به گزارش شفاآنلاین : تبدیل شدن به مرجعیت علمی در منطقه، نظام آموزشی پاسخگو، تمرکززدایی در آموزش پزشکی، توسعه اخلاق، توسعه تعاملات بین‌المللی در آموزش پزشکی، ارتقای نظام ارزیابی، ساماندهی ارتباط‌بخشی بیمارستان‌ها و پایش برنامه‌های تحول و نوآوری سرفصل‌هایی هستند که در قالب بسته‌های تحول آموزش پزشکی در معاونت آموزشی وزارت بهداشت به تصویب رسیده است.
بسته‌هایی که در راستای گام چهارم طرح تحول نظام سلامت قرار است حوزه آموزش و پژوهش نظام سلامت را دستخوش تغییراتی اساسی کند. طرحی که برای اجرایی شدن بیش از ٨ماه در معاونت آموزشی وزارت بهداشت مورد نقد و بررسی قرار گرفت و با فراهم آمدن زیرساخت‌های آن، حالا قرار است در ٦٥ دانشگاه و دانشکده پزشکی اجرا شود تا از این پس ١٨٠هزار دانشجوی دانشگاه‌های علوم پزشکی و ١٨هزار عضو هیأت‌علمی در این دانشگاه‌ها به سمت هماهنگی بیشتر با حوزه‌های پژوهشی، درمانی و بهداشتی سوق پیدا کنند. افزایش ظرفیت برخی رشته‌های پزشکی با توجه به نیازهای جاری کشور در کنار ارتقا و اصلاح محتوای آموزشی در رشته‌هایی چون پزشکی عمومی بخش دیگری از برنامه‌های وزارت بهداشت برای تحول در نظام آموزشی حوزه پزشکی است. برنامه‌هایی که قرار است درنهایت پیوند مستحکمی بین آموزش و پژوهش در حوزه پزشکی و سلامت ایجاد کند و در کنار برقراری رابطه هدفمند با حوزه صنعت و تولید ثروت علمی از گسترش بی‌رویه و غیرهدفمند دانشگاه‌های علوم پزشکی و برخی رشته‌های کم‌کاربرد در کشور جلوگیری کند؛ موضوعی که می‌تواند از اتلاف منابع محدود حوزه سلامت جلوگیری کند.
محول شدن ٥٠ ماموریت به دانشگاه‌های علوم پزشکی
جدا از ابعاد اقتصادی و تخصیص بهینه منابع محدود وزارت بهداشت، این طرح از آن جهت اهمیت دارد که نظام آموزش پزشکی به‌عنوان یکی از مهمترین بخش‌های نظام سلامت بر کیفیت خدمات درمانی و بهداشتی اثرگذار است. به همین دلیل هم مسئولان وزارت بهداشت، از همان ابتدا تحول در آموزش پزشکی را یکی از حلقه‌های اصلی طرح تحول نظام سلامت عنوان کرده‌اند. هرچند که برخی از کارشناسان و فعالان نظام سلامت نسبت به چگونگی ارزیابی نیازهای واقعی کشور در حوزه سلامت و البته اولویت اجرای این طرح در شرایط فعلی انتقاداتی را به وزارت بهداشت وارد می‌کنند، اما آنچه بیش از هر چیز مورد تاکید و توجه مسئولان وزارت بهداشت و حتی منتقدان این طرح است، لزوم بازنگری در سیستم آموزش پزشکی کشور است؛ موضوعی که باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزیر بهداشت به صراحت بر آن تاکید دارد. او که از پایان بازنگری در برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور تا پایان سال خبر می‌دهد، درباره اهداف این بازنگری به «شهروند» می‌گوید: «ماموریت‌محور کردن دانشگاه‌های علوم پزشکی یکی از اهداف اصلی ما در بازنگری برنامه‌های آموزشی است. این‌که چه نیرویی برای کجا و چه‌کاری تربیت شود، درواقع ماموریت اصلی دانشگاه‌های علوم پزشکی است که برای دستیابی به این هدف، سرفصل‌هایی برای تحول آموزش پزشکی تنظیم شده که رسیدن به مرجعیت علمی، آموزش پاسخگو و منطبق با نیازهای جامعه و تمرکززدایی در آموزش پزشکی از مهمترین این برنامه‌هاست.»
او ادامه می‌دهد: «براساس سیاست‌های دوازده‌گانه برای حوزه آموزش پزشکی که از بسته‌های تحول و نوآوری استخراج شده است، این مسأله مهم است که هر یک از دانشگاه‌ها بدانند به کدام مسیر می‌خواهند بروند، زیرا اگر اهداف خود را تعیین نکنند در یک آنارشی قرار می‌گیرند که به هیچ‌کدام از اهداف‌شان نمی‌توانند دست یابند. در راستای ماموریت‌محور کردن دانشگاه‌ها، به دانشگاه‌ها اعلام می‌شود که در برخی از حوزه‌ها تمرکز خود را افزایش دهند. درواقع به جای این‌که معاونت آموزشی وزارت بهداشت یک گروه تخصصی برای هر موضوعی داشته باشد، موضوعات را به دانشگاه‌ها سپرده تا دانشگاه‌ها روی آن موضوع تمرکز و اطلاعات خود را به وزارت بهداشت اعلام کنند.» او اضافه می‌کند: «البته مفهوم ماموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها این نیست که این مراکز علمی نباید به امور سابق خود بپردازند، بلکه دانشگاه‌ها موظف هستند امور گذشته خود را طبق روال انجام دهند، اما روی برخی از نقاط و مسائل تمرکز بیشتری داشته باشند.»
لاریجانی در پاسخ به این پرسش که این ماموریت‌ها بر چه اساسی به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور محول شده است، می‌گوید: «براساس مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی که مورد تایید رهبر معظم انقلاب هم قرار گرفته است، ما کشور را به ١٠ منطقه آمایشی آموزشی تقسیم کردیم تا در اجرای برنامه تغییر و تحول آموزشی جهت‌گری درستی داشته باشیم. براساس اطلاعات استخراج شده از این آمایش ٥٠ ماموریت به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور محول شده است. برای مثال در استان تهران به دلیل برخورداری از امکانات ماموریت‌های متناسب با نیازها و زیرساخت‌های موجود در دانشگاه‌های علوم پزشکی این استان را تعریف کردیم یا دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با توجه به نزدیکی به منطقه عسلویه به نیروهای تربیت‌یافته در حوزه بهداشت حرفه‌ای نیاز دارد. ما براساس همین طرح به این دانشگاه ترویج رشته‌های مرتبط با بهداشت حرفه‌ای را تکلیف کردیم. این مسأله برای سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز با توجه به شرایط و نیازهای بومی و منطقه‌ای اجرا می‌شود.»
تربیت ٧٠ متخصص پزشک خانواده در دانشگاه‌های علوم پزشکی
معاون آموزشی وزارت بهداشت رسیدن به مرجعیت علمی را یکی دیگر از اهداف ماموریت‌محور کردن دانشگاه‌های علوم پزشکی عنوان می‌کند و در این‌باره می‌گوید: «٣٠درصد تولیدات علمی منطقه توسط ایران صورت می‌گیرد. کشور ایران در نانو در رتبه ٧ دنیا قرار دارد. از طرف دیگر کشور ما در حوزه پزشکی جایگاه شاخصی دارد. به‌طوری که در مقالات پزشکی رتبه اول منطقه و هفدهم دنیا در اختیار جامعه دانشگاهیان علوم پزشکی کشور است. ٣٣درصد تولیدات علمی کشور در حوزه آموزش پزشکی است در صورتی که تنها ١٢درصد اساتید در حوزه آموزش پزشکی فعالیت می‌کنند. چنین کشوری می‌تواند در منطقه به مرجعیت علمی دست یابد، به شرط آن‌که در بحث نوآوری در آموزش عالی نگاه ویژه‌ای داشته باشد.» لاریجانی به لزوم انطباق نیازهای جاری کشور با خروجی دانشگاه‌های علوم پزشکی هم اشاره می‌کند و در این‌باره می‌گوید: «افزایش سن در کشور و حرکت به سمت جامعه سالمند، افزایش آمار مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های غیرواگیر و اعتیاد چالش‌های مهم درمانی و بهداشتی جدیدی را در کشور ایجاد کرده که بر همین اساس باید خروجی دانشگاه‌های علوم پزشکی با این نیازهای جدید منطبق شود. یکی دیگر از برنامه‌های ما در تحول نظام آموزش پزشکی توجه به این نیازهای جدید است.»
او اضافه می‌کند: «در همین راستا نخستین دوره آزمون رشته تخصصی پزشک خانواده برگزار شد و طی چند روز آتی ٧٠ نفر در ٨ دانشگاه علوم پزشکی تحت آموزش‌های نهایی و تکمیلی قرار می‌گیرند و از سال آینده مشغول به کار می‌شوند.» معاون آموزش وزیر بهداشت تربیت نیروهای کارآفرین را یکی دیگر از ماموریت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه ارتباط دانشگاه با صنعت در همه حوزه‌های مختلف علوم دچار گسست است که این نقیصه در حوزه علوم پزشکی به‌ویژه علوم پایه هم وجود دارد، به همین دلیل حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سوم در حوزه علوم پزشکی به منظور تربیت نیروهای کارآفرین، با توجه به نیاز کشور به توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان یکی دیگر از اهداف و ماموریت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی است.»
فرآیند تحصیل دانشجویان پزشکی در خارج از کشور سخت می‌شود
لاریجانی به سخت شدن فرآیند تحصیل دانشجویان رشته‌های مختلف پزشکی در خارج از کشور هم اشاره می‌کند: «از دیگر برنامه‌های معاونت آموزشی وزارت بهداشت، ساماندهی وضع تحصیل دانشجویان رشته‌های پزشکی در خارج از کشور است. تنها درآمد یکی از دانشگاه‌های پزشکی هندوستان از دانشجویان ایرانی٥٠میلیارد تومان در سال است. برخی از کلاس‌های پزشکی کشور فیلیپین توسط دانشجوهای ایرانی تشکیل می‌شود. باید فرآیند خروج از کشور را برای دانشجویان سخت و این مسأله را در داخل کشور ساماندهی کنیم. از طرف دیگر وضع پذیرش دانشجوی خارجی در رشته‌های پزشکی در کشور ایران چندان مطلوب نیست که این نشان می‌دهد هنوز نتوانسته‌ایم خود را در این زمینه به خوبی نشان دهیم.» معاون آموزشی وزارت بهداشت به افزایش تعاملات بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌عنوان یکی دیگر از برنامه‌های این معاونت در راستای اجرای گام چهارم طرح تحول نظام سلامت اشاره می‌کند و می‌گوید: «به هر یک از مناطق آمایشی ماموریت داده شده تا فعالیت مشترک بین‌المللی خود را در یک منطقه از جهان متمرکز کنند.
البته این امر به معنای محدودسازی تعاملات بین‌المللی دانشگاه‌ها نیست، بلکه نوعی بازمهندسی است. برای مثال به دانشگاه علوم پزشکی تبریز ماموریت داده شده تا با دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور جمهوری آذربایجان به دلیل همزبانی و همسایگی تعامل بیشتری داشته باشند.»
تحول در نظام آموزشی در شرایط فعلی به صلاح نیست
این صحبت‌ها درحالی از سوی باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزیر بهداشت مطرح می‌شود که برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه سلامت نسبت به اولویت زمانی و توانایی‌های موجود وزارت بهداشت درخصوص ایجاد تغییرات گسترده نظام آموزشی پزشکی انتقاداتی را مطرح می‌کنند. احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یکی از همین منتقدان است. او با بیان این‌که مامویت‌محور کردن دانشگاه‌های علوم پزشکی در شرایط فعلی موضوعی به‌نسبت ناچیز و کم‌اهمیت در نظام سلامت است، می‌گوید: «در این که نظام آموزشی در حوزه پزشکی نیاز به بازنگری اساسی دارد، هیچ تردیدی نیست، بلکه انتقادات بیشتر به زمان اجرای این برنامه و توجه به اولویت‌های مهم دیگر نظام سلامت است.»
آریایی‌نژاد ادامه می‌دهد: «وقتی گام‌های قبلی طرح تحول به گفته خود مسئولان وزارت بهداشت به سرانجام نرسیده است و هنوز در کاهش هزینه‌ها و نزدیک کردن تعرفه‌های فعلی به تعرفه‌های واقعی کارهای زیادی باید انجام شود، چطور می‌توان کار به این بزرگی را هم همزمان با دیگر گام‌های طرح تحول آغاز کرد.» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به مشکلات و محدودیت‌های مختلف وزارت بهداشت برای اجرای طرح تحول نظام سلامت اشاره می‌کند و می‌گوید: «وزیر محترم بهداشت بارها در صحبت‌های خود به کمبود منابع، اختصاص نیافتن منابع با وجود تصریح قانون، کم‌کاری بیمه‌ها و مشکلات دیگر اشاره داشته، حالا در این وضع باید بخشی از منابع و نیروی انسانی محدود وزارت بهداشت بر تغییر و تحول سیستم آموزشی در دانشگاه‌های علوم پزشکی متمرکز شود. آغاز این طرح در زمان فعلی باعث انحراف منابع می‌شود.» آریایی‌نژاد معتقد است تغییر و تحول در آموزش پزشکی و ماموریت‌محور کردن دانشگاه‌ها در شرایط فعلی، تاثیر مشخص و ملموسی بر نظام سلامت ندارد و حتی دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت که رضایت نسبی جامعه را در پی داشته است را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و آرامش نسبی به وجود آمده را برهم می‌زند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس بی‌توجهی به نظرات متخصصان و صاحب‌نظران حوزه سلامت را یکی از نواقص این طرح عنوان می‌کند و می‌گوید: «در حقیقت همه این افراد ماحصل همین آموزش‌هایی هستند که وزارت بهداشت قصد تغییر و تحول در آن را دارد. هیچ‌کس به اندازه جامعه پزشکی و فعالان نظام سلامت به نواقص، کمبودها و نقاط قوت این نظام آموزشی آگاهی ندارد. تمام این افراد کسانی هستند که همین مسیر آموزش را طی کرده‌اند، پس بهتر از هر کسی می‌توانند آن را نقد و بررسی کنند.» او ادامه می‌دهد: «البته ما نمی‌گوییم که فقط منتقدان نظر دهند، اساتید دانشگاه، نخبگان پزشکی، روسای بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند نظرات خوبی برای اجرای هرچه بهتر این طرح ارایه دهند. نقش نهادهای مدنی در انجام چنین طرح‌هایی باید پررنگ‌تر باشد. این وعده‌ای بود که بارها از زبان دولتمردان شنیده شده است.»
روزنامه شهروند
