از وارک تا ونایی+تصاویر

 

آثار تاریخی به جای مانده نشان می‌دهد خرم‌آباد در دوره ساسانی یکی از شهرهای مهم بوده و قلعه فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست متعلق به دوره ساسانی نماد شهر خرم‌آباد است. لازم به ذکر است خرم‌آباد پس از جدایی لرستان از خوزستان در سال 1304 خورشیدی تبدیل به مرکز استان شده و شهرداری خرم‌آباد در سال 1305 تاسیس شد.

 

با توجه به قدمت شهر، آثار تاریخی متعددی در خرم‌آباد دیده می‌شود اما علاوه بر آنها آثار طبیعی زیبایی نیز در شهر و پیرامون آن وجود دارد که برای گردشگران جذاب است.

قلعه فلک‌الافلاک معروف‌ترین اثر تاریخی در شهر خرم‌آباد به حساب می‌آید که بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر قرار دارد. این قلعه که به «دوازده برجی» نیز شهرت دارد، در سده هفتم هجری در دوره اتابکان لر روی خرابه‌های دژی ساخته شده، که برخی آن را از آثار دوره ساسانی می‌‌دانند. قلعه فلک‌الافلاک در دوره فتحعلیشاه قاجار مرمت شد و برج مرتفعی به آن اضافه شد و از آن به بعد فلک‌الافلاک نامیده شد.

 

از نکات قابل تامل در این بنای سترگ وجود چاهی به عمق42 متر در حیاط اول و راه زیرزمینی جهت فرار در مواقع اضطراری در حیاط دوم است. این بنای عظیم از بدو شکل‌گیری تا به حال کاربری‌های سیاسی، نظامی، خزانه سلطنتی و زندان سیاسی داشته و اکنون نیز شامل بخش‌های مختلف موزه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی است.

 

بازار میرزا سید رضا در سال 1301 قمری به همت میرزا سید رضا، نایب حکومتی در خرم‌آباد ساخته شد. این بازار دارای 24 دهنه دکان و محوطه و صحن بارانداز است و به عنوان مرکز خرید و فروش طلا در شهر خرم‌آباد شناخته می‌شود.

 

گرداب سنگی یا به گویش لری گِردآو بَردینَه، یکی از آثار تاریخی بر جای مانده از دوره ساسانیان است و در بافت قدیمی شهر خرم‌آباد قرار دارد. گرداب سنگی، بنایی مدور متشکل از یک دیواره عظیم سنگی است که به صورت مدور دور تا دور چشمه‌ای فصلی احداث شده است. این بنا دارای دریچه‌ای برای هدایت و توزیع آب آشامیدنی و مشروب کردن اراضی و بهره‌برداری از آسیاب‌ها بوده است.

 

پل شکسته یا پل شاپوری یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می‌شود و در ضلع جنوبی قلعه فلک‌الافلاک قرار دارد. پل شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده ‌است. این پل که هم‌اکنون ویرانه‌های آن برجا مانده، در زمان خود از شاهکارهای معماری به حساب می‌آمده است. پل شکسته دارای 28 طاق یا دهانه بوده اما امروزه تنها 6 طاق آن باقی‌مانده‌ است.

 

سنگ نبشته که با خط کوفی روی آن حک شده است‌ در خیابان شریعتی خرم‌آباد واقع شده و به دوره سلجوقی تعلق دارد. روی این سنگ مکعبی درباره سند مالکیت چراگاه‌های دام‌های موجود در آن زمان  و ممنوعیت برخی سنت‌های ناپسند حک شده ‌است. این سنگ ریشه در کوه دارد و در چند سال اخیر به علت توسعه بلوار شریعتی خرم‌آباد برش داده و جابه‌جا شده‌ است.

 

مقبره زید بن علی در مرکز شهر و ضلع غربی قلعه فلک‌الافلاک قرار دارد و متعلق به عهد آل‌حسنویه است اما بنای کنونی مقبره در سال 1307 هـ.ق ساخته شده است. مقبره دارای دو گلدسته مدور آجری در دو طرف است که با کاشی‌های زیبایی که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده مزین شده است. درب اصلی حرم از چوبی مخصوص و به شکل زیبایی ساخته شده و آیات و کلمات مقدس با خط نسخ و به طور برجسته برآن نقش شده است.

 

دریاچه کیو خرم‌آباد یکی از دریاچه‌های زیبای استان لرستان است که در شمال غربی شهرستان خرم‌آباد و در کنار پارک کیو قرار دارد. کیو در گویش لری به معنی کبود رنگ و آبی است و علت نامگذاری آن آب زلال و عمق دریاچه‌است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود. در کنار این دریاچه امکانات تفریحی، شهربازی و چشم‌انداز زیبایی وجود دارد. دریاچه طبیعی به طور معمول همه ساله در فصل پاییز خشک شده و در پایان فصل زمستان پرآب می‌شود.

 

پل گپ متعلق به دوره صفویان در کنار مصلای سابق قرار دارد و دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل می‌کرده است. این پل دارای 24 چشمه طاق بوده و طول آن بیش از 350 متر است. مواد و مصالح آن در قسمت پایه‌ها از سنگ‌های تراشیده شده با ملات آهک و گچ و پایه‌های چشمه طاق‌ها از آجر ساخته شده است. کتیبه سنگی برسینه‌ی شمالی پل نصب شده که با حروف مقطعه نوشته شده و به عنوان طلسم معروف است. از ویژه‌گی‌های این پل طاق‌نماهای ستبر آن است. بخش میانی پل و شاه‌نشین آن شباهت زیادی با شاه‌نشین پل خواجو در اصفهان دارد که در اثر سیل تخریب شده است و مجددا باسیمان مرمت شده است.

 

مناره آجری بنایی استوانه‌ای شکل در میدان شقایقخرم‌آباد است که به عنوان میل راهنمای کاروان‌ها در کنار شهر قدیم شاپورخواست احداث شده و بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره (پارک، میدان شقایق فعلی) از وجود تأسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد در گرداگرد بنا در گذشته حکایت می‌کند.

 

غار دوشه که یکی از سکونت‌گاه‌های اولیه بشر در ایران محسوب می‌شود در 45 کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد، در منطقه چگنی، روستای «کرشوراب» واقع است. غار دوشه، حاوی نقاشی‌ها و کتیبه‌های تاریخی متعدد و جالب توجه است. برای ورود به غار باید از غرب «تنگه دوشه» به بالای کوه صعود کرد.

 

مقبره شهنشاه که در روستای گوشه طالقان در 12 کیلومتری جنوب خرم‌آباد واقع شده، متعلق به عهد اتابکان لر کوچک است. در وسط این بنا قبری است که روی آن صندوق چوبی کنده‌کاری شده‌ای قرار دارد. این اثر به احتمال زیاد مربوط به سر سلسله اتابکان لر کوچک شجاع‌الدین خورشید است که به واسطه عدالت و دادگستری مقبره وی مورد احترام اهالی قرار گرفته است. دیگر بنای دیدنی در روستای گوشه طالقان، بنای امامزاده حیات‌الغیب و گنبد الیاس از عهد قاجار است.

 

کاروانسرای چشمک متعلق به عهد صفوی در میسر راه باستانی شاپور‌خواست به خوزستان است و در ساخت آن از سنگ، آجر و ملات گچ استفاده شده، ناودان‌های آن همه از سنگ و دارای باروئی با کنگره‌های تزیینی است. این کاروانسرا دومین منزل از خرم‌آباد به خوزستان است و پس از آن کاروانسراهای قلعه نصیر، اوسر، میشوند، چارتا و قلعه رزه واقع شده‌اند.

 

آبشار نوژیان در 40 کیلومتری جنوب شرقی خرم‌آباد، در ناحیه‌ای جنگلی به همین نام قرار دارد. این آبشار با ارتفاع 95متر، یکی از بلندترین آبشارهای کشور به حساب می‌آید. مشهور بودن نوژیان بیشتر به خاطر آبشار است که در 5/2 کیلومتری روستا قرار دارد اما خود روستا و مناطق اطراف نیز از زیبایی خاصی برخوردار هستند. جنگل‌هاى اطراف آبشار از انبوه‌ترین جنگل‌هاى بلوط است. در تفرجگاه جنگلی در بالای کوه تاف، امکاناتی برای گردشگران مهیا شده است

 

آبشار وارک، در 60 کیلومتری جنوب شرقی خرم‌آباد در غرب گردنه نوژیان قرار دارد و یکی از زیباترین آبشارهای کشور است. آبشار دو قسمتی است و اطراف آن پوشیده از درختان بلوط، گلابی و زالزالک است. آبشارهای وارک و نوژیان تا جایی هم مسیر هستند اما 11 کیلومتر انتهایی این آبشار شوسه و 5 کیلومتر پایانی را برای رسیدن به آبشار باید پیاده طی کرد.

 

آبشار گریت در شمال شرقی شهرستان خرم‌آباد و در فاصله 50 کیلومتری از مرکز شهر خرم‌آباد و در 30 کیلومتری ایستگاه راه‌آهن سپیددشت در یک منطقه کوهستانی و در کنار روستایی به نام ترس یا گریت در دره‌ای خوش آب و هوا و پوشیده از درختان انبوه بلوط واقع شده ‌است. منطقه گریت دارای زمستان‌های برفی و سرد و بهار و تابستان خنک، معتدل و بسیار سرسبز و چشم‌نواز است.

 

در ابتدای جاده خرم‌آباد به الشتر و در دامنه‌های کوهی به شکل دلفین، چند آبشار زیبا شما را به تماشا دعوت می‌کنند. آبشار طلایی یکی از این آبشارهای کوچک ولی بسیار زیباست که در میان حفره غار مانندی از دل کوه به پایین می‌ریزد و دیواره حوضچه بزرگی که پدید آورده از گیاه بسیار زیبای پرسیاوشان پر شده است. برای رسیدن به این آبشار می‌بایست یک دره کوتاه و زیبا را در کنار آبی زلال طی کنید.

 

بروجرد یکی از شهرهای قدیمی است که دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستان‌های پربرف و سرد و تابستان‌های معتدل است. این شهر بزرگان بسیاری به ایران معرفی کرده که از جمله آنها می‌توان از آیت‌ا... بروجردی، عبدالحسین زرین‌کوب، جعفر شهیدی و لوئیس چکناواریان نام برد.

 

مجموعه تاریخی بازار بروجرد که از میدان جعفری تا بازار علاف‌ها کشیده شده، از آثار اوایل دوره قاجاریه است که در دوره‌های بعد تبدیلاتی در آن صورت گرفته است. در مسیر راسته اصلی این بازار چند سرا یا کاروانسرای قدیمی به نام‌های گمرک، دزفولیان، نهاوندیان، حاج خداداد، سعادت و قیصریه قرار گرفته است. بازار دارای چهارسوق بزرگ و مرتفع و راسته‌های مختلفی است.

 

مسجد جامع بروجرد در شمال خیابان جعفری واقع شده و یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران است که به قولی بین سال‌های 150 تا 226 بر شالوده آتشکده‌ای بنا شده است. بنای اصلی مسجد، فضای گنبدداری با ایوانی در برابر آن است که در دوره‌های بعد، الحاقاتی بدان صورت گرفته است.

 

مسجد امام (سلطانی)، بروجرد در مرکز شهر واقع شده و از بناهای باارزش دوره قاجاریه است. این مسجد دارای صحن وسیع، شبستان، گنبد و ایوان‌های بلند مزین به کاشی‌های خشتی و کتیبه‌های فراوان است. مسجد دارای سه درگاه بزرگ است. درگاه شمالی دارای طاق و مقرنس‌های زیبا با تزیین کاشی و گچبری است. بر درگاه غربی، کتیبه‌ای به خط نسخ و مقرنس‌ کار شده است. از آنجا که این مسجد به عنوان مدرسه علوم دینی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، دارای حجره‌هایی با درهای ارسی مشبک است که هرکدام از این درها کاری هنری است.

 

پس از آن که دیدنی‌های تاریخی بروجرد را دیدید، نوبت به مناطق طبیعی و خوش آب و هوای پیرامون شهر می‌رسد. آبشارهای ونایی بروجرد در روستای ونایی در فاصله 21 کیلومتری شمال غربی بروجرد و در دامنه ارتفاعات گرین واقع شده است. گَرین از رشته کوه‌های مهم غرب ایران است که بیشتر مساحت آن در شمال استان لرستان و بخشی نیز در استان‌های همدان و کرمانشاهان قرار دارد.

 

گرین یکی از کانون‌های آبگیر دائمی لرستان است که رودهای دز و گاماسب را تغذیه می‌کند. سرآب‌های فراوانی در پای این کوه وجود دارد و آب آشامیدنی بروجرد از همین سرآب‌ها تأمین می‌شود. دهکده ییلاقی ونایی در این پای این کوه قرار دارد.

 

منطقه «ونایی» از یک سو با برخورداری از قلل مرتفعی مانند «هجده یال»، «سه کوزان»، «والاش»، «برنجه» و «هیگره» برای کوهنوردی مناسب است و از سوی دیگر وجود چشمه‌سارهای جوشان همچون «آب سفید»، «دو روزنه» و «طوطیا» در این منطقه علاوه بر رونق کشاورزی، دشت‌های زیبای را به مکانی برای تماشای گونه‌های جانوری تبدیل کرده است.

 

تالاب بیشه دالان در 15 کیلومتری جنوب شرقی بروجرد و در دشت سیلاخور واقع است. نام محلی تالاب بیشه دالون است و یکی از زیستگاه‌های اصلی پرندگان و جانوران بومی و مهاجر بوده که طی سال‌های گذشته بخش‌هایی از آن به تصرف کشاورزان در آمده است. از مجموع 930 هکتار مساحت تالاب فقط 79 هکتار آن باقی مانده است.

 

پل تاریخی چالانچولان در دشت حاصلخیزی در مسیر جاده قدیمی بروجرد به خوزستان و اصفهان قرار دارد. این پل در زمان صفویه روی رودخانه سزار احداث شده و شالوده اصلی آن در دوارن ساسانیان بنا گذاشته شده است. ‌طول پل چالان چولان120 متر است و 6 طاق چشمه آجری روی آن بنا شده که پایه‌های آنها تا ارتفاع یک متری از سنگ است.

 

تنگه زیبای کپرگه در شمال غربی شهر بروجرد و انتهای جادهٔ گلدشت واقع است. این تنگه دارای یک رودخانهٔ دائمی با پیچ و خم فراوان است که فقط پیاده و یا با دوچرخه می‌توان از آن عبور کرد. هر دو طرف رودخانه پاکوب دارد. این تنگ از آخرین روستای کپرگه شروع و در منطقه ونایی به پایان می‌رسد. پیمایش یک طرفه آن حدود 5 ساعت زمان می‌برد.

این تنگ یکی از بهترین و زیباترین مسیرهای کوهپیمایی برای کوهنوردان بروجردی است و دارای دو چشمه آبگرم، پل سنگی و غاری به نام غار مخفی و طاقچه است. روستاهای شیخمیری، کپرگه و ونایی در این منطقه دارای مردمی مهربان و مهمان‌نواز و دوستدار کوهنوردان هستند.

 

تپه تفریحی چغا در شمال بروجرد قرار دارد و از مهم‌ترین مکان‌های تفریحی بروجرد محسوب می‌شود. امکانات رفاهی و تفریحی این منطقه باعث شده تا مسافران بروجرد از این مکان دیدن کرده و لذت ببرند.میراث فرهنگی