همان کشورهایی که زیرساخت‌های بهداشتی ضعیفی دارند و پوشش واکسیناسیون در آنجا با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. فاصله‌ای که باعث شد تا آمار مبتلایان به سرخک و سرخجه در استان‌های شرقی و جنوب‌شرقی کشور افزایش پیدا کند.
استان‌هایی که حالا باید علاوه بر محرومیت و محدودیت‌های بهداشتی و درمانی پذیرای میهمان‌های ناخوانده‌ای باشند که این‌بار سلامت کودکان و نوجوانان این مناطق را تهدید می‌کند.
بنا بر اعلام مسئولان وزارت بهداشت فقط در ٥ماه نخست امسال حدود ۳۷۰ مورد ابتلا به سرخک و سرخجه درکشور مشاهده شده است که استان سیستان‌وبلوچستان با ۲۰۰ مورد ابتلای بیشترین سهم از شیوع این دو بیماری خطرناک را دارد. افزایش ۵برابری ابتلا به سرخک و سرخجه آن هم فقط در مدت ۵ماه در یک استان آماری بسیار نگران‌کننده است، به‌ویژه آن‌که درچند سال گذشته موارد ابتلا به سرخک و سرخجه درکشور به شدت کاهش یافته بود، به‌طوری که در سال گذشته فقط ۴۰ مورد از این بیماری در کل کشور ثبت شد.
البته شیوع این بیماری فقط به سیستان‌وبلوچستان ختم نشد و درچند ماه گذشته مواردی از این دوبیماری در استان‌های هرمزگان، کرمان و خراسان‌جنوبی هم گزارش شد
. همین هم شد تا وزارت بهداشت در اقدامی فوری «کمپین واکسیناسیون سرخک درجنوب‌شرق کشور» را برپا کند. کمپینی که با هدف ایمن‌سازی از ۲۳ آبان به مدت دوهفته علاوه بر استان‌های سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان بخش‌هایی از استان‌های کرمان و خراسان‌جنوبی را هم تحت پوشش واکسیناسیون سرخک و سرخجه قرار می‌دهد.
افغانستان و پاکستان منشأ اصلی سرخک و سرخجه
واکسیناسیون سرخک و سرخجه برای حدود ۲میلیون و۸۶۰هزار نفر در بازه سنی
۹ماه تا ۱۵سال انجام می‌شود و تا پنجم آذرماه ادامه دارد. این مطلب را
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت می‌گوید.
سیدمحسن زهرایی با بیان این‌که هدف از اجرای این طرح ایمن‌سازی و حذف این
بیماری در مناطق آلوده و جلوگیری از گسترش آن به دیگر نقاط کشور است، در
تشریح اهداف برپایی «کمپین ضد سرخک» می‌گوید: «وزارت بهداشت در این طرح به
دنبال پوشش ۹۸درصدی است و لازمه آن، این است که به‌طور فعال واکسیناسیون
انجام شود. این کار به‌طور همزمان علاوه بر استان‌های سیستان‌وبلوچستان و
هرمزگان در شهرهای حاشیه‌ای خراسان‌جنوبی و کرمان نیز انجام می‌شود.
تیم‌های سیار به مناطقی که دسترسی مناسبی ندارند، مثل مناطق عشایری یا مناطقی که خانه بهداشت ندارند، می‌روند و واکسیناسیون آنها را انجام می‌دهند.»
او ادامه می‌دهد: «حذف بیماری سرخک درکشور از اولویت‌های وزارت بهداشت است، از طرف دیگر زیرساخت‌های ضعیف کشورهای همسایه به‌ویژه همسایگان شرقی خطر ابتلا به این بیماری را در استان‌های مرزی افزایش می‌دهد، متاسفانه در منطقه فقط کشور ما و ترکیه از لحاظ زیرساخت‌های بهداشتی با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت هماهنگ است و این موضوع هدف ما یعنی ریشه‌کنی و حذف بیماری‌هایی چون سرخک و سرخجه را با مشکل مواجه می‌کند».
زهرایی اضافه می‌کند: «براساس اطلاعاتی که از طریق پایش و رصد بیماری سرخک درکشورهای همسایه به دست آمده است، متوجه افزایش آمار ابتلا برخی از افراد به سرخک به‌ویژه در استان‌های جنوب‌شرق کشور شدیم، پس از بررسی گزارش‌های نظام مراقبتی وزارت بهداشت و با افزایش چند برابری مبتلایان در استان‌های مرزی مشخص شد که منشأ تمامی موارد ابتلا به سرخک کشورهای افغانستان و پاکستان است، در نتیجه نیاز بود تا با انجام یک عملیات تکمیلی واکسیناسیون سرخجه و سرخک در این مناطق، سطح ایمنی جامعه را به سرعت افزایش داد».
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در پاسخ به این
پرسش که سرخک و سرخجه درکدام مناطق کشور بیشترین شیوع را داشته، می‌گوید:
«استان سیستان‌وبلوچستان به علت همجواری با کشورهای افغانستان و پاکستان
بیشتر درمعرض خطر قرار دارد، در نقاطی از کشور مثل استان سیستان‌وبلوچستان
به علت بزرگی، پراکندگی جمعیت و هم‌مرزبودن با پاکستان و افغانستان مشکل
بیشتری داریم.
این دوکشور از نظر ساختاری به علت جنگ و محرومیت مشکل دارند.
با وجود کمک‌های بین‌المللی بهداشتی، آنها هنوز نتوانسته‌اند واکسیناسیون
خوبی داشته باشند. همه کشورهای منطقه توانسته‌اند مشکل خود را حل کنند، اما
هنوز در این دوکشور موارد قابل توجهی از این بیماری‌ها دیده می‌شود.»
او اضافه می‌کند: «البته استان هرمزگان و بخش‌هایی از استان‌های کرمان و
خراسان‌جنوبی هم با این بیماری درگیر شدند، به همین دلیل هم تمامی این
مناطق با حاشیه ایمنی بسیار زیاد تحت پوشش واکسیناسیون قرار دارند.»
۲۰۰ مورد ابتلا به سرخک در سیستان‌وبلوچستان
به گفته زهرایی در کشور ۱۵سال است هیچ موردی از فلج اطفال گزارش نشده و
سرخک هم در ۱۲سال اخیر به شکل موردی دیده شده، به‌طوری که در سال گذشته
فقط ۴۰ مورد از این بیماری در سراسر کشور گزارش شده است.
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت می‌گوید: «در پنج ماه نخست امسال حدود ۳۷۰ مورد ابتلا به سرخک در کشور مشاهده شد، که ۲۰۰ مورد آن فقط مربوط به استان سیستان‌وبلوچستان بود و متاسفانه کودکان زیر یک‌سال هم بیشترین موارد ابتلا را تشکیل می‌دهند، به همین دلیل هم وزارت بهداشت تصمیم گرفت واکسیناسیون در بازه سنی ۹ ماهگی تا ۱۵ سالگی برای تمام کودکان سیستان‌وبلوچستان هرمزگان، کرمان و خراسان جنوبی که همسایه آن هستند، انجام شود.»
زهرایی می‌گوید: «با گذشت چند روز از آغاز این طرح در بازدید‌ها و گزارش‌های رسیده از مناطق مختلف، مردم از این طرح استقبال خوبی دارند و برآورد ما این است که این طرح پوشش بیش از ۹۹درصد را در منطقه ایجاد می‌کند».
او با اشاره به وسعت زیاد و پراکندگی جمعیت منطقه تحت پوشش طرح واکسیناسیون سرخک و سرخجه، می‌گوید: «مقدمات این طرح از اواخر تیرماه آغاز شد و با هماهنگی‌های انجام شده در وزارت بهداشت و همکاری استانداری‌ها و نیز چهره‌ها و مقامات محلی این طرح با اطلاع‌رسانی خوبی به مردم معرفی شد.»
زهرایی ادامه داد: «دانشگاه‌های علوم پزشکی بیرجند، تمام استان سیستان‌وبلوچستان، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و جیرفت، دانشگاه علوم پزشکی بم درمجموع در ۴۰ شهرستان عملیات اجرایی کمپین واکسیناسیون سرخک در جنوب‌شرق کشور را برعهده دارند.»
به گفته زهرایی کودکانی که قبلا این واکسن را دریافت کرده‌اند، با دریافت مجدد واکسن سرخک به ایمن‌سازی بیشتر دست می‌یابند، زیرا ممکن است به هر دلیلی بدن کودک با دریافت واکسن سرخک واکنش ایمنی نشان نداده باشد، در نتیجه با دریافت مجدد واکسن ایمن میشوند.
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت همچنین ضمن درخواست از مردم برای مراجعه به مراکز بهداشت جهت دریافت واکسن سرخک، تأکید می‌کند: «با توجه به واگیری بالای دوبیماری سرخک و سرخجه، سطح پوشش باید به ۹۸درصد برسد که دیگر موارد تک‌گیر و همه‌گیر مشاهده نشود. سرخک یک بیماری کشنده است و عوارض زیادی مثل ذات‌الریه‌های شدید و مرگ‌ومیر بالا به‌ویژه در کودکان دارد.
به همین دلیل هم تمام ایرانیان و غیرایرانیان حاضر در این استان‌ها به صورت رایگان واکسن را دریافت و یک کارت که بیانگر ایمن‌سازی در برابر سرخک و سرخجه با واکسن است، به این افراد داده می‌شود. این کارت به منظور انجام پایش مناسب، مدتی نزد افراد تحت پوشش واکسن باقی می‌ماند.»
اپیدمی سرخک بعد از ۱۲ سال
واکسیناسیون سرخک و سرخجه حدود ۱۲سال قبل به تمام افراد یک تا ۲۵سال
ترزیق شد و درکشور به مرحله حذف رسید. از آن به بعد این دوبیماری به صورتی
که به‌طور عمومی بین مردم انتقال پیدا کند، وجود نداشت، اما سطح ایمنی هر
واکسنی بعد از مدتی ممکن است به دلایلی کاهش پیدا کند.
ورود بیماری از کشورهای همسایه یکی از همین موارد کاهش ایمنی است که در استان‌های شرقی و جنوب‌شرقی کشور پیش آمده است.
اینها را مراد‌هاشم زهی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید. او با اشاره به شیوع سرخک و سرخجه در استان سیستان‌وبلوچستان و برپایی کمپین ضد سرخک در این منطقه می‌گوید: «همان‌طور که مسئولان وزارت بهداشت اعلام کردند، منشأ اصلی این دوبیماری از کشورهای افغانستان و پاکستان است، وضع بهداشتی در این دوکشور مناسب نیست و استان‌های شرقی کشور همواره از این مسأله آسیب دیده‌اند، ولی خوشبختانه وزارت بهداشت در اقدامی سریع طرح واکسیناسیون را به اجرا درآورد تا این بیماری‌ها به دیگر نقاط کشور سرایت نکند.»
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در خراسان‌جنوبی با اشاره به اجرای این طرح درحوزه انتخابیش، می‌گوید: «هرچند تاکنون موردی از ابتلا به سرخک و سرخجه در این مناطق مشاهده نشده، ولی به دلیل تردد و نزدیکی به کانون‌های آلوده به این دو بیماری وزارت بهداشت با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی بخش‌هایی از استان‌های خراسان‌جنوبی و کرمان را هم تحت پوشش این طرح قرار داد تا ضریب ایمنی را افزایش دهد.»
هاشم زهی درخصوص پیشینه موفق ایران در برنامه واکسیناسیون کشوری می‌گوید:
«برنامه واکسیناسیون کشوری از سال ۱۳۶۱ شروع شد و بسیار موفق بود.
در
اوایل انقلاب، قبل از اجرای برنامه واکسیناسیون سطح ایمنی پایینی درکشور
داشتیم و سالی ۱۱هزار نوزاد از کزاز نوزادی جان خود را از دست می‌دادند.
بعد از آن با آموزش‌هایی که داده شد، خود مردم برای دریافت واکسن مراجعه
می‌کنند و الان سطح پوشش آن ۹۵درصد است، اما برای این‌که بیماری سرخک را
درکل نقاط کشور حذف کنیم، این سطح پوشش ناکافی است. ما باید به همه کودکان
واکسن بزنیم و با سیستم مراقبت خوب مطمئن شویم هیچ موردی از ابتلا درکشور
نداشتیم و اگر هم دیده شد، اطرافیان کودک را واکسن بزنیم که از گسترش این
بیماری جلوگیری شود.»
او ادامه می‌دهد: «بیماری‌های چون اریون، دیفتری، سیاه‌سرفه و... تحت کنترل
هستند. بیماری کزاز نیز درمرحله حذف است. موردی از بیماری فلج اطفال هم
سال‌هاست که مشاهده نشده است. سرخک و سرخجه هم در مرحله حذف بودند اما به
دلیل این‌که کشورهای مجاور مشکل دارند و ما در واکسیناسیون اولیه هم در
سیستان‌وبلوچستان توفیق پوشش صددرصدی نداشتیم و همچنین به دلیل کم‌سوادی یا
دورافتاده‌بودن منطقه و ضعف ایمنی در استان و همسایگی با این کشور‌ها،
باید استان را پوشش کامل بدهیم. این مشکل در شهرهای مجاور هم به علت تردد
زیاد با این استان دیده شده است.»
۱۳ مورد ابتلا به سرخک در خاش
هرچند این کمپین ضد سرخک سراسری نیست ولی با توجه به وسعت و پراکندگی جمعیت
درمنطقه تحت پوشش، حجم کاری که باید انجام شود، بسیار زیاد است، به‌طوری
که فقط در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان ١٤٤٠ تیم از ابتدای هفته جاری کار
واکسیناسیون این مناطق را آغاز کردند.
عبدالرضا میراولیایی مدیرگروه بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با بیان این مطلب می‌گوید: «متاسفانه این بیماری شیوع بالایی در استان سیستان‌وبلوچستان داشته، به‌طوری‌که فقط ۱۳ مورد ابتلا در شهرستان خاش مشاهده شده که خوشبختانه هیچ مورد فوتی نداشته است.»
او با اشاره به جمعیت هدف و همکاری خوب آموزش‌وپرورش برای اجرای هرچه بهتر این طرح می‌گوید: «با توجه به این‌که سن ۹ماه تا ۱۵سال جمعیت هدف کمپین ضد سرخک است، تعامل آموزش‌وپرورش برای ورود تیم‌های بهداشتی به مدارس و نیز سازمان بهزیستی در مهدکودک‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بود که خوشبختانه این مهم با اطلاع‌رسانی و هماهنگی بین دستگاه‌ها و همکاری مقامات با نفوذ محلی به خوبی درحال انجام است.»
میر اولیایی ادامه داد: «کلیه مدارس ابتدایی و مقطع اول متوسطه در جنوب‌شرق کشور اقدام به ارایه خدمت واکسیناسیون می‌کنند. همچنین تمام مراکز و پایگاه‌های بهداشتی و درمانی و خانه‌های بهداشت درشهر و روستا آماده ارایه خدمات واکسیناسیون سرخک و سرخجه برای گروه هدف هستند.»شهروند
