منحل شدن مدارس عشایری متوقف شد

آقای یزدان‌پناه اخیرا شما اعلام کرده‌اید که اساسنامه جدیدی برای مدارس عشایری کشور تصویب شده است. جزییات این اساسنامه چیست و دقیقا قرار است چه اتفاقی برای این مدارس بیفتد؟
براساس این اساسنامه جدید، سرانه مدارس عشایری سه برابر خواهد شد.

شاخص تخصیص منابع انسانی در این اساسنامه تغییر کرده است؛ مثلا اگر درحال حاضر وضع معمولی که برای تخصیص معلم در مدارس ابتدایی درنظر می‌گیریم، در ازای هر ١٠ دانش‌آموز باشد، برای مدارس عشایری با ٥نفر هم کلاس تشکیل می‌شود و این کمک می‌کند به این‌که کلاس‌ها در اقصی‌نقاط کشور تشکیل شوند. از طرف دیگر در کتاب‌های درسی آنها بخش‌های ویژه عشایران وجود خواهد داشت. از همه مهم‌تر این است که با تدوین این اساسنامه، به مدارس عشایری رسمیت داده شده و تعطیل کردن آنها دارای سازوکار پیچیده‌ای شدند که به راحتی نمی‌توان این مدارس را تعطیل کرد. نخستین کاری که این اساسنامه کرد، قانونمند کردن مدارس عشایری بود چون تا به‌حال هیچ قانونی از مدارس عشایری حمایت نمی‌کرد و این مدارس تجمیع می‌شدند یا تعداد زیادی از دانش‌آموزان این مدارس ترک‌ تحصیل می‌کردند.

یعنی دیگر نباید شاهد انحلال روز به روز مدارس عشایری باشیم؟
خوشبختانه نه. یکی از بندهای قانونی اساسنامه این است که هرگونه انحلال و تجمیع این مدارس باید با مصوبه شورای آموزش‌وپرورش استان که در رأسش استاندار است، اتفاق بیفتد و دیگر با تصمیمات محلی نمی‌توان این کار را کرد. درحال حاضر تعدادی از مدارس عشایری ما کوچ‌رو هستند، تعدادی نیمه کوچ‌رو و تعدادی ثابت‌اند؛ مثلا در مدارسی که کوچ‌رو هستند، معلم به همراه دانش‌آموز از استان چهارمحال‌وبختیاری به استان خوزستان می‌رود. سالانه حق کوچ درنظر گرفته می‌شود.

قبلا ردیف اول و دوم حقوق را به‌عنوان حق کوچ پرداخت می‌کردند و البته چهار پنج ‌سال بود که این مبلغ قطع شده بود. درحال حاضر یکی از بندهای این اساسنامه پیش‌بینی پرداخت حق کوچ است. البته هنوز مبلغ حق کوچ مشخص نیست و ما باید با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آموزش‌وپرورش این مبلغ را تعیین کنیم. پیش‌بینی ایاب و ذهاب و بیتوته معلمان از دیگر موارد مطرح‌شده در این اساسنامه است. از طرف دیگر و براساس این اساسنامه سنجش سلامت و پیش‌دبستانی دانش‌آموزان عشایری باید رایگان باشد. این قوانین بسیار مترقی‌اند که وقتی اجرایی شوند، در بحث عدالت آموزشی آموزش‌وپرورش گام بسیار بزرگی برداشته است.
 این موضوع براساس همین اساسنامه اجرایی می‌شود یا تصمیم جدیدی که معاونت آموزش ابتدایی آموزش‌و‌پرورش اخیرا درباره رایگان شدن دوره پیش‌دبستانی گرفته است؟

یکی از بندهای اساسنامه این موضوع است. می‌دانید که پیش‌دبستانی درکشور رایگان نیست و دو‌سال است که فقط در مناطقی که از نظر وزارت کشور ضریب ٨ و ٩ بودند یعنی خیلی دورافتاده و محروم بودند، پیش‌دبستانی رایگان بود اما با این قانون عشایر در هرجا که هستند، پیش‌دبستانی‌اش باید رایگان باشد.

  در مناطق مرزی چطور؟
در آن قسمت از مناطق مرزی که دانش‌آموز عشایری دارند، براساس همین اساسنامه و آن قسمتی که عشایر ندارند، تحت پوشش دفتر پیش‌دبستانی معاونت آموزش ابتدایی رایگان می‌شوند. عشایر معمولا کمتر دیده می‌شدند و با این قانون جدید آنها مطرح می‌شوند و زمینه‌های خوبی برای حمایت از دانش‌آموزان عشایری ایجاد می‌شود. راه‌اندازی خوابگاه‌های مرکزی و مراکز شبانه‌روزی هم در این اساسنامه مطرح شده است. دانش‌آموزان عشایری در مقطع متوسطه اول و دوم به علت فاصله‌ای که با مدارس دارند، ترک تحصیل می‌کنند ولی اگر مراکز شبانه‌روزی توسعه پیدا کند، به راحتی می‌توان آنها را به این مراکز آورد و از ترک تحصیل آنها جلوگیری کرد.

تا به‌حال مجوز ساخت این مراکز به شکلی که درحال حاضر هست، وجود نداشته ولی حالا در اساسنامه جدید پیش‌بینی شده است.

  سال‌هاست که مدارس عشایری روی کاغذ از سرانه برخوردارند ولی مسئولان این مدارس و به‌ویژه مدارس شبانه‌روزی عشایری سرانه دریافت نمی‌کنند. اساسنامه جدید فکری هم به حال پرداخت دوباره سرانه‌ها کرده است؟

در این اساسنامه سرانه دانش‌آموزان عشایری سه برابر دانش‌آموزان عادی شده است. یعنی هر عددی که آموزش‌وپرورش به یک دانش‌آموز عادی اختصاص دهد، سه برابر آن به دانش‌آموزان عشایری پرداخت می‌شود. البته این درست است که تا به‌حال مراکز شبانه‌روزی دچار مشکلات زیادی بوده‌اند و همه آنها برای تغذیه مشکل دارند. سرانه‌ای که تا امسال به دانش‌آموزان عادی اختصاص داده می‌شده، برای هر نفر ١٢٥٠تومان بوده است. ١٢٥٠

تومان به اندازه دو تا نان نمی‌شود و طبیعی است که این مراکز دچار مشکل شوند. حالا اما آن سرانه افزایش پیدا کرده و سرانه جدید هرچقدر باشد، باید سه برابرش به مدارس عشایری اختصاص داده شود یعنی حتی اگر همان ١٢٥٠تومان را هم درنظر بگیریم، سرانه دانش‌آموزان عشایری باید ٣٧٥٠تومان باشد که این باعث تحول بزرگی در مدارس شبانه‌روزی عشایری می‌شود.

  این اساسنامه ضمانت اجرایی هم دارد و اگر بله چه زمانی اجرا می‌شود؟
مهم‌ترین بخش این قانون خوب اجرایی‌شدن آن است. ما امیدواریم که بعد از تدوین شیوه‌نامه جدید این اساسنامه اجرایی شود. ما درحال حاضر سه‌ماه وقت داریم که شیوه‌نامه بندهای آن را تهیه کنیم و به امضای بخش‌های مختلف برسانیم.
 بعد از سه ماه بلافاصله اجرایی می‌شود یا می‌رود برای‌ سال تحصیلی آینده؟
اگر پیش‌بینی‌های مالی انجام شود، به‌زودی این اساسنامه اجرایی خواهد شد ولی بخشی از آن‌که مالی نیست، امسال اتفاق می‌افتد.
 درحال حاضر چه تعداد دانش‌آموز عشایری در ایران وجود دارد؟
درحال حاضر ما ١٦٧‌هزارو٥٠٠ دانش‌آموز عشایری داریم که در ٢١ استان کشورند.
 ما گزارش‌های زیادی درباره مشکلات فراوان دانش‌آموزان مناطق مرزی مانند خوزستان و به‌ویژه دانش‌آموزان دختر این مناطق داریم که چون آنها از مدارس دورند، ترک تحصیل می‌کنند و به ازدواج‌های زودهنگام و گاه ناخواسته تن می‌دهند. در برنامه‌های جدید وزارت آموزش‌وپرورش برنامه‌ای هم برای این دسته از دانش‌آموزان درنظر گرفته شده؟ یعنی می‌توانیم منتظر تصویب اساسنامه‌ای شبیه اساسنامه اخیر مدارس عشایری باشیم؟

من خودم خوزستانی‌ام و از ریز مناطق آن استان باخبرم. مناطقی در استان خوزستان وجود دارد که واقعا صعب‌العبورند مانند مناطقی در دزفول، اندیکا و بازفت شمال و لالی و... که حتی وسیله نقلیه هم از آن‌جا رد نمی‌شود. مثلا مناطقی در سردشت دزفول وجود دارد که دانش‌آموزان مجبورند برای رفتن به مدرسه از رودخانه رد شوند. ولی ما سعی کرده‌ایم که در بعد مدارس ابتدایی همه را پوشش دهیم.
 اتفاقا مسأله همین است که دانش‌آموزان تا دوره ابتدایی را می‌خوانند و بعد چون مدرسه دوره متوسطه اول و دوم نزدیکشان نیست، ترک تحصیل می‌کنند.

البته در این موضوع بحث فرهنگ خانوادگی هم مطرح است. یعنی این‌که بعد از دوره ابتدایی بحث ازدواج پیش می‌آید و بحث دیگر این است که مراکز شبانه‌روزی وجود دارد که خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند دانش‌آموزانشان به این مراکز بروند. در متوسطه اول و دوم باید تعداد معلمان بیشتر باشد و این امکان نیست مگر این‌که مراکز شبانه‌روزی وجود داشته باشد. مثلا تا همین پارسال در منطقه سردشت دزفول اصلا مدرسه شبانه‌روزی دخترانه وجود نداشت و وقتی تأسیس کردیم بسیار از آن استقبال شد و ١٤٠ دانش‌آموز دختر به این مدرسه آمدند.

ما همین الان هم در مدارس شبانه‌روزی عشایری ظرفیت خالی داریم ولی فرهنگ خانواده‌ها دربیشتر موارد جلوی مدرسه رفتن دانش‌آموزان را می‌گیرد. از طرف دیگر بعضی حتی پول رفت‌وآمد هم ندارند و این‌ها مختلفی را می‌طلبد که پیگیر این موضوع باشد.شهروند