دامپزشکان؛ حامیان سلامت انسان و دام

دامپزشکی دانشی کهن و تجربی است که با بررسی و شناخت بیماری های دامی به درمان، پیشگیری و سلامت تغذیه ی انسان و دام می پردازد. این علم به هنگامه ی اهلی کردن حیوان ها به وسیله ی انسان های نخستین ایجاد شد و سپس به مرور زمان، اهمیت سلامت دام و تغذیه ی سالم، زمینه ی پیدایش افرادی همچون دامپزشکان را در سراسر جهان فراهم آورد.
دانش دامپزشکی در ایران در دوره ی احمدشاه قاجار با نگاهی نو، مورد توجه دولتمردان وقت قرار گرفت. در این زمان با پایه گذاری ژاندارمری نوین و استخدام کارشناسان نظامی و 2 افسر دامپزشک، راهی نوین در زمینه ی پیشرفت این علم در ایران گشوده و از آن پس با تشکیل مدرسه و دانشکده ی دامپزشکی، مسیر توسعه ی دانش دامپزشکی هموار شد. نخست این دانشکده با نظارت وزارت کشاورزی به فعالیت های علمی می پرداخت اما پس از مدتی، دانشکده ی دامپزشکی از وزارت کشاورزی جدا شد و به دانشگاه تهران پیوست. با گذشت زمان و گسترش بیماری های مهلک دامی همچون طاعون گاوی و وارد شدن تلفات سنگین به دام های کشور، شعبه ی ویژه ای به نام دفع آفات حیوانی و سرم سازی با نظارت اداره ی کل صحیه و تجارت و فوائد عامه، تشکیل شد که این شعبه در مدت کوتاهی زیر نظر وزارت فلاحت به فعالیت خود ادامه داد.
اهمیت کنترل بیماری های مهلک دامی، مبادله های تجاری مرزی و برون مرزی، کنترل و نظارت بهداشتی بر دام و فرآورده های خام دامی سبب شد تا قانون تثبیت صحی حیوانات در 1314 هجری خورشیدی، در مجلس شورای ملی تصویب و اداره ی کل دامپزشکی جایگزین موسسه ی دفع آفات حیوانی شود.
تشکیل بنگاه کل امور دام که شامل اداره های کل دامپروری و دامپزشکی بود، گام دیگری در مسیر پیشرفت این دانش در ایران به شمار می رفت. در این هنگامه اداره های دامپزشکی در استان ها و شهرستان های مستقل به جز تهران، به عنوان زیرمجموعه ی اداره های کشاورزی استان ها فعالیت خود را ادامه می دادند اما پس از گذر مدتی با دستور وزارت کشاورزی، تمامی اداره های دامپزشکی استان ها زیر نظر مستقیم مدیرکل دامپزشکی کشور قرار گرفتند.
تصویب قانون سازمان دامپزشکی کشور در 1350 هجری خورشیدی و تصویب بخشنامه ی تشکیل شبکه های دامپزشکی استان ها و برقراری ارتباط مستقیم استان ها با سازمان مرکزی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی از جمله مواردی است که سبب ایجاد تحول در علم دامپزشکی شد.
این سازمان پس از تصویب قانون جداسازی وظایف وزارتخانه های کشاورزی و جهاد سازندگی، به وزارت جهاد سازندگی پیوست و در 1372 هجری خورشیدی به صورت نهادی مستقل فعالیت خود را ادامه داد و از 1379 هجری خورشیدی تاکنون با ادغام وزارتخانه های جهاد سازندگی و کشاورزی، این سازمان زیر نظر این وزارتخانه قرار دارد.
حفظ بهداشت و سلامت دام و فرآورده های آن، مبارزه با بیماری های دامی، نظارت و بازرسی های بهداشتی در مرحله های مختلف تولید، فرآوری، نگهداری و عرضه این محصولات از جمله وظایف مهم سازمان دامپزشکی کشور برشمرده می شود.
چهاردهم مهر، روز ملی دامپزشک نام گرفت به این دلیل که ایرانیان باستان در این روز برای سلامتی حیوان ها دعا می کردند. هر ساله برای گرامیداشت این روز، سازمان دامپزشکی کشور شعاری را انتخاب می کند. اینک به دلیل آن که پیشگیری و مبارزه با بیماری های مشترک و واگیر دامی، نقش اساسی در تأمین بهداشت عمومی جامعه و حفظ سرمایه ملی کشور دارد، شعار 1394 هجری خورشیدی با عنوان «دام سالم، غذای سالم، انسان سالم - سلامت غذا، از مزرعه تا سفره» انتخاب شده است تا همگان در درمان و کنترل بیماری های مشترک میان انسان و دام و نظارت بر مرکزهای تولید، تهیه و عرضه فراورده های خام دامی از مزرعه تا سفره تلاش کنند.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ملی دامپزشکی با «امیر خیرخواه» دامپزشک به گفتگو پرداخت.
وی درباره ارتباط دامپزشکان با وزارت جهاد کشاورزی، گفت: این وزارتخانه پیوند دهنده ی بخش پرورش و تولید، به همراه بهداشت دام است. در واقع سازمان دامپزشکی کشور یکی از معاونت های زیر مجموعه ی وزارت جهاد کشاورزی به شمار می رود. این نهاد عهده دار تمامی امور دامپزشکی در کشور است که بر تمامی رشته های مربوط به دامپزشکی به صورت مستقیم نظارت و مدیریت دارد. وظایف دولتی سازمان دامپزشکی به وسیله ی اداره ی کل دامپزشکی در استان ها و اداره ی دامپزشکی در شهرستان ها اجرا می شود که البته این وظیفه ها گوناگون بوده و دربردارنده ی تمامی فعالیت های مرتبط با بهداشت دام چون واکسیناسیون دام ها در روستاها، نظارت بر کشتارگاه های دام و طیور و صدور مجوز برای داروخانه و کلینیک دامپزشکی در سراسر کشور است. در سال های گذشته، تمامی این وظایف به صورت مستقیم به وسیله ی سازمان دامپزشکی و اداره های مرتبط با این نهاد انجام می شد اما از 10 سال پیش تاکنون این امر با واگذاری امور خدماتی دامپزشکی به بخش خصوصی، به وسیله ی آنان صورت می گیرد. این موضوع سبب شد تا متناسب با نیاز جامعه شهری به خدمات بهداشتی- دامپزشکی؛ بخش درمان حیوان های خانگی نیز از رشد چشمگیری در مرکزهای استان ها و به ویژه تهران برخوردار شوند و در کنار آن تعداد کلینیک های دامپزشکی به دلیل علاقه ی خانواده ها به نگهداری حیوان ها، رشد چشمگیری یابند.
این دامپزشک ویژگی های یک دامپزشک خوب را این چنین عنوان کرد: یک دامپزشک خوب با توجه به این که در کدام قسمت از بخش های متنوع دامپزشکی فعالیت داشته باشد دارای تعریف های خاصی است، به عنوان نمونه دامپزشک دولتی که در سازمان دامپزشکی کشور مشغول به کار است، ویژگی های شغلی ویژه ای دارد و دامپزشکی شاغل در بخش خصوصی با توجه به اینکه به نوع فعالیت، تعریف های خاص دیگری خواهد داشت، به هر حال این تعریف ها در چارچوب شغلی و شخصیتی خلاصه می شود. یک دامپزشک خوب باید انواع حیوان ها و بیماری های آنان را به صورت کامل بشناسد و با اجرای یک برنامه درمانی صحیح، هرچه سریع تر در راستای برطرف کردن و درمان بیماری حیوان ها تلاش کند و اخلاق مدار، آشنا با حقوق حیوان ها و آگاه به علم روز روانشناسی برای رویارویی با صاحب حیوان و شناخت روحیه، روان و رفتار حیوان باشد.
وی در ادامه درباره ی بیماری های حیوانی خاطرنشان کرد: هر نوع حیوانی بیماری های اختصاصی و مشترکی دارد که بیماری های قابل انتقال به انسان، شناخته شده است و دامپزشکان شاغل در بخش درمان از روش تشخیص و درمان این بیماری ها آگاهی دارند و با توجه به نوع حیوان و تشخیص بیماری، اقدام به درمان یا پیشگیری از آنها می کنند. بنابراین ضرورت دارد که به هنگام تصمیم گیری برای نگهداری از حیوان های خانگی علاوه بر مراجعه به دامپزشک و کسب اطلاع از شیوه ی نگهداری، پس از آنکه حیوان را به محل سکونت خویش آوردند، می توانند با رفتن نزد دامپزشک به صورت دوره ای و کسب تضمین سلامت حیوان، بدون نگرانی آنها را در منزل نگهداری کنند. با توجه به این امر می توان گفت که محدودیتی از نظر نگهداری حیوان ها در خانواده ها به شرط مراجعه دوره ای به دامپزشک وجود ندارد.
امیر خیرخواه، مشکل های دامپزشکان در بخش خصوصی را این گونه توصیف کرد: بیشترین مشکل های دامپزشکان در بخش خصوصی این است که از حمایت کافی برخوردار نیستند و پس از دریافت مجوز از سازمان، این خود دامپزشک است که باید به فکر برپایی مطب، داروخانه و آزمایشگاه باشد و تمام هزینه های ساخت و اجرای آن را برعهده بگیرد. همچنین شیوه ی برخورد با صاحبان حیوان های خانگی و آشنایی با علوم و فنون روز دامپزشکی از دیگر مسایل و مشکل های آنان است. البته تا به امروز دامپزشکان به ویژه شاغلان بخش خصوصی بیش از ظرفیت و توان خود وظایف محوله را انجام داده اند و در صورت برخورداری از حمایت جدی از طرف سازمان دامپزشکی کشور با توجه به امکانات و سرمایه های مادی و معنوی موجود در بخش خصوصی می توانند در یک دوره ی زمانی مشخص، خدمات دامپزشکی را در سطح قابل قبول بین المللی ارایه دهند.
این دامپزشک، درباره ی شیوه ی کنترل سلامتی حیوان هایی که به ایران آورده می شوند، گفت: حیوان هایی که به ایران آورده می شوند به دقت و با حساسیت در بخش های ورودی به وسیله ی سازمان دامپزشکی کشور کنترل می شوند، در بخش خروج حیوان ها نیز تلاش این سازمان و قرنطینه بر آن است تا بهداشت حیوان برپایه ی خواست کشور مقصد باشد که در غیر این صورت از ورود یا خروج حیوان های بدون مدارک و شناسنامه بهداشتی جلوگیری می شود.
وی درباره ی مهم ترین وظایف دامپزشکان در بررسی حیوان ها بیان داشت: از جمله مهم ترین وظایف یک دامپزشک شناخت بیماری های اختصاصی و اشتراکی، تعیین قراردادی برای درمان و اجرای سریع مواد قرارداد محسوب می شود، به طوری که نتیجه ی تمام این اقدام ها به درمان حیوان ها در کوتاه ترین زمان با بهترین روش ممکن بیانجامد. حیوان ها با توجه به نوع و گونه ای که دارند، دچار بیماری های متفاوت و گوناگونی می شوند، بنا به نوع حیوان ها می توان نوع بیماری های آنها را تعریف کرد اما به صورت کلی بیماری های عفونی در صدر شایع ترین بیماری های حیوانی قرار دارد که شامل بیماری های روده و دستگاه گوارش، خون و تنفس می شود.
امیر خیرخواه در ادامه اظهار داشت: به دلیل اینکه بیماری های مشترک میان انسان و حیوان هم جزو بیماری های عفونی هستند، برای پیشگیری از این بیماری ها، واکسن های اختصاصی وجود دارد، به این دلیل به تمام افرادی که به مطب های دامپزشکی مراجعه می کنند، به صورت مستقیم به وسیله ی کادر دامپزشکی شاغل توصیه های بهداشتی لازم ارایه می شود که از جمله این راهنمایی ها؛ اطلاع رسانی درباره ی واکسیناسیون حیوان ها علیه بیماری های مشترک یا عفونی و کشنده است. بر همین مبنا صاحبان حیوان ها نیز، باید در دوره های زمانی معین برای کنترل سلامت به مطب ها یا کلینیک ها بروند.
این دامپزشک در پایان با اشاره به بهتر شدن شرایط دامپزشکان در جامعه نسبت به گذشته، گفت: در جامعه ی کنونی شرایط دامپزشکان بهتر شده است اما همچنان تا رسیدن به جایگاه واقعی دامپزشکی فاصله ی زیادی وجود دارد که این امر تنها نیازمند حمایت همه جانبه ی سازمان دامپزشکی از بخش خصوصی و اطلاع رسانی موثر و پیوسته از طرف رسانه های جمعی است. البته با توجه به افزایش دانشکده های دامپزشکی از نظر تعداد دامپزشک در جامعه مشکلی وجود ندارد اما از نظر کیفی و امکانات عملی آموزشی پیشرفت زیادی حاصل نشده است.ایرنا