حقوق بیمار قربانی معاینه گروهی

به گزارش شفاآنلاین : چندی پیش برای مشکلی پزشکی به یکی از متخصصان پوست و موی پارکینگ شهرداری کرمانشاه (مرکز اصلی تجمع پزشکان بخش خصوصی در غرب کشور) مراجعه کردم؛ از اینکه پس از چند هفته انتظار نوبتم شده بود، خوشحال بودم.
منشی تنها اسم مرا صدا نکرد؛ او سه اسم دیگر را خواند و از همه خواست که وارد اتاق دکتر شویم.
سه نفرمان روی صندلی های کنار میز دکتر نشستیم و زوج جوانی که گویا جلوتر از ما بودند، روبروی دکتر نشستند.
همزمان که زن جوان برای دکتر توضیح می داد و می گفت برای برداشتن ضایعه کنار زانویش مراجعه کرده است، من هاج و واج و در این فکر بودم که چگونه قرار است معاینه شویم.
ناگهان دکتر به زن جوان گفت که 'شلوارت را بزن بالا.'
همسرش که انگار یکه خورده بود، همزمان که با سرش به ما اشاره می کرد، گفت: دکتر اینجا؟!
دکتر گفت خب بروید آنجا؛ منظورش چند متر دورتر و قسمت بالای مطب بود.
در میان شگفتی حاضران، به لیزر روی زانوی زن جوان مشغول شد و او و همسرش دیگر حرف خاصی در باره مشکل پزشکی خود به دکتر نزدند؛ شاید نمی خواستند ما چیز بیشتری بدانیم.
دکتر همزمان که مشغول کار با دستگاه بود، از ما هم سوالاتی می کرد و به نحوی روند درمان بقیه را پیش می برد؛ یکی از 2 منشی او هم هر چند دقیقه یکبار وارد اتاق می شد و در معاینه بیماران، دکتر را یاری می کرد.
مشابه این ماجرا بارها و بارها نه در آن مطلب که در بسیاری دیگر از مطب ها تکرار شده و می شود.
جواب اعتراض پس از معاینه ما به منشی هم این بود که اگر مشکلی داری به پزشک دیگری مراجعه کن!

* سکته در آغاز درمان
موضوع اما به همین سادگی هم نیست؛ رابطه بیمار و پزشک آنقدر مهم و مورد توجه بوده که حتی مصطلح شده که 'پزشک محرم است'.(غیر از لمس و نظر در مواقع ضروری).
این امری بدیهی است که اعتماد و اطمینان بیمار به پزشک خود، رکن اصلی تشخیص درست و درمان بوده و بعید است، پزشکی پیدا شود که به این اصل بی اعتقاد باشد.
اغلب بیماران، اطلاعات و مسائل مربوط به بیماری خود را یا محرمانه و راز می دانند و یا دست کم از بیان آن در حضور دیگران بشدت گریزان و بیمناک هستند و تنها پزشک را برای طرح آن قابل اعتماد می دانند؛ بماند اینکه برخی بیماران حتی از دادن اطلاعات در باره بیماری خود به پزشک هم به اشتباه 'شرم و حیا' می کنند.
این موضوع می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و در باره برخی بیماری ها شدت بیشتری پیدا کند اما آنچه قطعی است اینکه اگر بیمار فضای مطب و ارتباط خود با پزشکش را امن نداند، دست کم از بیان بخشی از مشکلات جسمی و روحی مرتبط با مریضی اش خودداری می کند.
اینجا اولین سکته در مسیر درمان بیماری اتفاق می افتد و ممکن است حتی به ختم آن هم بینجامد؛ شاید دلیل اینکه بسیاری از بیماران برای درمان یک بیماری به پزشکان متعددی مراجعه می کنند، از همین جا نشات بگیرد.

* حرف زیادی ممنوع!
تحقیقات پژوهشی هم اثبات کرده است که شناخت جنبه های زیستی، اجتماعی و فرهنگی بیماری می تواند بر شیوه ارتباطی پزشک در برخورد با بیمار و درک بهتر مسائل و مشکلات جسمی و روحی آنان تأثیر بگذارد و پزشک را در رسیدن به تشخیص صحیح و انتخاب و ارائه گزینه درمانی مناسب و کارآمد یاری کند.
طبیعی است که وقتی پزشک چندین بیمار را با همدیگر معاینه می کند، نه اعتماد مریض را برای بیان اطلاعات ضروری جلب کرده و نه شاید بیمار فرصت بیان حرف هایش را داشته باشد.
حتی برخی پزشکان جز چند جمله کوتاه فرصت بیان سخن دیگری را به بیمار نمی دهند و خود نیز هیچ حرفی در باره مشکل او بیان نمی کنند؛ طوری که بخشی از بیماران پس از معاینه هم سوالات بی پاسخ زیادی در باره علل، ابعاد و جزئیات درمان خود دارند.
نکته قابل تامل این است که در جریان معاینه گروهی، معمولا یک یا چند پزشک عمومی، کارشناس و منشی هم در جریان درمان بیمار دخالت می کنند و بخشی از وظایف پزشک را آنان انجام می دهند.
زمانی که پزشک چند بیمار را به طور همزمان معاینه و به سرعت ترخیص می کند، روشن است که فرصت کافی برای شناخت مشکل آنان ندارد و ممکن است طول دوره درمان به واسطه تشخیص خطای او بیشتر شود؛ چرا که تعداد بیماران زیاد است و وقت و تمرکز پزشکان کم.

* قانون چه می گوید؟
اما روی دیگر سکه، قوانین متعددی است که در این باره وجود دارد اما همچنان روی زمین مانده است.
منشور حقوق بیمار می گوید: بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی خود از محرمانه ماندن محتوای پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره های بالینی جز در مواردی که براساس وظایف قانونی از گروه معالج اعلام صورت می گیرد، اطمینان حاصل کنند.
یا اینکه حتی در باره مشارکت بیمار در شیوه درمانش تاکید شده است: بیمار حق دارد قبل از معاینات و اجرای درمان اطلاعات ضروری در خصوص عوارض احتمالی و یا کاربرد سایر روش ها را در حد درک خود از پزشک معالج دریافت و در انتخاب شیوه نهایی درمان مشارکت نماید.
ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی هم به عواقب بد معاینه گروهی باور دارد؛ او اسفند سال گذشته به یکی از خبرگزاری ها گفت: یک بیمار ممکن است مطلبی بخواهد مطرح کند و رازش باشد و نمی تواند در برابر بیماران دیگر به پزشک بگوید که خود مشکل ساز است و کار اشتباهی است؛ هر پزشکی چنین اقدامی را انجام دهد، اگر شاکی خصوصی داشته باشد، نظام پزشکی به آن رسیدگی خواهد کرد.
محمد جهانگیری، معاون نظارت و برنامه ریزی سازمان نظام پزشکی هم خرداد ماه 94 در این باره تاکید کرده است که 'پزشکان باید بیمار را به صورت فردی مورد معاینه قرار دهند، یعنی ویزیت چند بیمار در یک زمان ویزیت ممنوع است زیرا بیمار باید با احساس آسودگی خاطر به بیان اطلاعات بیماری خود بپردازند چرا که بسیاری از افراد جامعه به خصوص خانم ها از بیان برخی اطلاعات بیماری خود در جمع اجتناب و خودداری می کنند که این امر موجب اختلال و تاخیر در تشخیص می شود.'

*هر ساعت باید چند بیمار معاینه شود؟
به گفته رئیس انجمن متخصصان داخلی 'پزشک عمومی در هر ساعت باید شش تا هشت بیمار، متخصص چهار تا شش بیمار و فوق تخصص چهار بیمار را ویزیت کند.
البته نظر خسرونیا با استاندارد ویزیت در مصوبه تعرفه خدمات پزشکی سال 94 هیات وزیران متفاوت است زیرا این مصوبه می گوید که ویزیت پزشکان عمومی 15 دقیقه، پزشکان متخصص 20 دقیقه، پزشکان فوق تخصص 25 دقیقه و برای روانپزشکان نیز 30 دقیقه است.
حتی اگر از این اختلاف فاحش هم چشم پوشی کنیم باز هم معنی قانون مذکور این است که مثلا یک بیمار فاقد بیمه در ازای 380 هزار ریالی که برای معاینه فوق تخصص می پردازد، حق دارد دست کم 15 دقیقه وقت پزشک را بگیرد.
معنی دیگر آن این است که مثلا یک پزشک متخصص نمی تواند در یک ساعت بیشتر از 6 بیمار را ویزیت کند.
اما شواهد نشان می دهد که این قانون با اوضاع کنونی فاصله زیادی دارد؛ پزشکان فوق تخصص، متخصص و عمومی در بخش دولتی به تریبت 138، 115 و 92 هزار ریال و در بخش خصوصی 380، 300 و 190 هزار ریال از بیمار پول می گیرند اما اغلب به اندازه لازم برای درمان او وقت نمی گذارند.

* ارتباط نامناسب پزشک؛ علت بسیاری از شکایت ها
در مراکز درمانی دولتی که وضعیت اسف بار است و آمارها می گویند، دست کم هر ساعت 15 نفر ویزیت می شوند.
البته با توجه به تراکم بیمار در مراکز دولتی، این موضوع تا حدی خارج از کنترل است اما بی شک در باره پزشکان بخش خصوصی چنین توجیهی پذیرفته شده نیست و گلایه مندی بیماران هم حاکی از این موضوع است.
سیداحمد شجاعی، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور مرداد امسال گفت که سال گذشته '12 هزار' مورد شکایت از جامعه پزشکی صورت گرفته است.
آنچنان محمدرضا خردمند، رئیس مجتمع شماره 29 شورای حل اختلاف شهر تهران آبان 94 گفت: بسیاری از شکایت هایی که توسط بیماران مطرح می شود، حاصل سوء تفاهم و عدم ارتباط مناسب بین بیمار و پزشک است؛ به طور مثال پزشک توضیحات لازم را به بیمار نمی دهد و در پیگیری عوارضی که برای بیمار پیش آمده، دقت لازم را به خرج نمی دهد و موجب سوق دادن بیمار به سمت طرح شکایت می شود.
به گفته او طبق بررسی های صورت گرفته اگر پزشکان بتوانند ارتباط حرفه ای، اخلاقی و کاری بهتری با بیمارانشان برقرار کنند، از مقدار بسیاری از این شکایت ها کاسته خواهد شد.

* ویزیت گروهی به هیچ وجه قابل قبول نیست
امید قادری، مدیرکل بیمه سلامت استان کرمانشاه هم اردیبهشت 94 در باره انجام معاینه گروهی در مطب بسیاری از متخصصان به ویژه پارکینگ شهرداری تاکید کرد: ویزیت بیمار امری محرمانه است و ویزیت گروهی به هیچ وجه قابل قبول نیست.
وی کیفیت پایین ویزیت بیماران را از دغدغه های سازمان بیمه سلامت دانست و تصریح کرد: پزشکان باید زمان معاینه استاندارد را رعایت کنند.
به گفته قادری، برای نظارت بر تخلفات 'زیرمیزی و کیفیت ویزیت' بازرسی های مشترکی از سوی بیمه سلامت، استانداری، دانشگاه علوم پزشکی و تعزیرات حکومتی صورت می گیرد.
البته گویا این بازرسی ها چندان راهگشا نبوده است.
خانم حسینی، زن میانسالی است که از مشکل قلبی رنج می برد و معمولا هر ماه یک بار به مطب پزشکش در پارکینگ شهرداری مراجعه می کند.
او از معاینه گروهی بیماران ناراحت است و می گوید: معمولا چند نفر چند نفر باید وارد اتاق پزشک بشویم؛ چون از یکی نوار قلب می گیرند، از یکی تست ورزش، یکی هم اکو و 2 سه نفری هم مقابل میز دکتر می نشینند تا معاینه شوند.
به گفته او همین موضوع سبب می شود که اولا دکتر تمرکز لازم را نداشته باشد و ثانیا فضای مناسبی برای گفتن برخی حرف های خصوصی یا در آوردن لباس برای معاینه و گرفتن فشار خون وجود نداشته باشد، چون تقریبا نیمی از بیماران مرد هستند.
او اضافه می کند: وقتی هم قرار است در گوشه اتاق نوار قلب بگیریم، واقعا احساس خوب و امنی نداریم.
دکتر 'ح' که ترجیح می دهد ناشناخته بماند، در باره علت معاینه کردن گروهی بیمار در مطب خود در جملات کوتاهی به خبرنگار ما می گوید، ما سعی می کنیم طوری رفتار کنیم که مشکلی برای بیمار و روند درمان پیش نیاید و تقریبا اکثر بیماران ما هم مخالفتی با این موضوع ندارند.
بی شک بخش قابل توجهی از پزشکان کشور، احترام به حریم شخصی بیمار و گوش کردن به حرف های او را برای خود یک اصل قطعی و گام اول تشخیص درست و درمان بیماری می دانند و در صداقت و دلسوزی آنان برای بیماران حرفی نیست.
این ویژگی های خوب حتی در اغلب پزشکانی هم که اقدام به معاینه گروهی بیماران می کنند، بارز و مشخص است اما به دلایل مختلف اهمیت زیادی برای حریم شخصی و حق بیمار قائل نیستند.
شوربختانه برای عده محدودی هم، موضوع مادی و کسب درآمد بیشتر از حقوق بیمار و درمان او اهمیت دارد.

*حتما کار نادرستی است
رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه وجود معاینه گروهی در مطب ها را می پذیرد و می گوید که در 'نادرست بودن' آن حرفی نیست.
حسین کریم که خود فوق تخصص قلب و عروق است، از تدبیر راه هایی برای مرتفع کردن این مشکل خبر می دهد و اضافه می کند: ارتقای خدمات معاینه چند بعد دارد؛ ابتدا مکان استقرار متخصص است. ما اکنون در حال راه اندازی کلینیک هایی در استان و در تلاش هستیم که مکان آنها مناسب باشد.
به گفته او 'گام دوم بهبود امکانات است؛ یعنی کلینیک ها مجهز به آخرین امکانات آموزشی و پژوهشی باشد؛ طبق برنامه ریزی صورت گرفته، متخصص مستقر در کلینیک متصل به اینترنت است و در صورت نیاز می تواند موضوع مورد نظرش را در فضای مجازی جستجو کند یا اینکه در آنجا مرکز پژوهشی وجود دارد و دانشجو هم در کنار پزشک آموزش می بیند.'
کریم در ادامه به کمبود متخصص در برخی از رشته ها اشاره و عنوان می کند که در برخی رشته ها فقط یک یا 2 متخصص داریم؛ مثلا فقط 2 جراح قلب و یک متخصص روماتولوژی (فوق تخصص پزشکی داخلی و پزشکی اطفال) در استان داریم که البته در کل کشور هم وضع به همین منوال است و تعداد متخصصان بعضی رشته ها کم است طوری که گاه مثلا برای جذب یک جراح عروق بین 2 دانشگاه دعوا می شود.
او 'متوازن نبودن تعداد متخصصان این رشته ها و نیاز مردم' را پیش می کشد و می گوید: وقتی حجم گسترده ای از تقاضا به سمت یک پزشک سرازیر می شود، چگونه می خواهید آن را مدیریت کنید؛ اکثر این پزشکان با وجود معاینه چند نفری بیماران، تا ساعت سه یا چهار بامداد در حال معاینه بیمار هستند و نوبت های چندماهه می دهند.

* اول خواهش می کنیم بعد سختگیری
کریم عنوان کرد: ما با این پزشکان صحبت و حتی خواهش کرده ایم که به صورت چند نفری ویزیت نکنند اما اگر بخواهیم به آنان فشار بیاوریم و اجبار کنیم که بیماران را یکی یکی معاینه کنند، ممکن است استان را ترک کنند؛ در این صورت چه کسی جز مردم و بیماران ضرر می کنند.
برای معاینه گروهی بیماران دلایل زیادی عنوان شده که 'کسب درآمد بیشتر' در راس آنهاست.
البته در مواردی هم کمبود پزشک در برخی رشته های تخصصی، سبب مراجعه زیاد بیماران و شلوغ شدن مطب این پزشکان می شود که گاه پاسخگویی به نیاز همه آنها، راهی جز توسل به معاینه گروهی برای باقی نمی گذارد.
اما روشن است که در بسیاری از تخصص ها این محدودیت وجود ندارد و با توجه به تعدد متخصصان، می توان در باره اصلاح این وضعیت سختگیری کرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در این باره می گوید: قطعا همین طور است اما اصلاح مشکل 2 قسمت دارد که بخشی از آن مربوط به دانشگاه علوم پزشکی و بخشی هم مربوط به سازمان نظام پزشکی است.
به گفته او بخش مربوط به ما در حال انجام است. یعنی در حال تاسیس کلینیک ها برای استقرار پزشکان هستیم؛ آن وقت با توجه به امکانات (مکان و تجهیزات) مناسبی که در اختیار متخصصان می گذاریم، می توانیم از آنان بخواهیم که معاینه نوبتی بیماران را رعایت کنند زیرا نمی شود ما هیچ خدمتی را به آنها ندهیم و در مقابل از آنان درخواست های مکرری داشته باشیم.
کریم معتقد است: پس از اصلاح بخش اول، در مرحله بعدی می توان با کمک نظام پزشکی به سراغ مطب های خصوصی رفت و در باره آنها برنامه ریزی کرد.

*می دانیم مردم ناراحتند اما نباید خودزنی کنیم
رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه اظهار می کند: ما می دانیم که مردم ناراحت هستند اما این اصلاحات در حال انجام است و باید به ما فرصت بدهند تا مرحله به مرحله به صورت ساختاری صورت بگیرد زیرا در اقدامات عجولانه، مردم بیشتر از همه ضرر می کنند.
او می گوید که برخی دوست دارند 'کار نمایشی و رسانه ای' بکنند اما ما به این شیوه علاقه ای نداریم؛ زیرا بسیاری از مشکلات کنونی ناشی از بی تدبیری و تصمیمات شتاب زده مدیران در گذشته است؛ خیلی از نیروهای خوبی که در گذشته از دست داده ایم به دلیل برخوردهای نامناسب با آنان بوده است و به نوعی در استان خودزنی صورت گرفت و نتیجه آن این شد که برای استان از بیشتر رشته ها یک یا 2 متخصص بیشتر نمانده است.
از نظر دکتر کریم اگر ریشه ای کار کنیم، این رویکرد حتما به نتیجه می رسد اما اگر سطحی برخورد شود، پزشک متخصص، هم خودش از استان می رود و هم همکارانش را از آمدن به اینجا منع می کند در حالی که اتفاقا باید تلاش کنیم سایر متخصصان را جذب خدمت در اینجا کنیم.
تاکنون آماری رسمی از تعداد پزشکان فوق تخصص و متخصص منتشر نشده اما گفته می شود بیش از 80 هزار پزشک عمومی در کشور وجود دارد.ایرنا