شفا آنلاین>جامعه پزشکی-همایش ها> اخلاق در تاریخ مسیری طولانی را طی کرده است. پیچیده‌تر و ساده‌تر شده و منبع قوانین و عرف‌ها و قراردادهای بسیار زیادی بوده است.
به گزارش شفا آنلاین، به نقل از سپید حرفه پزشکی هم از این
قاعده مستثنا نیست و در پیچ و خم زمان، تغییرات زیادی در این بخش صورت
گرفته است. با وجودی که اصول پزشکی می‌تواند جهان‌شمول باشد، اصول اخلاقی
در فرهنگ‌ها و اعتقادات مختلف متفاوت است و برای وضع قانون باید هرکدام را
جداگانه در بستر خود مورد بررسی قرار داد.در جلسه‌ای در چهارمین کنگره اخلاق پزشکی که هفته گذشته برگزار شد، گذشته، حال و آینده اخلاق پزشکی در ایران مورد بحث قرار گرفت و نظرات زیادی گفته و شنیده شد. شاید این مسائل، به نظر پراکنده بیایند اما هرکدام تکه‌ای از پازل بزرگ اخلاق در کشور هستند. در این پرونده، بخش‌های مختلف این مسئله بررسی می‌شود.
علیرضا باقری، استاد اخلاق دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران است. وی در ابتدا در رابطه با فعالیت‌های 25 ساله کشور در زمینه اخلاق پزشکی صحبت کرد. باقری گفت: «هدف این بود که با نگاهی به گذشته بررسی کنیم سیستم پیشین چه ضعف‌هایی داشته است و در چه قسمت‌هایی می‌توان آن را بهتر کرد.» باقری به معرفی کتاب‌ها و رساله‌های متفاوتی که درباره اخلاق پزشکی نوشته شده بود، پرداخت.
به گزارش وی، سال 72 مرکز اخلاق پزشکی در معاونت دانشجویی، فرهنگی، حقوقی و مجلس وزارت بهداشت تاسیس شد. سال 80 دفتر مطالعات و سال 84 هم دفتر تحقیقات اخلاق پزشکی در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران راه‌اندازی شد. در دانشگاه‌های تهران و شیراز و شهیدبهشتی گروه‌های اخلاق پزشکی، هرکدام پژوهش‌ها و همایش‌های مختلفی را در این زمینه برگزار کردند تا بتوانند اخلاق را چه در بخش درمان و چه در بخش پژوهش در همگان نهادینه کنند و دوره PhD اخلاق پزشکی نیز سال 87 در کشور به راه افتاد. راهنماهای اخلاقی زیادی نوشته شد و شورای عالی اخلاق پزشکی از سال 77 تا اکنون با روسای متفاوت فعالیت می‌کند.
فاصله از نظر تا عمل
باقر لاریجانی، رئیس کنگره اخلاق پزشکی که در این جلسه حضور داشت، در این زمینه گفت: «با وجود همه کارهایی که در گذشته انجام شده است و پژوهش‌های زیاد درباره بایدها، اما نظر و عمل ما با هم فاصله داشته و باید تلاش کنیم فاصله بین این دو را کم کنیم. هرچند این موضوع را نیز باید در نظر بگیریم که هرچه در زمینه اخلاق تحقیق و پژوهش و هرچه بررسی کنیم تا چه اندازه می‌توان اخلاق را به شکل بهتری اجرا کرد، اما هیچگاه نمی‌توان اطمینان داشت تئوری و عمل ما با هم یکی می‌شوند. به همین علت در بررسی فعالیت‌های گذشته و نقد آن، باید این مسئله را نیز در نظر گرفت.»
رئیس شورای عالی اخلاق پزشکی کشور همچنین در ادامه به مسئله اهمیت رعایت اخلاق در پژوهش اشاره کرد و گفت: «باید در نظر داشته باشیم که هرچقدر هم که ما اخلاق را در رفتار با بیمار رعایت کنیم، اگر دستورالعمل یا راهنمای ما غیراخلاقی و نادرست باشد، باز هم اخلاق پزشکی را رعایت نکرده‌ایم. تلاش برای درمان و تشخیص درست، اخلاق پزشکی حقیقی است، نه دولا راست شدن جلوی بیمار.»
جای تشویق و حمایت خالی است
محمدهادی ایمانیه، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم گفت: «در تمام این سالها، تلاش بر این بود با نظارت دقیق بتوانیم پزشکان متخلف را پیدا کنیم تا با مجازات مناسب، درس عبرتی برای باقی پزشکان شوند، اما تا چه اندازه از پزشکانی که عمری را به رعایت اخلاق گذراندند و تلاش کردند کمترین خطا را داشته باشند، تقدیر کردیم؟ این حمایت و تشویق می‌تواند تاثیر بسیار بیشتر و بهتری داشته باشد که مجازات و تنبیه ندارد. در سال‌های اخیر از بسیاری از پیشکسوتان تقدیر شده و از آموزه‌ها وتجربیات آنان در سیستم‌های آموزشی استفاده شده است اما باید بسیار بیشتر از این، از آنان برای دانشجویان پزشکی الگو و نمونه ساخت تا با داشتن خط سیر آنها بهتر تشخیص دهند چه کاری خطاست و از انجام آن چشم‌پوشی کنند.»
رعایت اخلاق تنها برای پزشکان نیست
اما نظرات مختلف دیگری نیز در این جلسه مطرح شد. برای مثال پزشکی جراح از کرمانشاه گفت: «ما در پژوهش‌های خود اخلاق را رعایت کردیم، اما چیزی که در سیستم در نظر گرفته نشد، رعایت اخلاق در درمان بود. پزشکان به اندازه کافی به اخلاق در درمان توجه ندارند.»
دیگری که متخصص مغز و اعصاب از زاهدان بود، دیدگاهی کاملاً متفاوت داشت. وی گفت: «در گذشته تمام توجه ما بر آموزش اخلاق روی پزشکان و متخصصان حوزه‌های مختلف بوده است. در صورتی که باقی کادر بیمارستانی و تیم درمانی هم باید با مسئله اخلاق مواجهه با بیمار آشنایی داشته باشند. شاید حتی خدمه بیمارستان هم باید با اخلاق مخصوص این محیط آشنایی کافی پیدا کنند.» باقری در این باره پاسخ داد: «این مسئله یکی از نقاط ضعف اساسی ما در آموزش اخلاق در سیستم‌های گذشته است.
هرچند مدتی است آموزش اخلاق به پرستاری و جدیدتر از آن، آموزش اخلاق به داروسازان شروع شده است و ما در تلاش هستیم کدهای اخلاقی مربوط به باقی کارکنان بیمارستانی یا گروه‌های پزشکی را هم تنظیم کنیم.» یک متخصص بیهوشی از سنندج هم معتقد بود یکی از دلایل عدم رعایت اخلاق پزشکی در بین پزشکان، عدم آشنایی آنها با کدهای اخلاقی رشته خود و نبود کتاب‌ها و مطالب کافی در این زمینه است.
علیرضا باقری از وضعیت کنونی اخلاق پزشکی در کشور گفت و توضیح داد: «مسائلی که اکنون با آن مواجهیم به دو بخش رابطه بین پزشک و بیمار و رابطه پزشک و جامعه تقسیم می‌شود. دریافت‌های غیرقانونی، رابطه مالی پزشک با موسسات پزشکی و شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی از یک سو و شکنندگی اعتماد به جامعه پزشکی از سوی دیگر مسائلی است که امروز با آن مواجه هستیم و برای رفع سریع آن باید به فکر چاره باشیم.» وی همچنین درباره وضع آموزش پزشکی گفت: «در بسیاری از مواقع، زمانی که به دانشجویان دستورالعمل‌های اخلاقی داده می‌شود، می‌گویند کاش اساتید ما نیز بتوانند چنین دستورالعمل‌هایی را بشنوند و رعایت کنند. حقیقت این است که دانشجویان اساتید را نیز زیرنظر دارند و از آنان درس اخلاق می‌گیرند.»
ایراد در محتوای تکراری آموزه‌های اخلاق پزشکی است
گویا این نکته حرف دل بسیاری از دانشجویان حاضر در جمع بود. یکی از دانشجویان پرستاری گفت: «شاید درس اخلاق برای بار نخست برای ما جالب باشد، اما زمانی که هر ترم همان محتوای یکسان ارائه می‌شود، حس تنفر جای علاقه را می‌گیرد و دیگر نسبت به آموزه‌های اخلاقی، حساس نمی‌شویم.» یک متخصص اخلاق نیز در همین زمینه گفت: «زمانی که چند دانشجوی جراحی صحبت می‌کردم از آنان پرسیدم چند واحد اخلاق گذارنده‌اند و آنان با انزجار گفتند تنها یک درس یک واحدی. در صورتی که اخلاق پزشکی در اتاق جراحی بیش از هر جای دیگری لازم است.»
مشکل شبکه‌های مجازی در ایران
باقری مسئله دیگری را که اخلاق پزشکی کشور، هم‌اکنون با آن مواجه است، رسانه‌ها و شبکه‌ها مجازی دانست. وی در این رابطه گفت: «مطالب کذب زیادی در حال حاضر در رابطه با جامعه پزشکی در فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی در حال گسترش است.
در صورتی که کم اتفاق می‌افتد آنها صحت کافی داشته باشند. نمونه آن، روایت‌های بسیار متفاوتی بود که از حادثه بیمارستان خمینی‌شهر منتشر شد و هنوز هم بسیاری از مردم روایات دروغین را باور دارند.» ایمانیه، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این‌باره پیشنهادی داشت.
وی گفت: «قطعاً روش‌های قدیمی برای مقابله با این مسائل کافی نیست و باید به فکر راه‌های جدیدتری باشیم. من پیشنهاد می‌کنم نظام سلامت کشور نیز بتواند یک شبکه اجتماعی مجازی راه‌اندازی کند تا در آن، اطلاع‌رسانی‌های به موقع و کافی انجام شود. این کار جلوی بروز شایعه را در جامعه می‌گیرد و اطلاعات موثق را در اختیار مردم قرار می‌دهد.»
آینده اخلاق پزشکی کشور به کدام سمت و سو خواهد رفت؟ باقری در این باره پیشنهاد می‌کند: «بسیاری از کدهای اخلاقی حوزه‌های پزشکی هنوز مشخص نشده‌اند. با تعیین آنها از بسیاری از خطاها پیشگیری می‌شود و می‌توان راه مشخصی را در داوری اخلاقی بودن حوزه پزشکی در پیش گرفت.» افراد شرکت‌کننده نیز خواستار موارد متفاوتی در حوزه پزشکی بودند.
یک متخصص مامایی گفت: «ما در بحث اخلاق پزشکی زبان مشترکی نداریم. درست است که مباحث اخلاقی برای ما و باقی کشورها می‌تواند متفاوت باشد اما در داخل کشور هم هنوز در بسیاری از مسائل به دیدگاه مشترک نرسیده‌ایم.» یک پزشک جراح نیز درباره کارکرد پزشک خانواده گفت: «پزشک خانواده به مرور وارد نظام سلامت جامعه می‌شود، اما هنوز کارکردهای اخلاقی و وظایف مشخصی برای آن تعیین نشده است.
کار پزشکان خانواده تنها درمان سرماخوردگی شده، در صورتی که وظایف به مراتب بیشتری دارند.». افرادی که از سراسر کشور برای شرکت در این جلسه آمده بودند، توانستند نظرات خود را مطرح کنند و پاسخ‌هایی نیز دریافت کنند. می‌توان گفت، حتی اگر تا آینده نزدیک این مشکلات برطرف نشوند، شنیده شدن مسائلی که شاید دیده نمی‌شده، اتفاقی مثبت است.
نظرشما
آخرین اخبار