پرستار فردی است که باید در زمینهٔ اصول علمی و مهارت‌های حرفه‌ای مراقبت، درمان و آموزش بیماران تحصیل‌کرده و در آن مهارت داشته باشد. هرچند در گذشته به تمام مراقبان بیماران و ناتوانان پرستار می‌گفتند ولی امروزه پرستار فردی است که دارای تحصیلات دانشگاهی در این زمینه است.
آموزش پرستاری در ایران، به‌خصوص برای زنان، همواره دچار مشکلاتی بوده است. به‌طور مثال تا دهه 1950 میلادی، آموزش پرستاری برای زنان در ایران یک تابوی اجتماعی محسوب می‌شد و نخستین مؤسسه‌ای که به زنان ایران آموزش پرستاری ارائه داد بیمارستانی در تهران بود. سپس مدارس دیگری در رشت، همدان و کرمانشاه تأسیس شد.
در سال 1936 بود که دانشگاههای کشور همانند مشهد، تبریز، شیراز و تهران آموزش پرستاری مدرن را در ایران آغاز کردند. 14 مؤسسه آموزش عالی تا سال میلادی1969 در ایران رشته پرستاری را ارائه می‌کردند، اما تنها دانشگاه شیراز دوره چهارساله پرستاری ارائه می‌داد. دانشگاه شیراز به‌ویژه در زمینهٔ آموزش پرستاری در کشور پیشرو بود و نخستین دانشگاهی به شمار می‌رفت که به پرستاران پروانه حرفه‌ای اعطا می‌کرد.
در آخرین ماه‌های عمر دولت دهم به دستور رئیس‌جمهور سابق یک معاونت به‌عنوان معاونت پرستاری وزارت بهداشت اضافه شد و در حال حاضر علاوه بر سازمان نظام پرستاری این معاونت نیز امور مربوط به پرستاران را پیگیری می‌کند. حالا باوجود سابقه 100 ساله پرستاری در ایران آموزش پرستاران با اما و اگرهایی مواجه شده که علاوه بر جامعه پرستاری، مردم به‌ویژه بیماران را هم با دغدغه همراه کرده است.
وزارت بهداشت اعلام کرده که تربیت پرستار از طریق بیمارستان انجام شود و سازمان نظام پرستاری با این مسئله مخالف است و می‌گوید تربیت بیمارستانی پرستار، سلامت بیماران را با چالش همراه می‌کند و سبب شده پرستاران آموزش‌های استاندارد را فرا نگیرند. طی روزهای اخیر اخبار زیادی در رابطه با نحوه آموزش پرستاران در بیمارستان و دانشکده‌های پرستاری منتشرشده و هر مقامی در حوزه پرستاری استدلال خود در این زمینه را دارد.
بیمارستان‌ها از کادر علمی لازم برای تقویت نیروی پرستاری برخوردار نیستند
در این رابطه رئیس سازمان نظام پرستاری گفت: بیمارستان‌ها از کادر علمی لازم برای تقویت نیروی پرستاری برخوردار نیستند. این مسئله به دلیل اینکه افت کیفی ارائه خدمات را به همراه دارد شیوه قابل قبولی نیست و آموزش و تقویت نیروی پرستاری این کار باید بر عهده دانشکده‌های پرستاری باشد.
وی همچنین ضمن ابراز نگرانی نسبت به وضعیت ارائه خدمات مراقبتی باکیفیت پرستاران به بیماران، عنوان کرد: بحث تربیت نیروهای غیر کارشناسی تحت عنوان «کمک پرستار» وضعیت ارائه خدمات مراقبتی ایمن پرستار به بیماران را خدشه‌دار کرده، چراکه کمک پرستار نه پرستار بوده و نه کمک بهیار است و ارائه خدمات ایمن به بیماران با این موضوع دچار مخاطره می‌شود.
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری با تأکید بر اینکه هرچه سریع‌تر باید جهت توقف تربیت کمک پرستاران اقدام شود، تصریح کرد: خوشبختانه ظرفیت مناسبی در دانشکده پرستاری وجود دارد و متناسب میزان جذب دانش‌آموختگان پرستاری در آن منطقه باید تربیت شوند و خروجی دانشکده پرستاری با این میزان جذب نیز تطبیق داشته باشند.
تربیت پرستار توسط بیمارستان نقض حقوق بیمار است
قائم‌مقام نظام پرستاری نیز در نخستین نشست خبری خود با خبرنگاران اظهار داشت: کمبود پرستار در کشور یک‌شبه حاصل نشده که بتوان آن را طی همین مدت برطرف کرد. 20 سال است مدام فریاد می‌زنیم نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها اندک است، ولی علیرغم اعلام این مسئله هیچ توجهی به آن نشده است.
یک سال پیش به‌صورت غیرمعمول مسئولان وزارت بهداشت بحث کمبود پرستاری را رسانه‌های و پررنگ کردند و ما گفتیم شاید پشت این مسئله قضیه‌ای باشد که اکنون برای این موضوع دست‌به‌کار شده‌اند. اما چندی بعد مشخص شد به بهانه اینکه کار مردم روی زمین‌مانده است بهیاری یک‌ساله و کمک پرستاری را مطرح کردند که جامعه پرستاری به دلایل کارشناسی مخالف این مسئله بوده و هست.
وی اظهار کرد: به نظر ما اگر کارهای اولیه همچون غذا و دارو دادن به بیمار و حمل و نقل آن مشکل است، این مسئله در شرح وظیفه کمک بهیار قرار دارد و 30 هزار نفر کمک بهیار آماده‌به‌کار هستند که با فراخوان می‌توان آنها را جذب فوری کرد، لذا موضوع بهیاری یک‌ساله و کمک پرستاری به بهانه روی زمین ماندن کار مردم اقدامی نادرست است.
شریفی مقدم در ادامه گفت: کمبود پرستار طبق استاندارد خاص باید انجام شود و تربیت پرستاران نیز به‌درستی انجام گیرد بیمارستان‌ها در امورات خود مشکل‌دارند و توان تربیت پرستاران را ندارند، همچنین نظارتی بر این مسئله نیست و در کل تربیت پرستار توسط بیمارستان امری صحیح نبوده و باید موردتوجه قرار گیرد.
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری اظهار کرد: پرستاری اولین رشته‌ای است که در علوم پزشکی در حال خارج شدن از کنکور بوده و این مسئله سبب می‌شود دانشجویی که می‌خواهد ثبت‌نام کند انگیزه خود را از دست می‌دهد؛ همچنین تربیت پرستار توسط مراکز بیمارستانی مشکلات زیادی را به همراه دارد و با خروج رشته پرستاری از کنکور تبعات خاصی ایجاد می‌شود.
تربیت پرستار توسط بیمارستان کارشناسی و منطقی نیست و نقض حقوق بیمار و تضعیف نیروهای پرستاری را به همراه دارد، لذا نظام پرستاری خواستار لغو فوری این مسئله است.
بیمارستان‌ها می‌توانند از طریق دانشگاههای خود اقدام به آموزش پرستار کنند
سید حسن هاشمی، وزیر بهداشت در جمع خبرنگاران در مورد نحوه پذیرش دانشجو و به خصوص دانشجوی پرستار در کشور گفته است: قبول شدگان ما در قالب آزمون سراسری هستند و همکاران ما در این موارد کوتاه نمی‌آیند که خلاف این موضوع حرکت کنیم و اکنون کشور نیاز به پرستار دارد و پرستار باید تربیت شود.
وی با بیان اینکه تعداد پرستاران پرشمار خواهد بود، گفت: بیمارستان‌ها نیز می‌توانند از طریق دانشگاههای خود اقدام به آموزش پرستار کنند، چرا که ما در بعضی زمینه‌ها مانند کاردان و کارشناس اتاق عمل مشکل داریم، اما اینکه دانشجویان برای ما تعیین تکلیف کنند که چه کاری باید بکنیم، درست نیست
آموزش بر بالین بیمار از الزامات فرایند آموزش پرستاری
اما باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت نظری کاملاً متفاوت داشته و تحول در آموزش پرستاری را زمینه‌ای برای پاسخگویی بهتر به نیازهای درمانی کشور و آینده شغلی دانش‌آموختگان پرستاری عنوان می‌کند.
به گفته وی آموزش پرستار بر بالین بیمار از الزامات فرایند آموزش پرستاری است و طرح تربیت پرستار در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی یکی از طرح‌های تحول در آموزش پرستاری و از اجزای اساسی بسته‌های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی است. همچنین محاسبات حاکی از کمبود حدود 200 هزار نفر پرستار در کشور است و برنامه‌ریزی جهت رفع این چالش از وظایف وزارت بهداشت است.
لاریجانی بابیان اینکه ظرفیت آموزش پرستاری امسال در کل کشور 30 درصد افزایش‌یافته است، گفت: علیرغم این افزایش‌ها، در شرایط فعلی و در سال‌های آتی با کمبود شدید پرستار در کشور مواجه هستیم و رفع این کمبود یکی از الزامات بهبود ارائه خدمات درمانی به مردم عزیز کشورمان است.
وی افزود: در کنار لزوم افزایش تعداد دانش‌آموختگان پرستاری، باید بهبود کیفی آموزش پرستاران زمینه را برای برنامه تحول در آموزش پرستاری و ارتقاء مهارتی دانش‌آموختگان این رشته فراهم کرد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت آموزش پرستار بر بالین بیمار را از الزامات فرایند آموزشی در این رشته عنوان کرد و گفت: بر اساس طرح جدید، بیمارستان‌های کشور که واجد شرایط برای تربیت دانشجو در رشته پرستاری باشند با هماهنگی و نظارت دانشکده‌های پرستاری اقدام به تربیت نیروی پرستار خواهند کرد.
لاریجانی گفت: بسته‌ای برای ارتقاء پرستاری کشور طی جلسات متعددی که چند ماه گذشته با ذی‌نفعان حوزه پرستاری کشور برگزارشده تدوین و این طرح نیز بر اساس مفاد توافق شده در این جلسات تدوین‌شده است.
وی تأکید کرد: طرح آموزش پرستار در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی به این معنی نیست که هر بیمارستانی مجوز تربیت پرستار دارد، بلکه بیمارستان‌ها باید قراردادی با دانشکده پرستاری در دانشگاه مربوطه، اعم از دانشگاههای علوم پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی، به امضاء برسانند و این قرارداد با امضای رئیس دانشگاه به شورای گسترش دانشگاههای علوم پزشکی وزارت بهداشت ارسال‌شده و پس از تصویب در شورای گسترش، بیمارستان اجازه پیدا می‌کند که پرستار تربیت کند. همچنین جذب دانشجو به این روش به‌صورت دو مرحله‌ای و نیمه‌متمرکز، از طریق سازمان سنجش کشور و در قالب ضوابط قانونی مربوطه انجام می‌شود.پس از برگزاری امتحان عمومی، داوطلبان به تعداد سه برابر ظرفیت به بیمارستان معرفی می‌شوند و پس از طی مرحله دوم آزمون، بیمارستان افراد واجد شرایط را جذب می‌کند.
داوطلبان تحصیل رشته پرستاری در بیمارستان‌ها از طریق آزمون سراسری جذب می شوند
محمدحسین پورکاظمی، رئیس مرکز سنجش آموزش پزشکی نیز در رابطه با تحصیل رشته پرستاری در بیمارستان‌ها با اشاره به لزوم ایجاد تعادل بین تعداد پزشک و پرستار، تربیت نیروی پرستار در بیمارستان های دولتی و خصوصی را برنامه ای مناسب جهت رفع نیاز کشور به نیروی پرستاری ذکر کرد.
وی با تاکید بر لزوم وجود رابطه منطقی بین تعداد تخت های بیمارستانی و پرستارانی که در دانشگاههای وابسته به وزارت بهداشت تربیت می شوند گفت: بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد میزان تربیت پرستار در کشور ما بسیار پایین‌تر از استانداردهای جهانی است و در کشور با کمبود شدید پرستار مواجه هستیم.
رئیس مرکز سنجش آموزش پزشکی کشور اجرای طرح تحول سلامت و اقبال مردم به بیمارستان های دولتی را عاملی برای افزایش نیاز به خدمات پرستاری در کشور برشمرد و گفت: پرستاری شغلی مقدس و دشوار است و باید برنامه ریزی مناسب درخصوص تربیت پرستاران صورت گیرد.
پورکاظمی به برنامه های اخیر وزارت بهداشت برای توسعه تربیت نیروی پرستاری در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: طرح تربیت پرستار در بیمارستان های دولتی و خصوصی کشور یکی از برنامه هایی است که تا حدودی می‌تواند نیاز کشور در این زمینه را برطرف می‌کند.
رئیس مرکز سنجش آموزش پزشکی با بیان اینکه این طرح زمینه لازم را برای تضمین موقعیت شغلی آینده داوطلبان فراهم می آورد گفت: این طرح به معنی تربیت نیرو خارج از ضوابط و چارچوب‌های جاری کشور نبوده و داوطلبان بر طبق ضوابط قانونی، با شرکت در آزمون سراسری در این دوره پذیرفته خواهند شد.
بر کسی پوشیده نیست درصورتی‌که پرستار آموزش لازم را فرا نگیرد کارهای درمان هم بی‌نتیجه می‌ماند و بیمار نمی‌تواند سلامت خود را بازیابد و نقش پرستار در بهبودی بیمار بسیار مؤثر است. بنابراین توجه به آموزش صحیح و اصولی پرستاران در جهت کاهش هزینه‌های درمان برای بیمار و به دست آوردن هرچه سریع‌تر بیماری آن بسیار حائز اهمیت دارد که امید می‌رود مسئولان و سیاست‌گذاران با انجام برنامه‌های دقیق و کارشناسی شده در جهت رفع دغدغه پرستاران و بیمار گام بردارند.فارس
