چرا در سطح ملی پزشک خانواده نداریم؟

به گزارش شفا آنلاین به نقل از سپید، این طرح بزرگ که اساس آن در روستاها پایه‌ریزی شد، در ادوار بعد و همزمان با وزارت کامران باقری لنکرانی و مرضیه وحیددستجردی نیز پیگیری و طی این مدت حداقل دو نسخه اجرایی صفریک و صفردو برای آن تدوین و ابلاغ شد. اما آنطور که قائم‌مقام وزیر بهداشت در امور دانشگاه‌ها می‌گوید، عدم آمادگی و همکاری دستگاه‌ها منجربه توقف نسخه صفر یک و همچنین عدم همکاری سازمان‌های بیمه‌گر باعث سردرگمی نسخه صفر دو شده است.

مشکل از کجا بود؟
       سیدحسن امامی رضوی سیر اتفاقات 4 سال گذشته در راستای آغاز اجرای برنامه پزشک خانواده شهری را یادآوری می‌کند و می‌گوید: «آن زمان طرح پزشک خانواده شهری با نسخه صفریک شروع شد که مبنای اصلی آن، یکی شدن دفترچه‌های بیمه سازمان‌های بیمه‌گر مثل تامین اجتماعی، خدمات درمانی و نیروهای مسلح بود.

 از همان مقطع سازمان‌های بیمه‌گر نسبت به این مساله از خود مقاومت نشان دادند که البته علت نگرانی‌های آنها هم به‌طور دقیق مشخص نبود.» وی که اعتقاد به جامعیت نسخه صفریک دارد، ادامه می‌دهد: «در آن شرایط می‌شد اطلاعات بیماران و مردم را در یک سامانه داشت تا نیازی به دفترچه‌های متعدد و مکرر نباشد. لذا نسخه مذکور در 3 شهر و 3 استان سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان به صورت پایلوت کلید خورد اما اجرای آن به دلیل عدم آمادگی و همکاری دستگاه‌ها ناقص ماند و در نهایت نسخه صفریک متوقف شد.»

       امامی رضوی تصریح می‌کند: «در ادامه سازمان‌های بیمه‌گر اصرار کردند که این طرح با دفترچه‌های مجزا انجام شود. بنابراین در نسخه صفر دو، هریک از سازمان‌های بیمه‌گر، دفترچه‌های خود را ملاک قرار دادند و البته قرار بر این بود که دفترچه‌های خود را در یک سامانه مشترک اطلاعات ثبت کنند که تا الان عملا این اتفاق نیفتاده است.

درواقع نسخه صفر دویی که هم‌اکنون در استان فارس و مازندران درحال اجرایی شدن است، به دلیل وجود سامانه‌های مختلف سازمان‌های بیمه‌گذار، همچنان دچار چندشماری در افراد است و حتی ممکن است یک فرد در یک لحظه، چند دفترچه بیمه داشته باشد.»

       در این میان اما وزیر بهداشت که بعد از اجرای یک تحول بزرگ در نظام سلامت، این توانمندی را در خود می‌بیند که طرح پزشک خانواده را به سرانجام برساند، مسیر طی شده در راستای اجرای این طرح در ادوار گذشته را «یک مسیر اشتباه» می‌داند و معتقد است که قدم‌های موثری در دوره وزارتش برای اجرای طرح برداشته است.

حسن هاشمی هفتم آذرماه سال جاری تشکیل شورای هماهنگی ستاد پزشک خانواده کشور را در دستور کار خود قرار داد و معاونان خود و مسئولین نظام پزشکی کشور را به دور خود جمع کرد تا به یک جمع‌بندی مشترک در این زمینه برسند.

 وی با بیان اینکه وزارت بهداشت در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های پزشک خانواده و نظام ارجاع و اصلاح روند اشتباه گذشته است، گفت: «همین الان حدود پنج هزار پزشک خانواده در کشور فعال شده‌اند.» هاشمی ضمن رد ادعاهای مطرح شده مبنی‌بر اینکه این دولت تلاشی در جهت اجرای طرح پزشک خانواده نمی‌کند، تصریح کرد:‌ «در همین دولت 1600 پزشک خانواده به شبکه بهداشتی کشور اضافه شده است.»

       یکی از نکات مهمی که در خلال صحبت‌های وزیر بهداشت وجود داشت، اشاره وی به نبود زیرساخت‌های مناسب برای اجرای طرح پزشک خانواده است. یکی از مواردی که از همان ابتدا به عنوان پیش‌شرط اجرای طرح پزشک خانواده مورد قبول کارشناسان امر قرار گرفت، پیش‌بینی یک سامانه برای ذخیره و دسترسی به اطلاعات و سوابق درمانی تمام مردم از زمان تولد تا مرگ بود. سامانه‌ای که هنوز هم به فرجام روشنی نرسیده و روسای 2 دانشگاه پایلوت اجرای طرح نیز به اهمیت آن واقفند.

       رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران می‌گوید که از 6 ماه پیش یک سامانه الکترونیک سلامت به‌صورت پایلوت در شهرستان بابلسر مستقر شده است. جان‌بابایی امیدوار است که با نتایج حاصل از آن، تا پایان سال بتوان سامانه را در کل کشور اصلاح کرد. رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز مشکلات سامانه الکترونیک سلامت و عدم اطمینان از تخصیص منابع مالی پایدار را موجب نگرانی در اجرای ملی این طرح دانست.

ارائه یک راهکار
       قائم مقام وزیر بهداشت در امور دانشگاه‌ها معتقد است که برای رفع این مشکلات و دسترسی آسان به سوابق و اطلاعات بیماران، راهی به غیر از یکسان‌سازی دفترچه‌های بیمه نداریم «تجمیع بیمه‌ها می‌تواند اقدام مثبتی در این جهت باشد. چراکه حداقل کارکرد تجمیع این است که یک سامانه برای ثبت اطلاعات بیماران راه‌اندازی و همین مساله اقدامات بعدی را میسر می‌کند.»

امامی رضوی ضمن انتقاد از اینکه تاکنون سازمان‌های بیمه‌گذار نتوانسته‌اند چنین سازوکاری را اجرایی کنند، تصریح می‌کند: «علی‌رغم اینکه همه مدعی هستند که قصد انجام این کار را دارند، اما اقدامی در جهت آن صورت نگرفته است

 مقدم بر اجرای پزشک خانواده و ساماندهی منابع سلامت این است که به قانون تن دهیم. کمااینکه در ماده 38 قانون برنامه پنجم توسعه که در آخرین سال اجرای آن هستیم، تاکید شده که سازمان بیمه سلامت تشکیل، اساسنامه آن تحریر و سازمان‌های بیمه در آن ادغام شوند، اما به هرحال این اتفاق نیفتاده است. حتی در سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی ازسوی مقام معظم رهبری نیز به این نکته تاکید شده و به نظر می‌رسد وقت آن رسیده است که جدی‌تر به این مساله بپردازیم، سازمان‌های بیمه را کنار هم ساماندهی کنیم و اطلاعات آنها را در یک سامانه وارد کنیم.» وی ادامه می‌دهد: «اگر سیاست‌ها یکی شود، ادامه فعالیت‌های اصلاحی نظام سلامت مثل برنامه پزشک خانواده در ریل صحیح اجرا می‌شود.

امروز تنها جزئی از برنامه پزشک خانواده را در استان‌های فارس و مازندران اجرایی کرده‌ایم و هنوز خدمات سطح دو و سه که سطح خدمات تخصصی و بستری است، اجرای کامل نشده و همه اینها مستلزم این است که یک سامانه واحد بیمه‌ای داشته باشیم تا بتوانیم به صورت کلان مشکلات را مدیریت کنیم.»

مشکل از جای دیگر است
       مدیرکل نظارت سازمان نظام پزشکی اما فرضیه لزوم اجرای پرونده الکترونیک سلامت قبل از طرح پزشک خانواده را قبول ندارد و در توجیه ادعای خود تجربیات کشورهای اروپایی در این زمینه را مثال می‌زند. شهریار خاقانی  ضمن یادآوری اینکه در انگلستان 15 تا 20 سال طول کشید تا طرحی مثل طرح پزشک خانواده اجرایی شود، می‌گوید: «مسئولان این کشور در شرایطی کار را شروع کردند که هیچ پرونده الکترونیکی نداشتند.

درواقع طرح پزشک خانواده در انگلستان زمانی کلید خورد که حتی اینترنت هم هنوز به وجود نیامده بود.» وی با تاکیدبر اینکه همیشه قرار نیست سابقه کشوری از یک بیمار وجود داشته باشد که پزشکان بتوانند به صورت آنلاین به آن دسترسی داشته باشند، تصریح می‌کند: «کمااینکه امروز در بسیاری از روستاهای کشور ارتباطات آنلاین تعریف نشده است.»

       خاقانی جامعه پزشکی را نیز یکی از طرف‌های مقصر در این زمینه معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد: «بسیاری از پزشکان حتی یک آدرس ایمیل ندارند که بتوان با آنها ارتباط برقرار کرد. لذا اینکه بخواهیم منتظر بمانیم تا پرونده الکترونیک سلامت برای بیماران تشکیل شود تا بعد از آن طرح پزشک خانواده را اجرا کنیم، امکان‌ناپذیر است.» وی اضافه می‌کند: «از طرفی وزارت بهداشت هم‌اینک در زمینه هزینه‌های درمان مشکل دارد و از عهده تامین آن برنمی‌آید.

 خبرهای مختلفی هم که به گوش می‌رسد، مانند داستان بخیه کودک اصفهانی، حاکی از این است که هزینه‌های کشور در زمینه درمان بالا رفته و در واقع وزارت بهداشت به تعهدات خود عمل نکرده است.»

       مدیرکل نظارت سازمان نظام پزشکی مهمترین زیرساخت اجرای طرح پزشک خانواده را فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌داند و خاطرنشان می‌کند: «باید فرهنگ پذیرش مردم را داشته باشیم. پزشکان عمومی باید به راه و روش‌های ارجاع بیشتر تکیه کنند و همه خدمات بیمار را به تنهایی انجام ندهند.» وی با بیان اینکه 85 درصد بیماری‌ها توسط پزشک عمومی و پزشک خانواده درمان می‌شود، تصریح می‌کند: «پزشکان متخصص باید آموزش ببینند که بعد از دیدن بیمار، به پزشک خانواده بازخورد بدهند. یعنی علاوه‌بر مردم، روی پزشکان نیز باید کار شود.»سپید