیادی در بروز تصادفات داشته است.  
او گفت: «از رانندگان می‌خواهم به ازای هر دو ساعت رانندگی حداقل ١٥ دقیقه را استراحت کنند و ادامه مسیر دهند.  به همین منظور در جاده‌ها، اماکن اقامتی و استراحتی پیش‌بینی شده است.»
بر اساس آمار پلیس راهور ناجا ٦٢‌درصد از تصادفات نیز در ٣٠ کیلومتری شهرها رخ داده است و نزدیک شدن به شهر یا رانندگی در اطراف آن به کمتر شدن احتمال بروز تصادف نیست. همچنین ٥٢‌درصد از تصادفات بین ساعت‌های ١٢ تا ٢٠ رخ داده که این نشان می‌دهد خستگی و خواب‌آلودگی سهم زیادی در بروز تصادفات دارد.
 مردم مقصدهای جدید را شناخته‌اند
فرقی نمی‌کند که در دهه‌های اخیر چقدر مقاصد گردشگری جدید در ایران شناسایی و معرفی شده است. با وجود همه اینها، در اصفهان و شیراز، خراسان رضوی وکیش و از آن طرف شهرهای شمالی ایران، عید امسال هم جای سوزن انداختن نیست و همه مسیرهای منتهی به شهرهای شمالی هم مملو از خودروهایی است که شمال را برای سفر به بسیاری دیگر از شهرها ترجیح می‌دهند.  با وجود این‌که هنوز مقاصد شناخته‌شده گردشگری در ایران مورد استقبال و انتخاب مسافران نوروزی است، اما فعالیت‌هایی که در زمینه برگزاری تورهای طبیعت‌گردی و بوم‌گردی در یک دهه اخیر در ایران آغاز شده، سلیقه و انتخاب تعداد زیادی از گردشگران را تغییر داده است.  آنا زارع، راهنمای تور به این نکته اشاره می‌کند که این تورها توانسته‌اند مقاصد جدید را به جامعه معرفی کنند: «اوایل عمدتا فقط جوان‌ها و گروه‌های خاصی از این تورها استقبال می‌کردند، اما در سال‌های اخیر شیب مخاطبان تورهای بوم‌گردی و طبیعت‌گردی که سفر به نقاط بکر و کمتر دیده شده را هدف قرار می‌دهد، به سرعت رو به افزایش است.» به گفته او، تورهایی که از نظر قدرت بدنی به توانایی و آمادگی زیادی نیاز ندارد، توانسته گروه‌های مختلفی را علاوه بر جوانان جذب کند و این نشان می‌دهد جامعه از مقاصد گردشگری جدید داخلی استقبال کرده است اما: «هنوز هم مقاصد اصلی کیش، اصفهان، شیراز و یزد و شهرهای شمالی است.  البته به‌طورکلی سفر به جنوب در سال‌های اخیر رونق زیادی گرفته اما ما باید در ایران روی این موضوع کار کنیم که سفر تنها محدود به تعطیلات عید یا فصل تابستان نشود و مردم سفرهای کوتاه‌مدت در طول‌ سال را به زندگی روزمره اضافه کنند.»
محمدحسن کرمانی، رئيس انجمن صنفي دفاتر خدمات مسافرتي ايران، در این‌باره می‌گوید: «صرف‌نظر از لزوم بهبود زیرساخت‌ها که باید پیش‌زمینه توزیع سفر در شهرهای مختلف کشور قرار گیرد، تاکنون همکاران ما در بخش خصوصی و دولتی نتوانسته‌اند فرهنگ‌سازی مناسبی انجام دهند.» به اعتقاد او توزیع نشدن سفر ناشی از سنتی بودن مسیرهای سفر و به خاطر درخواست بازار است؛ گرچه تعریف نشدن مسیرهای جدید از سوی آژانس‌داران نیز موثر است و می‌تواند این نیاز را در میان مردم ایجاد کند.
در حقیقت تعریف مقاصد جدید از سوی تورها نه‌تنها می‌تواند بر تصمیم گردشگرانی که اغلب با تور سفر می‌کنند تاثیر داشته باشد، بلکه می‌تواند بر دیگر افراد نیز اثرگذار باشد و به نوعی بخشی از فرآیند فرهنگ‌سازی را شکل دهد؛ اتفاقی که پیش از این در مورد معرفی مقاصد کویری رخ داد و اکنون کویر مرکزی ایران برای اکثر مردم کشور شناخته شده است.
کرمانی البته از فرهنگ غلطی که بین مردم رواج دارد، به‌عنوان دیگر مانع رونق مقاصد جدید سفر یاد می‌کند:  ما اغلب علاقه‌مند نیستیم به مکان‌هایی برویم که امکانات رفاهی نسبتا کمتری داشته باشد و گمان می‌کنیم تنها باید به مناطقی سفر کنیم که هتل‌های چندستاره داشته باشد و امکانات حمل‌ونقل و دیگر امکانات را به‌صورت کامل در اختیار ما قرار دهد.  این تفکر باید تغییر کند و نیازمند کار فرهنگی است. کرمانی تشویق گردشگران و تخفیف‌های مالی را برای توزیع مقاصد سفر پراهمیت دانست و خواستار همکاری دولت و بخش خصوصی در این زمینه شد.
 کارشناسان گردشگری می‌گویند، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در زمینه سفر و گردشگری باید در ایران انجام شود، معرفی نقاطی است که برای مردم کمتر شناخته‌شده اما جاذبه‌های فراوانی دارد. برای مثال طبیعت غرب تهران در استان‌هایی مثل کردستان و چهارمحال و بختیاری کمتر مورد توجه مسافران نوروزی قرار می‌گیرد، درحالی‌که این مناطق از نظر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی چیزی کمتر از شهرهای نوار شمالی کشور ندارند. آن‌طور که زارع می‌گوید، تمرکز گردشگران در شهرهایی مثل اصفهان و شیراز و تراکم بالای آنها برای بازدید از بناهای تاریخی در یک بازه زمانی محدود می‌تواند به میراث فرهنگی آسیب برساند و این نکته مهمی است که گردشگران باید به آن توجه کنند که لازم نیست در یک سفر نوروزی همه جاذبه‌های مقصد را ببینند و می‌توان به‌طور ترکیبی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و همچنین تفریحی مقصد لذت برد و دیدار از بخشی از جاذبه‌ها را به سفرهای بعدی موکول کرد.  
نه تنها مقاصد گردشگری داخل کشور درحال تغییر است که ایرانی‌ها در انتخاب کشورهای خارجی هم انتخاب‌های تازه‌ای دارند.  اگر تا چند‌سال پیش دوبی و ترکیه اصلی‌ترین مقصد سفر آنها برای تعطیلات نوروزی بود، در سال‌های اخیر شیب سفر به این کشورها رو به کاهش گذاشته است.  اگرچه همچنان سفر به شهرهایی مثل آنتالیا و استانبول از انتخاب‌های پرطرفدار مسافران به شمار می‌رود و درواقع ترکیه به‌عنوان یکی از ارزان‌ترین مقاصد سفرهای خارجی در ایران محبوب است اما امسال کم نبودند مسافرانی که به‌دلیل شرایط خاص امنیتی حاکم بر ترکیه ازجمله افزایش حملات تروریستی از سفر به این کشور منصرف شده و مسیرشان را تغییر داده‎‌اند. ارمنستان و گرجستان جزو انتخاب‌های جدیدتر آنهایی است که علاقه‌مند به سفرهای  خارجی نه چندان گران هستند و البته روسیه که در سال‌های اخیر تلاش جدی برای جذب گردشگران ایرانی کرده و امسال هم با تسهیل شرایط صدور ویزا برای گردشگران و برداشتن ویزا برای گردشگرانی که به صورت گروهی سفر می‌کنند، میزبان تعداد بیشتری از تورهای سفرهای نوروزی ایرانیان است.  
 سفر می‌رویم اما بعد از عید!
با وجود این‌که تعطیلات نوروزی برای مسافران وسوسه‌کننده است، خیلی‌ها از ماه‌‎ها پیش برنامه سفر برای این روزها را چیده‌اند و به‌ویژه مهاجران ساکن در شهرهای بزرگ با تعطیل شدن اداره‌ها، چمدان‌ها را می‌بندند و راهی خانه و شهر و روستاهای پدری می‌شوند. در این میان اما هستند کسانی که ترجیح می‌دهند سفر در ‌سال جدید را به وقفه بیندازند و هر کدام برای این کار دلایل خاص خودشان را دارند. مثلا «علی»، می‎‌گوید بالا رفتن هزینه‌های سفر برای او یک مانع بازدارنده است: «هر سفری اگر در زمان عید باشد بین ٥٠ تا ٦٠‌درصد افزایش قیمت پیدا می‌کند. من فکر می‌کنم این پولی است که به جیب آژانس‌دارها می‌رود و بنابراین ترجیح می‌دهم در طول‌ سال سفر کنم و بخشی از درآمدم به این ترتیب پس‌انداز شود.»
از نگاه «زهرا»، نه‌تنها هزینه‌های سفر شب عید بالاست و بعضا عددهای نجومی و عجیبی برای تورها در نظر گرفته می‌شود که سفر در تعطیلات نوروزی یک ایراد دیگر هم دارد و آن این است که به دلیل تراکم بالای جمعیت اغلب مسافران خدمات خوبی دریافت نمی‌کنند: «این موضوع به‌ویژه در سفرهای داخلی جدی‌تر است، هم هتل‌ها گرانند و هم غذاها و در کل مجموع خدماتی که به مسافر ارایه می‌شود گران‌تر از دیگر روزهای ‌سال است و تجربه من نشان می‌دهد با وجود پول بیشتری که در این مدت می‌پردازیم اما خدمات با کیفیت پایین‌تری می‌گیریم. من ترجیح می‌دهم در زمان‌های خلوت‌تر ‌سال سفر کنم.»  زهرا تعطیلات عید را در تهران می‌ماند، درست مثل مریم که می‌گوید با ترافیک جاده‌ها و شلوغی شهرها، تهران بهترین نقطه برای گذراندن تعطیلات عید است: «این دومین سالی است که ما عیدها در تهران می‌مانیم، قبلا هر ‌سال به شمال کشور سفر می‌کردیم اما الان با وضع جاده‌ها و ترافیکی که هم در مسیر رفت و هم در مسیر برگشت هست، تهران می‌مانیم و اردیبهشت سفر می‌کنیم.»
آرش و جمشید هم از علاقه‌مندان به سفرهای کوتاه‌مدت و در طول‌ سال هستند و می‌گویند که تعطیلات عید را در تهران سپری می‌کنند: «ما برنامه‌های کوه، سینما و پیاده‌روی و همین‌طور یک روز تهران‌گردی را پیش‌بینی کردیم به اضافه اقامت پیک‌نیکی در ییلاقات اطراف تهران. به نظرم تعطیلات عید فرصت خوبی است برای ماندن در تهران که استثنائا در این روزها هوای خوب و خیابان‌های خلوت دارد.» اینها را آرش می‌گوید.
علی هم امسال را در تهران سپری می‌کند به همراه میهمانانش و می‌گوید که تهران جاذبه‌ها و امکانات کافی برای گردشگری ندارد: «میهمانان ما از آلمان می‌آیند و خیلی فکر کردم که برای میهمان خارجی چه چیزی جذاب است اما متاسفانه به این نتیجه رسیده‌ایم که در تهران به جز رستوران و بعضی از مراکز خرید جای خاصی نداریم و از این نظر با مشکل مواجه هستیم اما تهران می‌مانیم چون میهمانان می‌گویند ترافیک جاده‌ها در ایران خسته‌کننده است و بیشتر وقت ما در میهمانی‌ها و دورهمی‌ها می‌گذرد.» سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌ سال گذشته اعلام کرد که ٦٠‌میلیون و ٨٤‌هزار «نفر اقامت در شب» در ٣١ استان به اضافه هفت منطقه آزاد کشور ثبت شده است و براساس میانگین ٤ شب اقامت در شب برای هر نفر، این آمار یعنی حدود ١٥‌میلیون نفر مسافر در نوروز ‌سال گذشته ثبت شده است. همان آمارها می‌گوید در نوروز ‌سال ٩٤ در مجموع ٦٨‌میلیون نفر بازدید از اماکن تاریخی هم ثبت شد که نسبت به سال‌های گذشته بیش از ١٠٠‌درصد افزایش داشته است. یک هفته بعد از تعطیلات نوروزی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با آمارهای تازه‌ای خواهد گفت که ایرانی‌ها کجا رفتند، چقدر ماندند و سفر در‌ سال ٩٥ برای آنها چگونه گذشت. شهروند