به گزارش شفا آنلاین، جریان های جوی کره زمین ناشی از تغییرات فشار در مناطق مختلف آن است. برخی از این جریانها ناشی از الگوهای عمومی می باشند که سطوح عمده ای از کره را تحت پوشش خود قرار می دهند (مانند بادهای غربی-شرقی در نیمکره شمالی زمین) و برخی از این جریانها، تنها بر روی مناطق خاصی اثر گذارند.
یکی از موتورهای محرک مهم در ایجاد و کنترل این جریانها، اقیانوسها و پیکره
های بزرگ آبی هستند. بدیهی است که اقیانوس آرام نیز به عنوان بزرگترین
پیکره آبی دنیا، سهم به سزایی در این زمینه دارد. این اقیانوس خاستگاه
جریانهای متعددی است که بخشهایی از قاره آمریکا، قاره آسیا و اقیانوسیه را
تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از این جریانها، معروفیت محلی و برخی معروفیت و
شمول جهانی دارند. یکی از آنها، جریان موسوم به چرخه جنوبی می باشد. این
چرخه در بخش جنوبی اقیانوس آرام بین سواحل غربی قاره آمریکای جنوبی و سواحل
شرقی استرالیا به صورت تغییر فشار و دمای سطح آب و به صورت الاکلنگی و
تکرار شونده (با دوره های یک تا چند ساله) شکل می‌گیرد. معروفترین شاخص
سنجش این پدیده شاخصی موسوم به "شاخص نوسانات جنوبی" است که بر مبنای
محاسبه اختلاف فشار در جزایر تاهیتی در جنوب اقیانوس آرام و شهر داروین
استرالیا محاسبه می شود. این شاخص مشخص کننده سه فاز از "نوسانات جنوبی"
شامل فاز النینو، فاز لانینا و فاز خنثی می باشد.
شدت فازهای النینو و لانینا، رابطه مستقیم با افزایش اختلاف فشارها دارد. وقوع فازهای النینو و لانینا، همراه با ایجاد پدیده های ترسالی، خشکسالی و تغییرات غیر عادی و فصلی دما در آمریکا، استرالیا و حتی برخی از مناطق دورتر و غیر همسایه با اقیانوس آرام است. ضمنا معمولا اثر گذاری دو پدیده النینو و لانینا عکس یکدیگر است. مثلا اگر در یک منطقه النینو سب ایجاد بارشهای زیاد می‌شود، احتمالا در فاز لانینا در همان منطقه کم بارشی خواهیم داشت.
چرا امسال النینو معروف شد؟ آیا پیش از این، چنین واقعه ای در دنیا ثبت نشده بود؟
بر اساس اطلاعات ثبت شده، در 65 سال اخیر 22 پدیده النینو، 21 پدیده لانینا و 22 سال خنثی ثبت شده است. این بدین معنی نیست که وقوع این پدیده ها یا اطلاعات موجود از ثبت آن فقط محدود به این بازه زمانی است، بلکه باید گفت اطلاعات متقنی از آنها در این بازه زمانی وجود دارد. از بین این پدیده‌ها، در دو سال، النینوی بسیار شدیدی، شدیدتر از هر النینوی دیگری، داشته ایم (سالهای آبی 62-1361 و 76-1375). معروف شدن پدیده النینوی امسال به این دلیل است که شدت آن، همانند این دو سال استثنایی و حتی شدیدتر از آن پیش بینی شده است. هر چند هنوز و با قطعیت در خصوص شدت این پدیده تصمیم قطعی گرفته نشده است. یعنی وقوع النینو محرز شده اما شدت آن و میزان شباهتش با النینوهای بسیار شدید قبلی هنوز قطعی نشده است.
تاثیر پدیده های النینو و لانینا بر ایران
همانگونه که در ابتدا بیان شد، این پدیده ها بر بعضی از نقاط دنیا اثر گذارند و در برخی دیگر هیچ اثری ندارند. مهمترین مناطق اثر پذیر از این پدیده ها در دنیا عبارتند از آمریکا، استرالیا، هند و جنوب شرقی آسیا. اثر این پدیده ها در مناطق مختلف یک کشور نیز می تواند متفاوت باشد مانند اثرات متفاوت النینو بر غرب و شرق و شمال و جنوب کشور آمریکا. انتظار نداریم اثر این دو پدیده در ایران با قطعیتی که در آمریکا و استرالیا وجود دارد، تایید شود، هر چند بررسی ها نشان دهنده الگوهای مشابه و قابل تاملی از وقایع تکرار شونده در ایران در زمان فازهای النینو و لانینا است. نتایج بررسی وقایع تاریخی این پدیده ها با بارش سالانه ایران نشان دهنده دهنده نکته های اساسی زیر است:
• هنگام وقوع النینو در بسیاری از ایستگاههای هواشناسی کشور، خشکسالی مشاهده نشده است. یعنی بارش سالانه بسیاری از ایستگاهها حول و حوش بارش متوسط یا بیشتر از متوسط بارش بلند مدت آنها بوده است.
• هنگام وقوع لانینا در بسیاری از ایستگاههای هواشناسی کشور، ترسالی مشاهده نشده است. یعنی بارش سالانه بسیاری از ایستگاهها حول و حوش بارش متوسط یا کمتر از متوسط بارش بلند مدت آنها بوده است.
• در هر دو سال وقوع النینوی بسیار شدید، ایستگاههایی زیادی از کشور بارشهایی بیش از متوسط خود داشته اند.
• نتایج فوق عمدتا در منطقه وسیعی از غرب ایران مشاهده شده است. مناطقی از ایران هستند که به هیج وجه رفتاری مشابه با الگوی فوق ندارند.
علاوه بر موارد فوق، نتایج یک مطالعه بین المللی تاکید داشته است که هنگام وقوع آخرین النینوی بسیار شدید، تعداد سیلابهای به وقوع پیوسته در ایران، تقریبا دو برابر تعداد آنها در یک سال خنثی بوده است.
آیا توجه به النینو به عنوان شاخصی برای پیش بینی نوسانات اقلیمی کشور کافی است؟
خیر به هیچ وجه توجه به النینو به تنهایی کافی نیست. توجه به سایر شاخصهای اقیانوسی و جوی برای درک بهتر از نوسانات بلند مدت اقلیمی لازم است. در عین حال توجه به تغییرات شاخص نوسانات جنوبی (در هر دو فاز النینو و لانینا) حاوی مزایای خوبی است از جمله اینکه به صورت زودهنگام و قبل از شروع سال آبی قابل هشدار می باشند.
دیگر شاخصهایی را باید پایش کنیم
شاخصهای مرتبط با دما و فشار سطح آب سایر اقیانوسها و پیکره های آبی اطراف کشور از جمله مهمترین پارامترهایی هستند که پایش آنها می تواندحاوی اطلاعات خوبی برای پیش بینی های بلند مدت منابع آب کشور باشد. شاخصهایی نظیر "نوسانات اقیانوس اطلس شمالی"، "درجه حرارت دریای مدیترانه"، "ئرجه حرارت خلیج فارس"، "نوسانات مادن-جولین" و تعدادی دیگر، حاوی اطلاعات مفیدی برای پیش بینی نوسانات اقلیمی می باشند.
آیا با وقوع النینو، خشکسالی از میان می رود؟
به هیچ وجه. خشکسالی های اخیر کشور ما شدتی داشته اند که صرفا با وجود یک سال با بارش مناسب و حتی زیاد هم نمی توان انتظار از بین رفتن پیامدهای خشکسالی های قبل را داشت. فراموش نکنیم که خشکسالی هم یک پدیده تکرار شونده که اتفاقا بعد از دو النینوی بسیار شدید قبلی مشاهده شده اند. ضمن اینکه اصولا صرفه جویی و افزایش بهره وری استفاده از آب در هر شرایطی چه خشکسالی و چه غیر از آن در هر صورت حاوی منافع مستقیم ملی خواهد بود.خبرآنلاین
