در شیوع اخیر، جمهوری دموکراتیک کنگو بیشترین آمار ابتلا به این بیماری را به خود اختصاص داده است، اما به‌تازگی مواردی از ابتلا خارج از قارهٔ آفریقا، از جمله در سوئد و پاکستان به ثبت رسیده است. خروج آبله میمون از آفریقا، توجه‌ها را بیشتر از قبل به بیماری جلب کرد، اما هم‌زمان، خاطرهٔ توزیع نابرابر ش بیماری کووید و فشارهای سیاسی و اقتصادی ناشی از آن به کشورهای کم‌درآمد را هم تداعی کرد. حالا باتوجه‌به اینکه مرکز اصلی شیوع بیماری، کشورهای کم‌درآمد آفریقایی هستند، موضوع برابری در توزیع واکسن بار دیگر محل بحث‌های داغ است. آنچه در ادامه می‌آید، سرمقالهٔ روز دوشنبهٔ روزنامهٔ «گاردین» چاپ لندن است که نویسندهٔ آن خواستار توجه به درس‌آموخته‌های پاندمی کووید ۱۹ در مدیریت جهانی بیماری شده است.
پس از دو سال مذاکرات پساکووید، کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تابستان امسال نتوانستند بر سر برنامه‌هایی برای توزیع عادلانه‌تر واکسن‌ها در کشورهای درحال‌توسعه به توافق برسند. اطمینان از اینکه دوزهای نجات‌دهنده در دسترس کشورهایی است که بیشتر به آن‌ها نیاز دارند و نه صرفاً در دسترس کسانی که عمیق‌ترین جیب‌ها را دارند، تنها یک الزام اخلاقی نیست. باتوجه‌به تمایل ویروس‌ها به جهش و مهاجرت، این به‌نفع هر ملتی است، اما دستیابی به این امر، مستلزم پول کلان و امتیازات بزرگ از سوی شرکت‌های داروسازی است و بنابراین، چانه‌زنی‌ها به‌طرز دلخراشی ادامه دارد.
شاید هشدارها در مورد سویهٔ جدید و شدیدتر آبله میمون (mpox) در
آفریقا، سرانجام ذهن‌ها را متمرکز کند. چند روز قبل، سازمان جهانی بهداشت،
شیوع فعلی این ویروس را «یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با نگرانی
بین‌المللی» اعلام کرد. آبله میمون بسیار مسری است و می‌تواند از طریق تماس
پوستی، استفاده از وسایل آلودهٔ مشترک و تماس با حیوانات پخش شود. به نظر
می‌رسد که نوع جدید با نام «کلاد ۱» (clade 1)، نرخ مرگ‌ومیر بسیار
بالاتری در حدود ۴ درصد دارد. اکنون موارد ابتلا در ۱۳ کشور آفریقایی
شناسایی شده است که اکثریت قریب‌به‌اتفاق مبتلایان، در جمهوری دموکراتیک
کنگو هستند. تاکنون نیز بیش از ۵۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
آژانس امنیت بهداشتی بریتانیا، راهنمایی‌های خود را برای پزشکان در رابطه با سویهٔ جدید به‌روز کرده است و پنجشنبهٔ گذشته، اولین عفونت خارج از آفریقا در سوئد ثبت شد. تولید یک واکسن بر اساس واکسن‌هایی که برای ریشه‌کنی آبله ساخته شده‌اند، توسط شرکت بیوتکنولوژی دانمارکی «باواریا نوردیک» (Bavarian Nordic) درحال افزایش است. قیمت سهام این شرکت در هفتهٔ گذشته، با ورود سفارش‌های جدید به‌طرز چشمگیری افزایش یافت.البته کشورهایی که هنوز تحت‌تأثیر قرار نگرفته‌اند، حق دارند نگران باشند، اما درحالی‌که دولت‌های کشورهای شمال (کشورهای ثروتمند) منابع مناسبی در اختیار دارند، آبله میمون این فرصت را دارد که تقریباً بدون کنترل در مرکز منطقه‌ای خود (آفریقا) گسترش یابد. ترکیبی فاجعه‌بار از تأخیرهای نظارتی داخلی، واکنش ضعیف بین‌المللی و کمبود شدید بودجه، به این معنی است که جمهوری دموکراتیک کنگو تقریباً به واکسن دسترسی ندارد. قیمت یک شات واکسن آبله میمون، ۱۰۰ دلار تخمین زده شده است. همین قیمت بالا، برنامه‌های واکسیناسیون سراسری را بسیار فراتر از دسترس کشورهایی قرار داده که قبلاً به‌شکلی ناعادلانه برای بازپرداخت بدهی‌های نامتناسب به طلبکاران غربی تحت فشار قرار گرفته بودند. از آن‌سو، تاکنون اقدامات سخاوتمندانه از سوی کشورهای ثروتمندتر در مقیاسی کوچک و ناکافی بوده است. مثلاً ایالات متحده، اهدای ۵۰ هزار شات واکسن را متعهد شده است، اما این کشور ظرفیت آن را دارد تا میلیون‌ها دوز موردنیاز را اهدا کند.
پس از دو سال مذاکرات پساکووید، کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تابستان امسال نتوانستند بر سر برنامه‌هایی برای توزیع عادلانه‌تر واکسن‌ها در کشورهای درحال‌توسعه به توافق برسنددر کنار سایر کشورهای ثروتمندتر، ایالات متحده باید در این زمینه قدم بردارد. آژانس بهداشت عمومی اتحادیهٔ آفریقا تخمین می‌زند که در سراسر قاره، حدود چهار میلیارد دلار برای انجام واکسیناسیون، نظارت و آموزش موردنیاز است؛ این نیاز خصوصاً با تمرکز بر مناطقی است که قبلاً به‌خاطر فقر، سوء‌تغذیه و درگیری‌های داخلی آسیب دیده‌اند. بااین‌حال، تاکنون تنها کسری از این نیاز تعهد داده شده است. جامعهٔ بین‌الملل که پس از شیوع کمتر جدی آبله میمون در آفریقای مرکزی در سال گذشته، تمرکزش از این موضوع را برداشته است، اکنون خود را با وضعیت خطرناک‌تری مواجه می‌کند که نتوانسته برای آن آماده شود.
در طول پاندمی کووید ۱۹، کشورهای ثروتمندتر، واکسن‌ها را تا حدی
رسواکننده احتکار کردند. دوزهای یادآور به شهروندان کشورهای شمال تحویل
داده شد، درحالی‌که کشورهای کم‌درآمد برای تأمین پول و دسترسی جمعیت خود به
اولین دوزها دست‌وپا می‌زدند. در آینده، باید راه‌حل‌های بلندمدتی برای
ارتقاء برابری در توزیع واکسن وجود داشته باشد که انتقال فناوری به کشورهای
فقیرتر از آن جمله است. بااین‌حال، درحال‌حاضر برای رسیدگی به یک بحران
قابل پیش‌بینی در جمهوری دموکراتیک کنگو و کشورهای همسایهٔ آفریقای مرکزی،
نیاز به یک احساس فوریت و تمرکز دیرهنگام است./پیام ما
