قواعد اخلاقی در منشور ارتباطات

به گزارش شفا آنلاین،حال آنکه در عصر حاضر و با وجود موج عظیمی که به واسطه مجذوبان فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جدید به راه افتاده لزوم توجه به این فاکتور اثربخش دوچندان شده است، چراکه بیم به بار آمدن ویرانی‌های بی‌شماری می‌رود و تنها اخلاق گرایی و تبعیت از یک منشور اخلاقی حساب شده،  به عنوان یک اهرم فشار عمل می‌کند تا سیل مشکلات احتمالی به عقب رانده شود. این در حالی است که کارشناسان حوزه جامعه شناسی نیز بر این اعتقاد هستند که رعایت اصول اخلاقی در وانفسای مشکلات معجزه می‌کند.

معمولاً در جوامع ساده و دارای ارتباطات چهره به چهره که روابط به نوعی غیر رسمی و عاطفی هستند ستون و اساس انسجام اجتماعی تراکم اخلاقی است. در همین راستا دانشمندانی چون خواجه نصیر الدین طوسی و سایر دانشمندان حوزه دینی منابع معتبری را ارائه داده‌اند که بر اخلاق تأکید دارد و با وجود اینکه ارائه یک تعریف عملیاتی از اخلاق کار سختی است، اما می‌توان به این نکته اشاره داشت که در رفتارهایی چون احترام به حقوق شهروندی، داشتن نظم عملی در کارها، امانتداری و کمک به نیازمندان و یاری طلبان، نشانه و رنگ و بویی از اخلاق محوری وجود دارد به این معنا که در جوامع، میان هنجارها، ارزش‌ها و اخلاق رابطه مستقیم وجود دارد و هر چه جامعه حول محور همیاری و تعاون بچرخد، اخلاق در آن توسعه پیدا می‌کند.

دکتر حسین آقاجانی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه با اشاره به این موضوع خاطر نشان کرد: در مقابل، جامعه مدرن و جدید که تغییر و تحولات بسیار به خود می‌بیند، ویژگی‌های متفاوتی به همراه خواهد داشت که فرد گرایی و تمایل به پنهان کاری ازجمله آنها است و اخلاق مداری را کمرنگ می‌کند.

وی همچنین این نکته را  یادآور شد که یکی از ویژگی‌های شهر نشینی روی آوردن افراد به پنهان کاری است و اینکه درگیر نوعی رقابت، سبقت جویی، ستیز و کشمکش می‌شوند که ناخود‌آگاه در چنین شرایطی اخلاق رنگ می‌بازد در حالی که برای رهایی از این مشکل و پیدا کردن داروی این بیماری باید به هویت فرهنگی اهمیت بیشتری داد. با توجه به اینکه فضای هزاره سوم وارد عصر دیجیتال شده و تب و تاب استفاده از شبکه‌های دیجیتالی و رسانه‌ای افزایش پیدا کرده، خود به خود شرایط روحی و روانی جامعه دچار تحول شگرفی شده است.

دکتر منوچهر پهلوان جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به این موضوع خاطرنشان کرد: اما آنچه اصالت و وجاهت دارد نگرش‌های رفتاری و انسانی به ایران و ایرانیان است که از گذشته‌ها در بطن این جامعه وجود داشته و بر همین اساس ایرانی‌ها به داشتن رفتار نیکو، میهمان دوستی و حرمت گذاری به ارزش‌های والای انسانی شهره بوده‌اند و این حسن اخلاق به عنوان سرمایه‌ای برای ایرانیان محسوب می‌شده است.

با این تفاسیر، دگرگونی و تحول رسانه‌های گروهی باعث شده تا نگرش‌های جدیدی تحت عنوان شبه حمله‌های اخلاقی از سوی رسانه‌های غربی و بیگانه به وجود آید که در خلقیات و روحیات نسل جدید دگرگونی ایجاد کرده است و بدون شک نیاز به بازتعریف دارد.

همچنین متأسفانه با وجود خلأ و نقصان هنجارهای مثبت و اعوجاج معیارهای اخلاقی و استاندارد ها، نه تنها گسست نسلی و ارتباطی ایجاد شده بلکه به شکاف عظیم اخلاق مدارانه تبدیل شده است و برای رهایی از این مشکل نیاز است دارندگان سرمایه‌های فردی و اجتماعی و نجبای جامعه وارد عرصه شوند و با دامن زدن به پاسداشت رفتارهای اخلاقی درست، این اصول را عملیاتی و درونی سازند تا نسل جدید آنها را از نو بازسازی کنند.

از منظر این جامعه شناس علاوه بر این متولیان امور جوانان و نخبگان اخلاقی و اسلامی جامعه که به الگوهای انسانی معروف هستند باید به رفتارهای عقلایی و پاسداشت آن توجه داشته باشند.

لزوم اخلاق گرایی
تمام راز خلقت خلاصه در خوشرویی، لبخند و اعتدال رفتاری است. دکتر منوچهر  پهلوان با بیان این جمله تصریح کرد: در حالی که متأسفانه در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که این روزها بازار گرمی را به خود اختصاص داده و مخاطبان زیادی مجذوب این فضاها هستند، بی‌اخلاقی‌ها و رفتارهای ناصوابی دیده می‌شود که برازنده تمدن ایران نیست.

بارها و بارها اتفاق افتاده که در این فضاها براحتی به شایعه پراکنی، دروغگویی، تهمت و افترا دامن زده شده و رفتارها یا عکس‌های خاصی به برخی افراد نسبت داده می‌شود در صورتی که لازم است برای رفع این مشکلات، سطح اطلاعات و سواد رسانه‌ای افراد ارتقا پیدا کند و هر گروه با مدیریت یک فرد مشرف به فضای اجتماعی و مجازی اداره شود تا تنها افرادی که واجد شرایط خاصی هستند وارد گروه‌ها شوند، علاوه بر این در فضای موجود به حواشی پرداخته نشود و مطالب به اشتراک گذاشته شده در گروه، مختص همان حوزه‌ای باشد که گروه به آن منظور تشکیل شده است.

وی افزود: همچنین مد نظر قرار دادن اخلاق مداری به عنوان محور اصلی گروه و ارائه یک منشور اخلاقی در میان اعضا و رعایت اصول آن توسط همه اعضا لازمه تشکیل شبکه‌های مجازی است تا همان‌طور که در مناسبت‌های مذهبی افراد جامعه یکدست و مبادی اخلاق می‌شوند، در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از این دست نیز مبادی اخلاق باشند.

راه رهایی
نباید فراموش شود برای رعایت اخلاق در سطح جامعه، لازم است ابعاد متفاوتی در نظر گرفته شده و لایه‌های مختلف جامعه وارد عمل شوند. به گفته دکتر پهلوان به عنوان مثال رسانه‌های گروهی با ارائه کلیپ‌های تصویری و آموزنده نحوه قانون گرایی و اخلاق مداری را آموزش دهند یا اینکه در مدارس و ادارات با ارائه منشور اخلاقی، به نوعی بخشنامه هایی تدوین شود تا در ابتدا متولیان امر با مماشات و شکیبایی با کارمندان برخورد کنند و سپس کارمندان به ادامه دادن این مسیر تشویق شوند. ضمن اینکه داشتن لبخند بر چهره و رعایت اعتدال اخلاقی کمک می‌کند تا فشارهای اقتصادی بی حد وحصری که جزو واقعیت جامعه شده‌اند، دلیلی برای زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی نشود.

دکتر حسین آقاجانی تأکید کرد : جامعه قدیم با پیچیدگی‌های کمتری همراه بود چرا که در فرهنگ گذشته‌های نه چندان دور ایران، ارتباطات عاطفی میان افراد عمیق تر  بوده و به همین نسبت برای اخلاقیات اهمیت بیشتری قائل می‌شدند در صورتی که پیچیدگی زندگی‌های امروزی، مانعی برای توجه هر چه بیشتر به اخلاقیات شده و برای رهایی از این مشکل بزرگ، لازم است به سراغ الگوهای کمک کننده‌ای رفت که ارتباطات عاطفی را در میان نسل‌های قبل محکم تر می‌کرده است، همچنین  ممارست برای نهادینه ساختن این الگو و شیوه‌ها راهکاری است که باید مد نظر قرار گیرد .

باید به خاطر داشت جوانمردی یکی از فاکتورهای گمشده زندگی امروز است در حالی که در گذشته افراد با اتکا به همین فاکتور، پایبند بودن به اصول اخلاقی و رعایت بی‌چون و چرای آن را بر خود واجب دانسته و به همین نسبت، در مقایسه با نسل جدید ارزش‌های والاتری را تجربه می‌کردند و اخلاق گرایی در ابعاد مختلف زندگی شان نمود بیشتری داشت.ایران