خون دماغ؛ علل و درمان
به گزارش شفا آنلاین،خونریزی از هر كجای بدن می‌تواند ترسناك و دلهره‌آور باشد؛ به‌خصوص اگر بی‌دلیل اتفاق بیفتد. شاید شما هم از دوران كودكی، خاطرات خون‌دماغ شدن را به یاد داشته باشید اما بعضی‌ها نه‌تنها در كودكی بلكه در بزرگسالی نیز دچار خونریزی‌های مكرر و آزاردهنده از بینی می‌شوند. بسیاری از افراد فكر می‌كنند خونریزی مكرر از بینی نشانه سرطان خون است اما دكتر بابك ساعدی، متخصص گوش، حلق و بینی و فلوشیپ جراحی پلاستیك صورت معتقد است: «خون‌دماغ به‌ندرت می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی همچون سرطان یا تومور باشد». پس اصلا چرا خون‌دماغ می‌شویم و چه زمانی باید نگران آن باشیم؟ متخصصان طب رایج و سنتی به این سوال پاسخ می‌دهند.
از خون‌دماغ وحشت نكنید!
خروج ترشحات خون‌آلود از بینی به اصطلاح «خون‌دماغ» نامیده می‌شود كه یكی از شایع‌ترین مشكلات داخل بینی است. به گفته دكتر بابك ساعدی، متخصص گوش، حلق و بینی و فلوشیپ جراحی پلاستیك صورت و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اگرچه خون‌دماغ از بیماری‌های مهم بینی است اما بیشتر از اینكه خطرناك باشد آزاردهنده است. شاید این سوال در ذهن‌تان ایجاد شده باشد كه چرا خونریزی از بینی اتفاق می‌افتد و سایر اجزای صورت مثل گوش دچار خونریزی نمی‌شوند؟ علت این موضوع به كاركرد بینی بازمی‌گردد. یكی از وظایف بینی گرم و مرطوب كردن هوای تنفسی است. به همین دلیل است كه عروق خونی داخل بینی به مخاط‌ها بسیار نزدیك هستند بنابراین هرگونه خشكی یا دستكاری بینی می‌تواند منجر به خونریزی از این عضو شود.
در چه فصل‌هایی شایع‌تر است؟
دكتر ساعدی انواع خون‌دماغ را به دو دسته كلی تقسیم می‌كند؛ دسته اول خونریزی‌هایی هستند كه به مقدار كم اما مكرر اتفاق می‌افتند. در واقع ناحیه‌ای در قسمت قدامی و تیغه وسط بینی وجود دارد كه تمام عروق خونی در آن تجمع پیدا كرده‌اند. به همین دلیل این منطقه مستعد خونریزی است. این نوع خون‌دماغ بسیار شایع است و بیشتر در فصل‌های سرد هنگام سرماخوردگی، در اطفال و در كسانی دیده می‌شود كه مدام بینی‌شان را دستكاری می‌كنند. دسته دوم خون‌دماغ‌هایی هستند كه حجم‌شان زیاد است و معمولا به سختی بند می‌آیند. این نوع خون‌دماغ جدی‌تر است و بیشتر در افراد مسن و كسانی دیده می‌شود كه فشار خون بالا یا اختلالات انعقادی خون یا آترواسكلروز (تصلب شرائین) دارند. منشا آن نیز معمولا قسمت‌های عقب‌تر بینی است.
چه ربطی به سرطان خون دارد؟
یكی از باورهای رایج میان مردم كه بیشتر از فیلم‌های سینمایی نشات گرفته این است كه خون‌دماغ شدن حتما نشانه سرطان، تومور یا یك بیماری خطرناك است! دكتر ساعدی با این تفكر مخالف است. به گفته او هرچند خون‌دماغ باید جدی گرفته شود اما در اغلب موارد نشانه یك بیماری خطرناك نیست. درواقع تومورها، اختلالات انعقادی و داروهای ضدانعقاد خون هم ممكن است باعث خونریزی از بینی شوند اما این موضوع بسیار نادر است و 99 درصد از علل خون‌دماغ ارتباطی با سرطان و مشكلات انعقادی خون ندارند. دكتر سیدمحسن رضوی، فوق‌تخصص بیماری‌های خون و سرطان و استادیار دانشگاه علوم‌پزشكی تهران نیز با او هم‌عقیده است.
به گفته او، خون‌دماغ دو علت عمده دارد: 1- اختلالات انعقادی كه در راس آنها اختلالات پلاكتی قرار دارد. 2- ضایعات مخاط بینی. در واقع اگر بیمار توسط متخصص گوش، حلق و بینی معاینه شود و ضایعاتی در مخاط بینی‌اش دیده نشود، باید از لحاظ انعقادی نیز آزمایش دهد. عمده‌ترین تست‌های انعقادی، شمارش تعداد پلاكت و تست عملكرد پلاكت است. اگر تعداد پلاكت كاهش پیدا كرده باشد باید به دنبال علت آن باشیم كه یكی از این علت‌ها سرطان خون است. با این حال هر پلاكت پایینی لزوما باعث خون‌دماغ نمی‌شود و هر خون‌دماغی لزوما ناشی از پلاكت پایین نیست. حتی اگر پلاكت پایین باشد و فرد خون‌دماغ شود باز هم این وضعیت لزوما دلیل بر لوسمی یا سرطان خون نیست.
حواس‌تان به فشار خون هم باشد
در خونریزی‌های خیلی شدید همراه با فشار خون بالا یا مشكلات دیگر، گاهی اوقات نیاز به تامپون‌های خلفی نیز وجود دارد. دكتر ساعدی در ادامه اضافه می‌كند كه حتی بعضی از بیماران ممكن است نیاز به بستری شدن پیدا كنند. لازم به ذكر است كه امروزه در درمان خونریزی بینی پیشرفت‌های بسیاری صورت گرفته است و از روش‌های سنتی ذكر شده در بالا كمتر استفاده می‌شود. برای مثال تقریبا از 15 سال پیش آندوسكوپ در اختیار متخصصان گوش، حلق و بینی قرار گرفت. این وسیله لوله‌مانند و مجهز به دوربین است كه با كمك آن می‌توان وارد بینی شد و محل خونریزی را شناسایی كرد.
دست تو دماغ ممنوع!
برای پیشگیری از بروز خون‌دماغ باید به رطوبت بینی توجه داشت؛ به‌خصوص در فصل زمستان و در كشور ما كه هوای خشك و نیمه‌خشك دارد بنابراین بهتر است هوای داخل منزل را در فصول سرد با كمك دستگاه‌های بخور مرطوب نگه داشت و از دستكاری بینی خودداری كرد. دكتر ساعدی در ادامه اضافه می‌کند که اگر داخل بینی‌تان احساس خشكی می‌كنید باید از پمادهای موضعی و مرطوب‌كننده مثل پماد ویتامین A یا AD استفاده كنید. این پمادها علاوه بر چرب كردن بینی باعث بازسازی مخاط هم می‌شود.
نكته: یكی از تفكرات میان مردم این است كه مصرف ویتامین C و K باعث كاهش احتمال خونریزی بینی می‌شود در حالی كه چنین موضوعی از لحاظ علمی ثابت شده نیست و نمی‌توان گفت مصرف این ویتامین‌ها در پیشگیری از خونریزی تاثیرگذار است.
آفتاب واقعا باعث خون‌دماغ می‌شود؟
به گفته دكتر ساعدی، قرار گرفتن در معرض آفتاب و گرمای شدید هم ممكن است احتمال خون‌دماغ شدن را افزایش دهد زیرا در این حالت درجه حرارت بینی افزایش پیدا می‌كند و مخاط آن خشك می‌شود. مصرف مواد مخدر از طریق بینی نیز عروق بینی را شكننده می‌كند؛ طوری‌كه با كوچكترین دستكاری، فرد خون‌دماغ می‌شود. در مورد سینوزیت نیز باید بدانید این بیماری باعث خون‌دماغ نمی‌شود اما افرادی كه سینوزیت دارند ممكن است خلط خونی داشته باشند. خلط خونی نیز همیشه نشانه خون‌دماغ نیست و می‌تواند از علائم سینوزیت باشد.
پسرهای نوجوان و تومور بینی
دكتر محمود صدوقی، متخصص گوش و حلق و بینی، خونریزی بینی را براساس سن تقسیم‌بندی می‌كند. به گفته این دانشیار دانشگاه علوم‌پزشكی تهران، خون‌دماغ شدن در كودكان بیشتر به دلیل دستكاری بینی اتفاق می‌افتد. درواقع در ابتدای بینی سه‌سرخرگ سطحی وجود دارد كه با خشك شدن مخاط و كوچكترین تحریكی دچار خونریزی می‌شود. بعضی خونریزی‌ها نیز عمیق‌تر و خطرناك‌تر هستند؛ از جمله خونریزی‌های مكرر همراه با احساس تومور در پشت بینی.
این تومور كه « آنژیوفیبروم» نام دارد بیشتر در پسرهای نوجوان ایجاد می‌شود و نیاز به عمل جراحی دارد. گاهی اوقات هم بیماری‌های عفونی یا فرورفتن اجسام خارجی به داخل بینی باعث خونریزی می‌شود. خون‌دماغ‌های دوران جوانی و میانسالی نیز بیشتر به علت ترومبوز، ضربه و تصادف اتفاق می‌افتد. بعد از 50 سالگی هم خونریزی بیشتر به علت خشكی و تنگی جدار عروق بینی روی می‌دهد. تومورهای بدخیم، بیماری‌های عفونی و پولیپ نیز می‌توانند منشا خونریزی در این سنین باشند. در هر صورت خون‌دماغ باید حتما توسط پزشك بررسی شود تا علت آن مشخص شود.
نه؛ سرتان را عقب نگیرید!
دكتر ساعدی توصیه می‌كند در صورت وقوع خون‌دماغ قسمت قدام بینی را با دست و انگشت فشار دهید و دو تا سه دقیقه نگه دارید. در این وضعیت نباید سر خود را عقب بگیرید زیرا این كار بیشتر باعث می‌شود خون داخل حلق بریزد و وارد معده شود. در خیلی از موارد خونریزی با گرفتن بینی بند می‌آید در غیر این صورت باید در حالت نیمه نشسته قرار بگیرید و روی صورت‌تان یخ بگذارید. اگر باز هم خونریزی بند نیامد، مراجعه به پزشك ضروری است. در این موارد پزشك محل خونریزی را شناسایی می‌كند و در صورت امكان از «كوتر» یا روش سوزاندن استفاده می‌كند. منظور از كوتر استفاده از وسیله گرم برای سوزاندن رگ نیست بلكه منظور به كار بردن مواد شیمیایی برای بستن سر رگ است. اگر هم سوزاندن قابل انجام نباشد پزشك در ناحیه خونریزی تامپون یا باند آغشته به پماد آنتی‌بیوتیك قرار می‌دهد. این پانسمان باید سه تا پنج روز داخل بینی باقی بماند و بعد خارج شود.
از روغن گل بنفشه كمك بگیرید
به گفته دكتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی اگر خون‌دماغ با بیماری‌های زمینه‌ای همچون كمبود عوامل انعقادی، اختلالات ناحیه سینوس و بیماری‌های خطرناك مانند سرطان ارتباطی نداشته باشد، می‌توان برای رفع آن از درمان‌های طب سنتی كمك گرفت. عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشكی تهران در ادامه اضافه می‌كند كه شایع‌ترین علت خونریزی از بینی به‌خصوص در خانم‌ها و كودكان، خشك شدن مزاج بینی و رگ‌های خونی است. درواقع خشكی باعث می‌شود رگ حالت كشسانی خود را از دست دهد و شكننده شود. برای جلوگیری از این نوع خون‌دماغ می‌توان داخل بینی را با مقداری روغن بنفشه یا روغن زیتون مرطوب كرد.
خون‌دماغی كه جان‌تان را نجات می‌دهد!
گاهی اوقات فشار خون بالا به‌خصوص در افراد مسن می‌تواند باعث خون‌دماغ شود. جالب است بدانید این نوع خون‌دماغ در افراد دموی‌مزاج (مزاج گرم و تر) یك بلای بزرگ را از فرد دور می‌كند! زیرا همان‌طور كه رگ در بینی پاره شده است می‌توانست در مغز هم پاره شود و خونریزی مغزی ایجاد كند. دكتر عباسیان معتقد است، این افراد باید مزاج خود را تعدیل كنند و از مصرف غذاهایی كه مزاج دموی ایجاد می‌كند، مثل گوشت قرمز بپرهیزند و بیشتر از مواد غذایی با مزاج خنك استفاده كنند. این خوراكی‌ها از جمله كاهو و سكنجبین به‌خصوص در فصل تابستان و برای افرادی كه زیر آفتاب كار می‌كنند هم بسیار مفید است. در بعضی موارد نیز علت خون‌دماغ، رقیق شدن بیش از حد خون است كه در این حالت بند آمدن خون بیشتر طول می‌كشد. افرادی كه دچار این خونریزی‌ها می‌شوند باید از مصرف خوراكی‌های رقیق‌كننده خون خودداری كنند. این خوراكی‌ها اغلب طعم تند و تیزی دارند؛ از جمله سیر، پیاز، پیازچه، تره، ترب، تربچه و فلفل سیاه.
روی پیشانی‌تان یخ بگذارید
برای بند آوردن خون‌دماغ در طب سنتی راهكارها و داروهای مختلفی وجود دارد. به گفته دكتر عباسیان، ساده‌ترین راه این است كه مقداری یخ را در كیسه یا پارچه قرار دهید و روی پیشانی بگذارید. در طب مدرن نیز معمولا داخل بینی تامپون و پنبه قرار داده می‌شود كه البته طی سنتی هم راهكاری مشابه تحت عنوان «فیتیله‌گذاری» دارد. به این صورت كه باید فیتیله‌هایی را به‌تنهایی یا آغشته به داروهای گیاهی داخل بینی قرار داد تا خونریزی بند بیاید.
