چه بسا
صورتم سالم مي‌ماند. سرطان گرچه آرام و بي‌صدا مي‌آيد اما اگر در مراحل
اوليه تشخيص داده شود، قابل‌درمان است. درباره اين نوع سرطان و چگونگي
پيدايش و راه‌هاي درماني آن با دكتر ابراهيم‌رزم‌پا، فوق‌تخصص جراحي
سروگردن و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي تهران، گفت‌وگو كرده‌ايم.
آيا سرطان زبان هم مانند ساير سرطان‌ها بدون علامت است؟
به
علت قرار گرفتن زبان در حفره دهاني و قابل‌ديدبودن آن، تشخيص تغييرات
مربوط به حفره دهان يا زبان به‌وسيله خود بيمار امكان‌پذير است اما ايجاد
هر تغييري به معناي ابتلا به سرطان نيست. شايع‌ترين علامت سرطان زبان و
حفره دهان، زخم‌هاي پايدار است. اين‌گونه زخم‌ها معمولا درد ندارند مگر
اينكه با عفونت همراه شوند. البته گاهي سرطان تهاجمي‌تر است و ممكن است با
خونريزي توام باشد اما آنچه هميشه پزشكان را به شك مي‌اندازد، وجود هر زخم
دهاني است كه بيش از 2 هفته باقي بماند.
اگر فردي دچار چنين زخمي در حفره دهاني بود، بايد به كدام پزشك مراجعه كند و مراحل تشخيص چگونه است؟
تشخيص
ضايعه?هاي سرطاني در حفره دهان و زبان با متخصصان گوناگون از قبيل جراحان
فك و صورت، متخصصان بيماري‌هاي دهان و دندان، جراحان عمومي و متخصصان گوش و
حلق و بيني است. تشخيص چندان كار دشواري نيست و با نمونه‌برداري (بيوپسي)
امكان‌پذير است. نمونه‌برداري روش تشخيصي ساده و سرپايي است كه در آن پزشك
ناحيه موردنظر را بي‌حس و از آن نمونه تهيه مي‌كند و به آزمايشگاه
آسيب‌شناسي مي‌فرستد. در آزمايشگاه بافت را بررسي مي‌كند و تشخيص نهايي
مي‌دهد. اگر سلول‌هاي سرطاني مشاهده شود، درمان بايد هر چه سريع‌تر آغاز
شود و درمان سرطان حفره دهان و زبان برعهده جراحان سرطان يا جراحان گوش و
حلق و بيني است.
اين نوع سرطان در چه سنيني بيشتر ديده مي‌شود و علت آن چيست؟
اين
سرطان معمولا بعد از دهه‌هاي 5 و 6 زندگي شيوع بيشتري دارد و علت‌ها
گوناگون‌اند اما كساني كه مكانيسم دفاعي بدنشان ضعيف است مثل بيماران
مبتلا به ايدز و افراد مبتلا به بيماري‌هاي مزمن كبدي، ريوي، كليوي و قلبي
كه سيستم دفاعي بدن ضعيفي دارند، بيشتر در معرض ابتلا به سرطان‌هاي حفره
دهان و زبان هستند. از ديگر عوامل
مي‌توان به سيگار و الكل اشاره كرد. به طور كلي استعمال هر نوع ماده
نيكوتين‌دار و ماده مخدر خطر ابتلا را بالا مي‌برد. مخصوصا ماده‌اي به نام
«ناس» كه يك ماده گياهي اعتيادآور است و از برگ تنباكو گرفته مي‌شود و در
بعضي كشورهاي دنيا مصرف آن رايج است. عوامل ديگري هم وجود دارند كه
مي‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزايش دهند؛ اين عوامل موضعي هستند و در
طولاني‌مدت بافت مخاطي دهان و زبان را تحريک مي‌کنند مثل دندان مصنوعي يا
دندان خراب و شكسته كه مدت‌هاي طولاني باعث آزردگي بافت شود يا عادت به
خوردن غذاهاي داغ.
آيا سرطان‌هاي مربوط به حفره دهان و زبان خطرناك‌اند؟
اگر
اين بيماري در مراحل اوليه تشخيص داده نشوند، خطرناك است زيرا به سرعت از
طريق لنف به ساير نقاط منتشر مي‌شود (20 درصد موارد). مشكل عمده اين است
كه انتشار سلول‌هاي بدخيم به نواحي مجاور يا دوردست دوطرفه و گاهي هم مخفي
است و در معاينه هيچ نشانه‌اي از تورم غدد لنفاوي يا بافت سفت در اطراف
گردن و زير فك ديده نمي‌شود.
زخم‌هاي مشكوك بيشتر در كدام نقطه از حفره دهان يا زبان ديده مي‌شود؟ درمان آن چگونه است؟
ضايعات سرطاني در هر نقطه از دهان از قبيل زبان، كف‌دهان، سقف دهان، مخاط زيرگونه‌ها و بالشتك‌هاي لپي ديده مي‌شود ولي ضايعات سرطاني روي زبان معمولا در قسمت‌هاي جلوتر و جانبي زبان شايع‌ترند. قرارگيري ضايعات در دهان از نظر آينده درماني بسيار مهم است مثلا اگر زخمي روي حاشيه كناري و جلوي زبان باشد، درمان بسيار راحت‌تر خواهدبود و ممكن است قسمتي از ضايعه و بافت اطراف آن برداشته شود و اين موضوع در نحوه تكلم و بلع بيمار تاثير چنداني نمي‌گذارد اما زخم‌هايي كه در ناحيه انتهايي زبان هستند، درمان را به مراتب مشكل‌تر مي‌كنند زيرا جراح مجبور مي‌شود گاهي زبان را از انتها به طور كلي بردارد و در صورت آلودگي بافت‌‌هاي مجاور آنها نيز برداشته مي‌شوند. اين بيماران دچار مشكلات بلع و متعاقب آن آسپيراسيون (برگشت قطره‌هاي بزاق يا غذا به داخل مجراي ريه) هستند و ممكن است تا آخر عمر تراكئوستومي (بازكردن راهي در ناي بيمار) داشته باشند. هر چه بيماري در مراحل اوليه‌تر كشف شود، درمان موفق‌تر خواهد بود و بعد از جراحي معمولا شيمي‌درماني يا راديوتراپي نيز انجام مي‌شود.سلامت
