حوادث كار،کارفرما مسئول است یاکارگر؟!

به گزارش شفاآنلاین ،هرروزصفحات روزنامه ها واخبارخبرگزاری ها پر از حوادث ناشی از کار، سقوط کارگر از ارتفاع، سقوط آسانسور، ریزش آوار ساختمانی و مواردی از این قبیل که آنرا با آب و تاب خاصی هم بیان می کنند.

حال، سوال اینجاست که چرا بعد ازشنیدن این گونه خبرها نه تنها شرایط ایمنی را رعایت نمی شودبلکه به راحتی حوادث گذشته را نیز به فراموشی سپرده می شود؟درحالی که رعایت اصول ایمنی محیط کار تاثیر قابل توجهی در کاهش حوادث ناشی از کار دارد و اگربه صورت اصولی رعایت شودمی تواند 50 درصد در کاهش حوادث کارموثر باشد.

هر چند، از بین بردن وقوع حادثه شغلی امری ناممکن است و حتی پیشرفته‌ترین جوامع صنعتی نیز قادر به انجام آن نیستند، اما با اتخاذ تدابیر ایمنی می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داده و از میزان آن به نحو قابل ملاحظه‌ای کاست.

کاهش تلفات حوادث کار درسال93

تازه ترین آمارهای سازمان پزشکی قانونی از کاهش حوادث ناشی از کار درکشورخبرمی دهد.آمارهای سازمان پزشکی قانونی درسال 93 نشان می دهد تلفات حوادث کار در 9 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4/3 درصدکاهش یافته است.

با وجود روند صعودی مرگ های ناشی از حوادث کار در سال های گذشته و رشد این آمار از 697 فوتی در سال 1383 به یک هزار و 994 فوتی در سال 1392، این آمار در 9 ماهه امسال، روندی نزولی در پیش گرفت و با 4/3 درصد کاهش در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به یک هزار و 506 فوتی رسید.

براساس این گزارش، از یک هزار و 506 فوتی بر اثر حوداث ناشی از کار طی 9 ماهه امسال ، یک هزار و 494 تن ، مرد و 12 تن نیز زن بودند. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل یک هزار و 539 تن از جان باختگان ناشی از حوادث کاری ، مرد و 20 تن نیز زن بودند.

همچنین ، امسال ، طی 9 ماه ، استان های تهران با 364، خراسان رضوی با 120 و اصفهان با 112 فوتی بیشترین و استان های کهکیلویه و بویراحمد با پنج، خراسان شمالی با هشت و ایلام و خراسان جنوبی هر کدام با 9 فوتی کمترین آمار تلفات حوادث کار را داشته اند.

براساس گزارش پزشکی قانونی کشور، مطابق آمارهای موجود در حوادث کار 9 ماهه امسال ، سقوط از بلندی با 5/45 درصد بیشترین علت مرگ در حوادث کار را به خود اختصاص داد که پس از آن اصابت جسم سخت با 1/22 و برق گرفتگی با 1/15درصد بیشترین دلایل مرگ در حوادث کار را در برمی گیرد.

تلفات حوادث کار یک‌دهه(83 تا 92)

آمار فوت‌شدگان ناشی از حوادث کار در یک دهه گذشته تقریبا سه‌برابر شده و از 697 نفر در سال 83 به 1994 نفر در سال 92 رسیده است،البته این رونددرسال 93روبه کاهش بوده است.

بررسی آمار فوت‌شدگان ناشی از حوادث کار که توسط سازمان پزشکی قانونی منتشر شده است، نشان می‌دهد: در 9 سال از 10 سال گذشته، این آمار با رشد مواجه بوده و تنها در سال 88 تعداد فوت‌شدگان ناشی از حوادث کار نسبت به سال قبل از آن کمتر شده است.

این آمارها نشان می‌دهد طی 10 سال، تعداد جان‌باختگان ناشی از کار در کشور 86/2برابر شده است. در حالی که در سال 83 متوسط مرگ روزانه کارگران حین کار 2 نفر در روز بوده، این رقم در سال 92 به 5/5 نفر در روز افزایش یافته است.

در این سال‌ها بیشترین حوادث منجر به فوت کارگران در استان تهران رخ داده است و در سال 92، 488 نفر در تهران به دلیل حوادث کار جان خود را از دست داده‌اند که معادل یک‌چهارم کل کشته‌شدگان است.

نظرقانون

همه روزه درنقاط مختلف کشور دههانفرقربانی حوادث کار می شوندکه این حوادث نه تنها منجربه مصدومیت ،از كار افتادگي ویامرگ آنهامی شودبلکه اثرات جبران ناپذیری برزندگی اجتماعی وجامعه می گذارد، لطماتی که در نتیجه حوادث کار بر نیروی انسانی وارد می‌شود قابل جبران نیست.

قانون کار،حادثه ناشي از كار را حوادثي تعريف كرده كه در حين انجام وظيفه و به سبب آن براي شخص اتفاق مي افتدبه عبارتی حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاق یا پیامدی که در جریان انجام کار پدید آمده و با صدمات شغلی مرگبار یا غیر مرگبار همراه باشد .

مطابق ماده 60 قانون تامین اجتماعی حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد، مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد، اوقات مراجعه به درمانگاه ، بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می شود، مشروط بر اینکه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه ناشی از کار محسوب می شود.

مسئولیت كارفرما در پيشگيري ازحوادث کار

زمانی که حادثه شغلی اتفاق مي افتد موجب ازكارافتادگي یا فوت فرد می شود،فشارهاي روحي ورواني زیادی به خانواده آسیب ديده وارد شده و بار آن را جامعه به دوش مي كشد، مطابق قانون، كارفرمايان دربروز حادثه دركارگاه خود مسئولندواگردرحین کار آسیبی به نیروی کاروارد شود،دربرابرقانون باید پاسخگوباشد.

بنابراين براي پيشگيري از حوادث داخل كارگاه كه پيامدهاي ناگوار آن دامنگير همگان از جمله كارفرما، سازمان بيمه گر وخانواده هاي حادثه ديده ودرنهايت جامعه مي شود، دستگاههاومراكز دولتي و بيمه اي مكلفند با اتخاذ تدابير واقداماتي كارفرما را به استانداردسازي محيط كار ترغيب کنند.

ماده 95 قانون كارمی گوید،مسئوليت اجراي مقررات و ضوابط فني و بهداشت كار بر عهده كارفرما يا مسئولين واحدهاي موضوع ذكر شده در ماده (85)اين قانون خواهد بود.هر گاه بر اثر عدم رعايت مقررات مذكور از سوي كارفرما يا مسئولين واحد ،حادثه اي رخ دهد،شخص كارفرما يا مسئول مذكور از نظر كيفري و حقوقي و نيز مجازات هاي مندرج در اين قانون مسئول است.

ماده85قانون کارنیزمی گوید:برای صیانت نیروی انسانی ومنابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی(جهت تامین حفاظت فنی)وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی(جهت جلوگیری ازبیماری های حرفه ای وتامین بهداشت کاروکارگرومحیط کار)تدوین می شود،برای کلیه کارگاهها،کارفرمایان،کارگرانوکارآموزان الزامی است.

تبصره-کارگاههای خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده ومکلف به رعایت اصول فنی وبهداشت کارمی باشند.

درماده 66 قانون تامين اجتماعي هم به خوبي اين مسئوليت مشخص است "درصورتي كه ثابت شودوقوع حادثه مستقيماً ناشي از عدم رعايت مقررات حفاظت فني و بروز بيماري ناشي از عدم رعايت مقررات بهداشتي واحتياط لازم ازطرف كارفرما يا نمايندگان او بوده سازمان تامين اجتماعي هزينه هاي مربوط به معالجه وغرامات و مستمريها و غيره را پرداخته وطبق ماده 50 اين قانون ازكارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد " تبصره يك اين ماده نيز اعلام مي دارد كه مقصر مي تواند با پرداخت معادل 10 سال مستمري به سازمان ازبابت خسارات وارده معاف شود.

حال دراینجاسوالی مطرح است در صورت وقوع حادثه شغلی در کارگاه کارفرما چه وظیفه ای دارد ،به استناد ماده 65 قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورد. به استناد تبصره ماده 95 قانون کار کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ماده 85 قانون کار موظفند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می گردد ثبت و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند، همچنین به استناد ماده 9 آئین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی و ماده 65 قانون تامین اجتماعی، کارفرما باید وقوع هر گونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه حادثه اقدام نماید.

آشنايي كارفرمايان در زمينه اهميت بهداشتي فني محيط كار و سالم سازي كارگاه از جمله مسائلي است كه نيازمند اهتمام ويژه است.

چنانچه اين موضوع براي كارفرمايان روشن شود كه ايمني كارگاه و تامين وسائل ايمني براي كارگران موجب كاهش حوادث و مي شود انگيزه لازم را براي تامين حداقل استانداردهاي ايمني بكار خواهندگرفت . البته اين مهم نيازمند قوانين ومقررات جامعي است كه برای تحقق آن تلاش جمعي كارفرمايان ،بيمه شدگان و دولت را مي طلبد.

محمدرضا بقائيان ،نماينده كارگران در شوراي عالي كار به خبرنگار ما مي‌گويد: حسن نظارت اجراي قانون كار به عهده كارفرماست تنها تأمين لوازم ايمني براي ايمني كار كافي نيست ، گاهي بهداشت كار و بيمه نیزضروری است که دربرخی کارگاهها وجود ندارد.

وي مي‌افزايد: كارفرماعلاوه براین که اقلام ايمني را بايد در اختيار كارگر قراردهد ،دربوجود آوردن محیط ایمنی وامکانات هم آموزشی هم بایدتلاش کند.

دكتر محمدطاهركنعان‌پور،حقوقدان هم در این باره می گوید: كارفرما بايد محيط امنی را براي كارگر ايجاد كند مثلاوسايل ايمني و حفاظتي را رعايت کرده و لباس ايمني وابزارکارمناسب دراختیاركارگرقراردهد .

این وکیل پایه یک دادگستری می افزاید: كارفرمايان علاوه براین که دستور‌العمل‌هايی شوراي عالي كار را باید رعایت کنند دربيمه کردن آنها نیزمکلفند.

دكتر كنعان‌پور دمي‌گويد: اگر مسایل ایمنی رارعايت نشود،کارفرما ضامن خسارت وارده به كارگر خواهد بود، البته در اين مورد ممكن است،خیلی ازکارفرمایان قواعدرا رعایت کنند يا برخی نیزرعايت نكنند، مثلااگر قانونی تصويب مي‌شود آيا همه مردم رعايت مي‌كنند، ممكن است خيلي‌ها هم رعايت نكنند ولي آن ضمانت اجرايي كه بحث شده است بايد رعايت شود.

وی بابیان این كه اطلاع‌رساني مناسبی دراین باره صورت نگرفته است ،می افزاید:گاهي خيلي از كارفرمايان نمي‌دانند كه در برابر كارگران مسئول‌اند ومحيط كار بايد ايمن باشد ،بايد حافظ جانشان باشند ، به نظرمن اگر مشكلي است، عدم رسانه‌اي شدن قوانين است قوانين مشكلي ندارند، خيلي ازكارفرمايان ازقوانين بي‌اطلاع هستند ،نمي‌دانند ،چنين دستورالعمل‌هايي را شوراي عالي كار تصويب كرده است.

وظایف‌ كارگران‌

گرچه‌ كارفرمایان‌ سعی‌ دارند تا محیط‌ كاری مطابق‌ با اصول‌ و استانداردهای‌ بهداشتی‌ و حفاظتی‌ بوجود آورند و میزان‌ حوادث‌ را به‌ حداقل‌ ممكن‌ کاهش دهند، اما‌ بررسی‌ علل‌ ‌ حوادث‌ ناشی‌ از كار، نشان می دهدمعمولاً خود کارگر هم گاه در بوجود آمدن‌ حادثه‌ نقش دارد. بنابراین‌ برای‌ پیشگیری‌ از وقوع‌ حوادث، کارگران نیز ‌ باید اصولی نظیر داشتن لباس‌ كار مناسب‌ ،آگاه بودن از خطرات‌ كار، طرق‌ پیشگیری‌ و حفاظت‌ از آن‌ها ،استفاده از كمربندهای‌ ایمنی‌ درارتفاع ، استفاده‌ از دستكش‌های‌ مخصوص‌، كلاه‌ و كفش‌های‌ حفاظتی‌ در جاهایی‌ كه‌ خطر برق‌گرفتگی‌ وجود داردو....را رعایت‌ كند.

حال اگر کارگر درحین کارمقررات وضوابط فنی بهداشت را مراعات نکنددرصورت وقوع حوادث چه کسی پاسخگو است ،درتبصره 2ماده 95قانون کاردر این باره آمده است،چنانچه کارفرما یا مدیران واحدهاي موضوع ماده 85 این قانون براي حفاظت فنی وبهداشت کار وسایل و امکانات لازم را دراختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزشهاي لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود ازآنها استفاده ننماید کارفرما مسئولیتی نخواهد داشت. درصورت بروز اختلاف، راي هیات حل اختلاف نافذ خواهد بود.

البته ،حسب ماده 54 قانون تامین اجتماعی بیمه شدگان و افراد خانواده آن ها از زمانی که مشمول مقررات می گردند در صورت مصدوم شدن بر اثر حوادث یا ابتلا به بیماری می توانند از خدمات پزشکی استفاده نمایند خدمات پزشکی که به عهده صندوق تامین اجتماعی است شامل کلیه اقدامات درمانی سرپایی ، بیمارستانی، تحویل داروهای لازم و انجام آزمایشات تشخیص طبی می باشد.

نماینده کارگران درشورای عالی کاردراین باره مي‌گويد: كارگر قبل ازورودبه کاربايد آموزش‌هاي لازم را درزمینه حوادث کاردیده باشد ،البته اين به كارفرما هم برمي‌گرددتاكارگري وارد محيط كار مي‌شود بايد اصول اوليه را بايد توسط مسئول ايمني بهداشت كار آموزش‌ ببیندمثلاً كارگر اگر ماسك نزند در محيط كار به چه امراضي دچار مي‌شود، اينها را بايد آگاه باشد.

اين نماينده كارگري ،مي‌افزايد: استفاده بهينه از اقلامي كه كارفرما در اختيار كارگر قرار مي‌دهد، در كارگاه‌ها عرف شده تا نسبت به نوع كار وسيله ايمني هم متفاوت باشد، ولي مهمترين مقوله آموزش است كه اگر اين اصول در حين خدمت يا قبل از خدمت آموزش‌ داده شود، حوادث كاهش پيدا مي‌كند.

دكتر محمدطاهركنعان‌پور،حقوقدان نیز معتقد است حوادث كار براي كارگر يك سپر حمايتي است اگر قانون حوادث ناشي از كار نبود، كارگر متضرر مي‌شد. قشر كارگر، طبقه آسيب پذيري‌است و كارهايي كه انجام مي‌دهد آسيب‌زا و خطرناك هستند، اين‌گونه مقررات از دستاوردهاي تمدن بشر است.

این وکیل پایه یک دادگستری می افزاید:به‌نظر من قانون كار توانسته اينها را به خوبي پوشش دهدوحقوق كارگر را در حوادث ناشي از كار تأمين كند و نظام اثباتي‌اش هم خوب است، در قوانين عادي اگر كسي دچار ضرري شود، بايد به دادگاه شكايت كند تا اثبات شود، ولي در حقوق كارگري، فكر اين رااكرده، مي‌گويد بازرسي اداره کاربايد حوادث كار را گزارش كند كه خود آن گزارش براي دادگاه ملاك است.

علل حوادث ناشي از كار

مطالعات نشان می دهدبیشترحوادث نا شي از كارعلت واحدي نداشته و عوامل مختلف انساني وفنی مانند جابجا كردن كالا، كار با ماشين آلات، سقوط اشيا، افتادن كارگرازارتفاع، استفاده غير صحيح از ابزار كار، افتادن به علت ليز خوردن و يابرخورد با مانع، سوختگي وتصادف با وسيله نقليه در محيط كارگاه و يا هنگام رفت وبرگشت به محل كار دربوجود آمدن آن نقش داشته است.

البته دراین میان علل دیگری مانندخستگي، ناراحتي و نارضايي كارگر هم دربروزحادثه نقش داشته و شانس بوجود آمدن حادثه را بيشتر مي كند. در كنار اين دوگروه مسائلي چون تجربه، مهارت كاري و رعايت اصول ايمني نيز اهميت بسزايي در بوجود آمدن حوادث ناشي از كار دارد.

وضع ایمنی کارگاه

همه ماوقتی وارد کارگاهی می شویم بارها تابلو"اول ایمنی، بعد کار"را دربیشترگارگاه هادیده ایم،اماآیا درعمل به شعار این تابلو عمل می شود،اگراین شعارکاربردعملی دارد،پس چرا حوادث ناشی از کاردرکشورزیاداست،به نظر می رسد این اصل این روزها درخیلی کارگاه هابه فراموشی سپرده شده وکمتررعایت می شود.

مطابق قانون، محیط کار باید ایمن سازی شده و استاندارد باشد تا نیروی کار در معرض عوامل خطر ساز قرار نگیرد. اگرمحیط کارایمنی مطلوبی نداشته باشد ، درصورت وقوع حادثه به لحاظ اجتماعي و اقتصادي خانواده و جامعه هزینه زیادی را متقبل خواهندشد

نماينده كارگران در شوراي عالي با بیان این که ايمني و بهداشت دو مقوله جدا از هم هستند كه بایددر كارگاه‌ها رعايت شود مي‌افزايد: بيشتر مشكلات به علت نبود نظارت است ،شايد اقلام وسايل ايمني هم تأمين شود ولي يك سري حوادث هم به علت عدم تأمين وسايل ايمني رخ می دهد،مثلا چند روز پيش يكي از كارگران اصفهان به جای ماسک ازپارچه استفاده کرده وچون پارچه‌ تينري بوده،باعث فوت کارگرشده واين كارگر از حداقل‌ها هم محروم بوده است.

وي مي‌گويد: وزارت كار بايد تعداد بازرس ها را بيشتر كند، چون تعداد كارگاه‌ها زياد و بازرسان كم است بنابراين ميان كارگاهها و بازرسان، تعادل وجود ندارد، بايد درست شود كه اگر تعداد بازرسان زياد شود، مي‌تواند تأثير بسياري زیادی درکاهش حوادث ناشی ازکار بگذارد.

بقائيان با بيان اين‌كه حوادث كار ممكن است به دليل عدم آگاهي باشد مي‌افزايد: در آن صورت بازرسي‌ها مؤثر خواهد بود و بازرس وزارت كار كه از محل كار بازرسي كرده آن را به صورت مكتوب به كارفرما ابلاغ مي‌كند و كارفرما موظف است مشكلات و مسائلي كه در راستاي بهداشت و ايمني وجود دارد مرتفع كند.

نماينده كارگران در شوراي عالي مي‌گويد: اگر آمار و اخبارمرتب از افزايش حوادث كار در كشور خبر مي‌دهد بنابراین مهمترين اصولي كه مي‌تواند حوادث كار را كاهش دهد افزايش تعداد بازرس‌هاست. اگر بازرسی ‌ها بيشتر شود مطمئنا آمار و ارقام حوادث کار كمتر خواهد شد. چون وقتي جرائمي در نظر گرفته شود، كارفرما موظف است كه تمام اصول ايمني و بهداشتي كاررا رعايت کند.

طبق آمارامسال سقوط ازبلندی با5/45درصدبیشترین میزان مرگ ومیررادرحوادث ناشی ازکاربه خود اختصاص داده که دلیل آن عدم رعایت ایمنی بوده است.

درحال حاضر ایران به لحاظ ایمنی درمیان 189 کشورجهان دررتبه 107 قرارداردوسالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان درکشور برای جبران آثار ناشی از حوادث کار هزینه می‌شود. این درحالی است که به لحا ظ کنترل وبازرسی کارگاه هها با استاندارها فاصله زیادی داریم ،درحال حاضر۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارگاه فعالیت می کنندکه برای بازرسی ازآنهاتنها ۸۰۰ بازرس کار وجود دارد،نتیجه چنین وضعیتی طولانی‌تر شدن روند بازرسی‌های دوره‌ای بازرسان کار از محیط‌های تولیدی است.

به هرحال ،حوادث کارهمیشه بانیروی کاربوده وجزولاینفک محیط کار است،امادرعصر فناوری که همه چیزتحت تاثیر توسعه قرارگرفته است شایسته نیست رعایت ایمنی کارگاهها درلابلای طرح های توسعه ای فراموش شود .

گزارش :رحمان احمدی