آنهایی که عصاره جانشان را می‌بخشند

در بسیاری از کشورهای جهان، تا دلتان بخواهد روش‌های انتقال خون پولی وجود دارد. حتی روش انتقال خون در ازای پاداش با نام انتقال خون حرفه‌ای مشهور شده است.

به گزارش شفا آنلاین : در نوع دیگر انتقال خون که به آن اهدای اتولوگ می گویند، فرد خونش را اهدا می کند تا در مواقع اضطراری، دوباره خونش به خودش تزریق شود، یعنی در این شیوه هم اهداکننده خون، خیرش فقط به خودش می رسد. روش دیگر، اهدای خون جایگزین است. در این روش، فرد در قبال خونی که دریافت می کند، باید معادل خونی که گرفته، چند کیسه خون از طرف اقوام یا آشنایانش هدیه کند.

اما در کشور ما، تنها روش انتقال خون به شکل داوطلبانه است. در شیوه داوطلبانه، فرد در ازای اهدای خون، هیچ منفعت مالی ندارد و این کار را برای کمک به همنوعش انجام می دهد. تنها در 60 کشور دنیا، اهدای خون داوطلبانه انجام می شود که در این میان، ایران با اهدای داوطلبانه خون در صد درصد موارد، جزو کشورهای پیشرو جهان به حساب می آید. البته در چند دهه گذشته، به دلیل محدودیت منابع خون، روش اهدای خون جایگزین در کشور ما انجام می شد، اما امروزه این روش کاملا برچیده شده و تنها روش انتقال خون در سراسر کشور، همان اهدای خون داوطلبانه است.

ایران؛ رتبه نخست اهدای خون در خاورمیانه

سال گذشته، حدود دو میلیون و 71 هزار واحد خون در پایگاه های انتقال خون سراسر کشور اهدا شد. این میزان بالای اهدای خون، ایران را در رتبه اول منطقه نشانده و در میان کشورهای آسیایی هم جزو پنج کشور برتر اهداکننده خون هستیم.براساس آمارهای رسمی، بیماران تالاسمی، بیماران خاص، دیالیزی، جراحی های قلب باز و جراحی های زنان و زایمان، ارتوپدی، شکستگی ها، سوانح و تصادفات و بیماری های مزمن بیشترین گروه دریافت کنندگان خون های اهدایی هستند.

کیفیت، مهم تر از کمیت

«اهدای خون، اهدای زندگی» شعاری قدیمی است که بیشتر روی کمیت اهدای خون تاکید دارد، ولی این روزها کارشناسان انتقال خون توافق دارند کیفیت خون های اهدایی، مهم تر از کمیت آنهاست. کیفیت انتقال خون، یعنی خون اهدایی نشانه ای از عوامل بیماریزا نداشته باشد و سلامت آن از مرحله اهدا تا تزریق به بیمار تضمین شود. دکتر بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون  عنوان می کند براساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت، ایران جزو پنج کشور اول دنیا در زمینه کیفیت انتقال خون است.

این مقام مسئول تاکید می کند، خون های اهدایی در ایران از نظر ابتلا به بسیاری از عوامل بیماریزا کاملا آزمایش می شود و کیفیت و سلامت آنها تضمین شده است.

شاخص انتقال خون در ایران؛ 27 در هزار

شاخص انتقال خون، بر اساس تعداد اهداکنندگان خون در هر هزار نفر جمعیت اعلام می شود. در برخی کشورهای توسعه یافته، این شاخص بالای 40 در هزار است، اما در کشور ما حدود 27 در هزار تخمین زده می شود؛ یعنی از هر هزار ایرانی، 27 نفر به اهدای خون اقدام می کنند.

حاجی بیگی معتقد است، ما با همین 27 در هزار هم همه نیازهای خونی مان برطرف می شود و در این زمینه هیچ مشکلی نداریم، اما باید تلاش کنیم تا حد امکان، این شاخص را به کشورهای توسعه یافته نزدیک کنیم. او بر این باور است که با همت ملی، این هدف دور از دسترس نیست.

هم اکنون بر اساس آمارهای سازمان انتقال خون، بیش از 52 درصد اهدا کنندگان خون در ایران، در زمره اهداکننده های مستمر به حساب می آیند، طوری که دست کم سالی دوبار خونشان را اهدا می کنند.

گلایه اهداکنندگان از فقر امکانات

شلوغی بعضی پایگاه های انتقال خون و نبود امکانات لازم برای پذیرش همه اهداکنندگان، گلایه ای است که بسیاری از مراجعان مطرح می کنند. فقر امکانات یا کمبود نیروی انسانی در برخی پایگاه های انتقال خون ـ بخصوص در شهرهای کوچک و حاشیه شهرهای بزرگ ـ معضلی است که باعث شده خیلی ها بی خیال اهدای خون شوند.

سخنگوی سازمان انتقال خون کشور در پاسخ این انتقادها عنوان می کند، قرار است آن دسته از مراکز اهدای خون که سالانه کمتر از 20 هزار واحد خون در آنجا اهدا می شود، تعطیل و در مراکز بزرگ تر تجمیع شوند. این راهی است که به اعتقاد حاجی بیگی باعث می شود مراجعان با کمبود امکانات و کمبود نیروی انسانی مواجه نشوند.برداشتن بار اضافی از روی دوش این سازمان و کاهش هزینه ها، اتفاقی است که به اعتقاد این مقام مسئول، پس از تجمیع مراکز انتقال خون به دست می آید و توان خدمت رسانی این سازمان را افزایش می دهد.

مصرف خون مدیریت نمی شود

وقتی فرآورده ای حیاتی مثل خون اهدایی به صورت رایگان به دست ما می رسد، بسیاری از ما قدر این فرآورده را نمی دانیم، زیرا پولی برای آن پرداخت نکرده ایم. همین مساله باعث شده مدیریت مصرف خون در کشور، اصولی و استاندارد نباشد. مثلا گاهی وقتی بیمار در حال مرخص شدن است، چند کیسه خون به او تزریق می کنند تا سرحال تر از بیمارستان مرخص شود یا حتی گفته می شود، برخی جراحان برای عمل های جراحی ساده هم تا چندین کیسه خون در کنارشان نباشد، دست به کارد جراحی نمی زنند.

دکتر علی اکبر پورفتح الله، رئیس سازمان انتقال خون کشور تاکید دارد، بهترین راه مدیریت مصرف خون در کشور، جدی گرفتن بحث اقتصاد انتقال خون و پوشش بیمه ای این فرآورده حیاتی است.

البته این مقام مسئول توضیح می دهد، منظور از حمایت بیمه ای از فرآیند انتقال خون این نیست که مردم برای خون های اهدایی پولی پرداخت کنند، بلکه منظور این است که بیمه ها پای کار بیایند و تعرفه های انتقال خون را پوشش دهند تا مراکز درمانی هم مدیریت بهتری روی خون های اهدایی داشته باشند.

چه کسانی نمی توانند خون بدهند

اهدای خون، علاوه بر این که خیرخواهانه است، سلامت اهداکنندگان خون را هم ارتقا می بخشد. دفع آهن اضافی بدن، جلوگیری از التهاب بافت های بدن، جلوگیری از غلظت خون، کم کردن احتمال سکته و بهبود عملکرد تنفسی بدن، گوشه ای از فواید پرشمار اهدای خون است.با وجود این، برخی افراد به دلایل پزشکی، به هیچ وجه قادر به اهدای خون نیستند. البته در صورتی که این افراد، تمایل و اصرار زیادی به اهدای خون دارند، باید با پزشکشان مشورت کنند.

افراد زیر 18 سال و بالای 60 سال نباید خونشان را اهدا کنند، اما اهدا کننده مستمر خون می تواند تا 65 سال هم به سنت حسنه اهدای خون ادامه بدهد. گذشت هشت هفته از آخرین تاریخ اهدای خون و داشتن وزن بالای 50 کیلو هم دو شرطی است که اهداکننده خون باید رعایت کند. نداشتن مشکل فشار خون، پایین بودن میزان هموگلوبین خون، بالا بودن درجه حرارت بدن (37 و نیم درجه به بالا)، نامنظم بودن یا کم و زیاد بودن نبض بدن، ابتلا به هموفیلی، بیماری های عفونی و هر نوع بیماری که احتمال انتقال آن از طریق خون وجود داشته باشد، موارد ممنوعه اهدای خون است که باید رعایت شود.

اگر فردی در گذشته، سابقه اعتیاد تزریقی، ابتلا به صرع، خالکوبی، سقط جنین، دیابت، بیماری های کلیوی، ریوی و کبد، اختلالات انعقادی خون، بیماری های پوستی و آسم داشته باشد، باید پیش از انتقال خون با پزشک مشورت کند.

از خودکفایی پلاسما تا ناتوانی پالایشگاه

داروهای گرانقیمت و حساسی مثل فاکتور 8 انعقادی، داروهای آلبومین انسانی، داروهای ضدهاری، فاکتور 9 انعقادی، ضدکزاز و ضدهپاتیت به داروهای مشتق شده از پلاسمای خون مشهور هستند که اغلب برای بیماران خاص و صعب العلاج کاربرد دارد. کشور ما به دانش استخراج پلاسما از خون دست پیدا کرده و در این زمینه کاملا خودکفا هستیم، اما کشور ما با ارسال پلاسمای ایرانی به پالایشگاه های خون خارج از کشور، پلاسمای ایرانی را به صورت دارو دوباره وارد کشور می کند. با این حال احداث پالایشگاه انتقال خون که سالانه 250 هزار لیتر پلاسمای خون را در کشور به این داروهای مهم تبدیل کند، ایران را در زمینه تولید این داروهای حساس خودکفا می کند و صرفه جویی ارزی هنگفتی نیز به دنبال خواهد داشت.

226 مرکز اهدای خون در سراسر کشور

در کمتر شهر و منطقه ای از کشورمان، پایگاه های انتقال خون وجود ندارد و حتی در برخی مناطق، پایگاه های سیار انتقال خون پذیرای اهداکنندگان است. بر اساس آماری که حاجی بیگی ارائه می دهد، هم اکنون 226 پایگاه انتقال خون در کشور وجود دارد.

سخنگوی سازمان انتقال خون معتقد است، همین که در کشور ما اهداکننده خون نمی داند خونش قرار است به چه کسی تجویز شود، نشان دهنده نهایت فداکاری و اخلاص است. به باور او، فرهنگ والای اهدای خون در دوران جنگ ایران و عراق در کشور ما نهادینه شد و روز به روز در حال اعتلاست.

جام جم آنلاین