تقاطع خیابان‌های کارگر شمالی و فاطمی بالاتر از پارک لاله زمانی که چراغ راهنمایی قرمز می‌شود چندین کودکان به ناگهان از زیر سایه درختان بازارچه خود اشتغالی و موزه به میان انبوه ماشین‌هایی می‌آیند که در انتظار سبز شدن چراغ هستند
شفاآنلاین>سلامت> در سال ۲۰۰۲ میلادی سازمان بین المللی کار (ILO) که به تنظیم و مدیریت دنیای کار می‌پردازد بر آن شد تا روزی جهانی را برای مبارزه با کار کودکان تعیین کند تا توجه و تلاش همگان را در این زمینه برانگیزد، در همین راستا ۱۲ ژوئن روز جهانی مبارزه با کار کودکان نام گرفت و هدف آن جلوگیری از کار کودکان به هر شکلی در نظر گرفته شد.
به گزارش شفاآنلاین: براساس آخرین گزارش سازمان بین المللی کار و یونیسف، تعداد کودکان کار در سراسر جهان به ۱۶۰ میلیون نفر رسیده است و این یک هشدار جدی به جامعه جهانی است چرا که کار کودکان موجب به خطر افتادن سلامت آنها و صدمات جدی روحی و جسمی به آنها می‌شود.
تقاطع خیابان‌های کارگر شمالی و فاطمی بالاتر از پارک لاله زمانی که چراغ راهنمایی قرمز می‌شود چندین کودکان به ناگهان از زیر سایه درختان بازارچه خود اشتغالی و موزه به میان انبوه ماشین‌هایی می‌آیند که در انتظار سبز شدن چراغ هستند. کودکان ریز و درشتی که قدشان به زور تا شیشه ماشین می‌رسد. به سرعت با شیشه پاک‌کنی که در دست دارند خود را مشغول تمیز کردن شیشه ماشین‌ها می‌شوند، چراغ که قرمز می‌شود سریع حق‌الزحمه خود را گرفته و دوباره به سایه درختان کنار خیابان پناه می‌برند. برای این کودکان فصول سال، تابستان و زمستان، کرونا و غیر کرونا، آلودگی هوا و ... بی معنی است حضور آنها در این چهارراه سابقه‌ای چند ساله دارد، هرسال هم به تعداد آنها اضافه می‌شود تنها با افزایش سنشان به جای دیگری منتقل می‌شوند. این تنها خیابان کارگر شمالی نیست که می‌توان این دسته از کودکان را مشاهده کرد، تقریبا بیشتر بزرگراه‌ها به ویژه در زمان ترافیک، چهارراه پارک‌وی، میدان توحید، میدان ونک، صادقیه و .. همیشه شاهد حضور تعدادی از این افراد هستند که به آنها کودکان خیابان اطلاق می‌شود.
دستهای دیگر از کودکان افرادی هستند که علیرغم سن قانونی خود در کوره‌پزخانه‌ها، کارگاه‌ها، مزارع و مکان‌های دیگر تن نحیف خود را از همین سن کوچک به زیر بار مشاغلی برده‌اند که حتی بزرگسالان نیز با مشقت قادر به انجام آن هستند. به این دسته از کودکان نیز کودکان کار گفته می‌شود.
دسته سوم نیز کودکانی هستند که در سال‌های اخیر بر تعداد آنها افزوده شده است، این دسته، کسانی هستند که با سن کم خود زباله‌ها را زیر و زبر می‌کنند تا شاید پسماندی را بیابند که قابل بازیافت و فروش دارد، آنها این پسماند‌ها را کیلومتر‌ها به دنبال خود می‌کشند تا به محل دپوی بازیافت‌ها برسانند. در حال حاضر به این کودکان زباله‌گرد می‌گویند.
علیرغم این تفکیک‌ها هرسه دسته این کودکان در شمول کودکان کار تعریف می‌شوند و تمامی آنها نیز از نظر سازمان بین‌المللی کار در زمره افرادی هستند که سلامتی آنها در خطر است.
آمار کودکان کار در ایران
روز گذشته امین شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران در یک نشست خبری از وجود ۴ هزار کودک کار و زباله‌گرد فقط در استان تهران داد که ۲ هزار نفر از این کودکان را کودکان کار و ۲ هزار نفر را کودکان زباله‌گرد تشکیل می‌دهند. این در حالیست که آمار‌های پیشین از حضور ۲۰ هزار کودک کار و زباله گرد تنها در تهران خبر می‌داد. از سوی دیگر آخرین آمار رسمی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر شده ، مربوط به سال ۹۸ است که آمار‌های سال ۹۶ به قبل را تجمیع کرده است. در این راستا بررسی وضع فعالیت کودکان ۱۷-۱۰ ساله کشور در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که از حدود ۹ میلیون کودک حدود ۴۹۹ هزار کودک فعال (شاغل و در جست‌وجوی کار هستند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ با افزایش ۹۶ درصدی و ۶۰۰ درصدی روبرو بوده‌اند.
از میان این کودکان حدود ۴۱۰ هزار کودک شاغل و ۸۹ هزار کودک در جست‌وجوی کار بوده‌اند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ کودکان شاغل به ترتیب ۱۰.۲ و ۱۱.۵ درصد افزایش و کودکان در جست‌وجوی کار در سال ۱۳۹۴ با افزایش ۷ درصدی و در سال ۱۳۹۵ با کاهش ۱۳.۵ درصد روبرو بوده است. یافته‌های این پژوهش طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ درباره وضع فعالیت کودکان بیانگر این است که بیشتر این کودکان را پسران تشکیل می‌دهند. فزونی تعداد پسران نسبت به دختران می‌تواند قابل توجه باشد. یکی از عللی که معمولا در مورد کمتر بودن تعداد دختران ذکر می‌شود این است که دختر بچه‌ها وجودشان در منزل ضروری‌تر است و کمتر خیابانی می‌شوند و فرهنگ و سنت خانواده‌ها مانع حضور کودکان دختر در مکان‌های عمومی می‌شود، در نتیجه پسران به گونه‌ای جامعه پذیرتر می‌شوند که خانه را زودتر از زمانی ترک کنند که مناسب به نظر می‌رسد.
همچنین ممکن است به علت حضور بیشتر دختران در منزل، فعالیت‌های آنها که منجر به کسب درآمد برای خود یا خانواده می‌شود، را در زمره اشتغال به حساب نیاید. همچنین بررسی نرخ در جست‌وجوی کار و نرخ مشارکت اقتصادی کودکان کار ۱۷-۱۰ ساله کشور حاکی از آن است که نرخ در جست‌وجوی کار کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰.۹ درصد و ۴.۱ درصد کاهش داشته است. البته این نرخ برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱.۵ درصد و ۴.۲ درصد کاهش داشته است، این در حالی است که نرخ مذکور برای دختران به ترتیب ۱.۸ درصد افزایش و ۳.۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.
نرخ مشارکت کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰.۸ درصد و ۰.۲ درصد افزایش داشته است. همچنین برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱۱.۲ درصد و ۰.۵ درصد افزایش مشاهده می‌شود. همین طور برای دختران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ معادل ۰.۴ درصد و ۰.۱ درصد افزایش داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶، نرخ جست‌وجوی کار دختران بیشتر از پسران، ولی نرخ مشارکت اقتصادی پسران در مقایسه با دختران بالاتر بوده است.
براساس برآورد سال ۱۳۹۶، از تعداد ۳۷۸ هزار و ۱۱۹ شاغل ۱۰ تا ۱۷ ساله کشور ۸۲.۳ درصد پسر و ۱۷.۷ درصد دختر هستند که سهم کودکان فوق در گروه‌های عمده فعالیت اقتصادی «کشاورزی، جنگل‌داری و ماهیگیری» (۲۹.۳ درصد)، «استخراج معدن» (۰.۳ درصد)، «تولید صنعتی (ساخت)» (۱۹.۵ درصد)، «تامین برق، گاز بخار و تهویه هوا» (۰.۸ درصد)، «آبرسانی، مدیریت پسماند فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه» (۰.۵ درصد)، «ساختمان» (۱۲..۷ درصد)، و «سایر و اظهارنشده» (۳۷.۸ درصد) است.
بر اساس استاندارد‌های سازمان‌بین‌المللی کار (ILO) فعالیت اقتصادی استخراج معدن و ساختمان در زیر مجموعه گروه‌های عمده فعالیت اقتصادی جزو فعالیت اقتصادی پرخطر محسوب می‌شود. در گروه سنی ۱۷-۱۰ ساله، در بخش استخراج معدن فقط پسران شاغل بوده‌اند که طبق برآورد انجام شده تعداد آنها از ۵۵۱ نفر در سال ۱۳۹۴ به ۱۴۳ نفر در سال ۱۳۹۶ رسیده و روند کاهشی ۴۹.۱ درصدی را نشان می‌دهد. در فعالیت اقتصادی «ساختمان»، تعداد شاغلین این گروه سنی از ۴۷ هزار و ۳۵۷ نفر در سال ۱۳۹۴ به ۵۲ هزار و ۲۸۹ نفر در سال ۱۳۹۶ رسیده و روند افزایشی ۵.۱ درصدی را نشان می‌دهد. در گروه سنی فوق، در فعالیت اقتصادی کشاورزی، جنگل‌داری و ماهیگیری نیز تعداد شاغلین طبق برآورد صورت گرفته، از ۱۱۲ هزار و ۸۴۵ نفر در سال ۱۳۹۴ به ۱۲۰ هزار و ۳۲۹ نفر در سال ۹۶ رسیده است که بیانگر افزایشی ۳.۳ درصدی است.
این آمار‌ها در حالیست که سازمان بهزیستی آمار کودکان کار در ایران را ۷۰ هزار نفر اعلام کرده و تا امروز نیز طرح‌های مختلفی را در راستای شناسایی، جذب، حمایت از آنها اجرا کرده است. شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران در نشست خبری روز گذشته خود خود اظهار کرد: «از اسفندماه ۹۸ پس از کارشناسی موضوع، طرح شناسایی، جذب و ساماندهی کودکان کار خیابان در استان تهران آغاز شده است. شروع این طرح با شیوع کرونا همزمان شد و به همین دلیل در ابتدا فقط به توزیع اقلام بهداشتی و آموزش کودکان و خانواده‌های آنها پرداختیم و در ادامه به شناسایی و ساماندهی کودکان اقدام و طرح حالت فرایندی پیدا کرد و از شکل بگیر و ببند‌های قبلی کاملاً خارج شد.»
وی با اشاره به آمار کودکان ساماندهی شده در این طرح، گفت: «شش ماه اخیر طرح به صورت جدی اجرا و طی این مدت ۹۲۳ کودک شناسایی شدند که ۷۶۳ کودک اتباع و ۱۶۰ نفر ایرانی هستند یعنی ۸۰ تا ۸۵ درصد کودکان جذب شده اتباع هستند. محور طرح توانمندسازی خانواده هاست. برای شناسایی و تشکیل پرونده برای بچه‌ها از عنبیه آنها اسکن گرفته می‌شود تا مشخصات کودکان ثبت شود. پس از شناسایی خانواده بچه‌ها نیز از آنها تعهدات لازم گرفته می‌شود تا دیگر کودک را برای کار وارد خیابان نکنند. تاکنون ۷۲۴ کودک از این مراکز ترخیص شده‌اند که مددکاران بهزیستی پیگیر توانمندسازی خانواده آنها هستند و نخواهیم گذاشت بچه‌ها دوباره به خیابان برای کار بازگردند.»
شاهرخی با بیان اینکه بهزیستی چندین مرکز بزرگ برای نگهداری و ساماندهی کودکان کار در نظر گرفته که هنوز خالی هستند، گفت: «آمادگی داریم تمام بچه‌ها را ساماندهی کنیم»
وقتی سخن از کودکان کار می‌شود بسیاری از افراد شاید تنها سختی کار و فشاری که این کودکان متحمل می‌شوند را ببیند، اما واقعیت این است که این کودکان علاوه بر سختی کار متحمل رنج‌های دیگری می‌شوند به گفته سعید آرام رئیس بهزیستی شهر تهران ۸۰ درصد این کودکان حداقل یک نوع آزار جسمی و روحی را تجربه کرده‌اند و مهم‌ترین مشکل آنها سوء تغذیه است.
اما این تنها سوء تغذیه و یا آزارهای جسمی و روحی نیست که کودکان کار را تهدید می‌کند. محمد رضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی سال گذشته در پیامی به مناسبت روز جهانی کودک نوشت: «کودکان کار عمدتاً در شرایط نامناسب از نظر ایمنی و بهداشت فعالیت می‌کنند و در معرض انواع خطرات از جمله آسیب‌های جسمی و روانی قرار دارند.
«کار» انتخاب آگاهانه کودکان نیست، بلکه نتیجه اجبار و تحمیل شرایط و ساختار نادرست جامعه، به ویژه شرایط بد اقتصادی است. این کودکان علیرغم ساعت‌ها کار طولانی در شبانه‌روز ممکن است حتی روزی یک وعده غذای گرم نیز نداشته باشند و این موضوع خود زمینه‌ساز بروز انواع بیماری‌هاست. طبق تحقیقات انجام شده قریب به نیمی از کودکان کار در معرض بیماری‌های خطرناکی نظیر، ایدز، هپاتیت و … قرار دارند و از سو تغذیه که منجر به عوارضی چون کوتاهی قد، کمبود وزن و مشکلات اسکلتی می‌شود در کنار سایر بیماری‌ها و مشکلات روحی و روانی رنج می‌برند. این کودکان به علت شرایطی که در آن قرار دارند به طور معمول پیش از کسب آگاهی‌های لازم و شناخت کافی با مسائل جنسی مواجه می‌شوند که این امر معضلات و آسیب‌های فراوانی را برای ایشان در پی خواهد داشت.» روزنامه سپید
نظرشما
آخرین اخبار