همه چشم انتظار تکمیل پروژه های الکترونیک نظام سلامت

جهان امروز با سرعتی بی نظیر به سمت الکترونیکی شدن خدمات پیش می‌رود و عملیات بسیاری، از جمله فرآیندهای تشخیصی و درمانی در جهان به کمک اینترنت انجام می شود

شفا آنلاین>سلامت> حرکت پرشتاب جهان به سمت فناوری اطلاعات، حوزه سلامت را هم به دنبال خود می کشد. وظیفه ای بر زمین مانده با عنوان پرونده الکترونیک سلامت بر عهده نظام سلامت<Health system> است که بر اساس قول وزیر بهداشت تا پایان بهار 98 به نتیجه می رسد و از طرفی همه را چشم انتظار نگه داشته است.

به گزارش شفا آنلاین:جهان امروز با سرعتی بی نظیر به سمت الکترونیکی شدن خدمات پیش می‌رود و عملیات بسیاری، از جمله فرآیندهای تشخیصی و درمانی در جهان به کمک اینترنت انجام می شود. سرعت غیر قابل انکار فناوری اطلاعات، نه تنها منجر به کاهش هزینه‌ها و مدیریت منابع می‌شود، بلکه میزان دقت را هم بالاتر برده و به کاهش خطاها نیز کمک می‌کند. در این فضا که همه کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را درگیر خود کرده، نمی‌توان گوشه‌ای نشست و از این قافله عقب ماند. زیرا فناوری اطلاعات هیچ وقت منتظر دولت‌ها و ملت‌ها نمی‌ماند و این حاکمیت و مردم هستند که باید با به خدمت گرفتن فناوری اطلاعات در مسیر پیشرفت گام بردارند.

*عقب ماندن حوزه درمان از بهداشت در فناوری اطلاعات

پرونده الکترونیک سلامت هم کلید واژه ای آشنا در نظام سلامت است. کلید واژه ای که بارها از آن به عنوان یکی از چهار پایه اصلی طرح تحول سلامت نام برده شده و در عین حال یکی از غفلت های نظام سلامت محسوب می شود که با گذشت چند سال از اجرای طرح تحول سلامت، حالا جدی تر گرفته شده است. البته پرونده الکترونیک سلامت اقدامی نیست که بتوان در یک شب یا یک ماه به آن دست پیدا کرد، بلکه فرآیندی است که به مرور زمان به تکامل می رسد، اما نیاز به شتاب دارد تا عقب ماندگی ها را جبران کند.

محمد شریعتی، رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت درباره ثبت اطلاعات مراجعه کنندگان به حوزه بهداشت در سامانه های این وزارتخانه می گوید: روزانه بیش از 600 هزار نفر به حوزه بهداشت مراجعه کرده و اطلاعات آنها در سامانه سیب ثبت می شود و خدمات مورد نیاز را بر مبنای این سامانه دریافت می کنند. از ابتدای راه اندازی سامانه سیب تاکنون بیش از 369 میلیون نفر روز مراجعه کرده و خدمات مورد نیاز را دریافت کرده اند. سامانه یک پارچه سلامت (سیب) مبتنی بر برنامه های سلامت ملی جمهوری اسلامی ایران تنظیم شده و خدمات حوزه بهداشت و مراقبت های بهداشتی به طور کامل در این سامانه ثبت می شود.

هرچند در سال های اخیر بسیاری از فرآیندها در حوزه بهداشت به فضای فناوری اطلاعات و ثبت اطلاعات در سامانه های سه گانه سیب، ناب و سینا راه یافت و به جرئت می توان حوزه بهداشت را پیش گام عرصه فناوری اطلاعات در نظام سلامت دانست، اما به همین میزان عقب ماندگی در حوزه درمان وجود دارد.

البته قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت معتقد است همه کشورهایی که خدمات الکترونیک دارند یک مرتبه به این مرحله نرسیدند و ابتدا باید ریل گذاری لازم انجام شود. جان بابایی می گوید: فرآیند الکترونیکی شدن خدمات باید مسیر طبیعی خود را طی کند. در حال حاضر حوزه بهداشت فرآیندهای مراقبتی را در سامانه های خود ثبت می کند، اما حوزه درمان پیچیدگی های خاص خود را دارد. زیرا مراکزی که تحت نظر حوزه بهداشت است، دولتی هستند، اما در حوزه درمان علاوه بر مراکز سرپایی و بستری دولتی، مراکز سرپایی و بستری خصوصی هم در تمام سطوح از جمله پزشکان عمومی و متخصص و فوق تخصص وجود دارند.

*اطلاعات سامانه های بهداشت یک پارچه شوند
به هر حال نمی شود از سرعت روز افزون جهان در حوزه فناوری اطلاعات غافل شد و باید پا به پای کشورهای در حال توسعه در این راستا حرکت کرد. گام های استوار حوزه بهداشت در سال های گذشته حالا باعث غرور این حوزه است، اما حتی حوزه بهداشت هم نباید در همین حد باقی بماند و باید پا به پای درمان و بیمه سلامت به سمت ارتقای فرآیندهای الکترونیکی خود گام بردارد. اقدامی که در اولین قدم می تواند منجر به یک پارچه شدن اطلاعات سه سامانه سیب، ناب و سینا شود.
موضوعی که محمد شریعتی، قائم مقام معاون بهداشت وزیر بهداشت هم آن را تایید می کند و می گوید: سه ‏سامانه در حوزه بهداشت وجود دارد که سامانه سینا در خراسان رضوی، سامانه ناب در گلستان و سامانه سیب کل کشور را تحت ‏پوشش دارند. اتصال این سه سامانه به یکدیگر بر عهده حوزه فناوری اطلاعات وزارت بهداشت است و درخواست این کار نیز ‏از طرف معاونت بهداشت انجام شده است.‏

*پیوستن بیمه سلامت به مسیر الکترونیکی شدن خدمات

سازمان بیمه سلامت نیز از حدود یک سال گذشته تاکنون، مسیر الکترونیکی شدن خدمات را در پیش گرفته است. مسیری که نه تنها جبر جهان امروز محسوب می شود، بلکه می تواند منابع نظام سلامت را هم مدیریت کند و منجر به صرفه جویی در هزینه ها شود.

نوزدهم اسفند 97 بود که طرح نسخه نویسی الکترونیک در سازمان بیمه سلامت علاوه بر کرمان، در 31 استان دیگر نیز آغاز شد. سعید نمکی، وزیر بهداشت در مراسم رونمایی از سامانه نسخه نویسی الکترونیک سازمان بیمه سلامت گفته بود: اتوبان ورود به نسخه نویسی الکترونیک، سیستم ارجاع، پزشکی خانواده و اجرای راهنماهای بالینی، پرونده ‏الکترونیک سلامت است و در غیر این صورت، نسخه نویسی الکترونیک حرکتی جزیره‌ای خواهد بود.‏ در مواد 34 و 35 و 36 و 38 برنامه ‏پنجم توسعه و در مواد 73 و 74 برنامه ششم توسعه به نسخه نویسی الکترونیک پرداخته شده است. نسخه نویسی الکترونیک یکی از ‏پدیده‌های به شدت مغفول مانده در دوره‌های گذشته است.

علی حسن زاده، عضو هیئت مدیره سازمان بیمه سلامت نیز درباره پیوستن این سازمان به فرآیندهای الکترونیکی شدن خدمات می گوید: نسخه نویسی الکترونیک تنها گوشه بسیاری کوچکی از به کارگیری فناوری اطلاعات در حوزه سلامت است. فرآیندی که یکی از پیش نیازهای پرونده الکترونیک سلامت محسوب می‌شود و تا پیش از این در اجرای عملیاتی آن غفلت شده است. فرآیند الکترونیکی شدن خدمات از سال گذشته به عنوان یکی از مهمترین اقدامات سازمان بیمه سلامت تعریف شد و در راستای آن قدم‌های مهمی برداشته شد که یکی از این موارد، اجرای آزمایشی طرح نسخه نویسی الکترونیک در استان کرمان بود. طرحی که در ماه‌های پایانی سال 1397 به شکلی گسترده‌تر، حداقل در یک شهرستان از هر استان اجرایی شد و مورد حمایت وزیر بهداشت و همچنین رئیس کل سازمان نظام پزشکی و روسای انجمن‌های علمی پزشکی قرار گرفت. اقدامی که باید به سرعت پیش برود تا از اثربخشی آن کاسته نشود.

*چرا نسخه نویسی الکترونیک اهمیت دارد

اهمیت نسخه نویسی الکترونیک وقتی مشخص می‌شود که به فرآیند کند و قدیمی نسخه نویسی دستی توجه کنیم و میزان بالای خطاهای انسانی و اشتباهات ثبتی زیاد آن را در نظر بگیریم. بر اساس آمارها در آمریکا سالانه حدود 100 هزار نفر به دلیل خطاهای پزشکی قابل پیش‌گیری، جان خود را از دست می‌دهند. همچنین بر اساس آمارها، خطاهای دارویی از هر 10 نفر، یک نفر از بیماران بستری در بیمارستان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تخمین زده می‌شود که 21 درصد نسخه‌های نوشته شده در سیستم نسخه نویسی کاغذی، حداقل یک خطا را در نوشتن دارو به همراه دارند. باید توجه کرد که عوارض جانبی مرتبط با دارو درمانی و خطاهای دارویی، یک دسته از عوامل نهایی مرگ و میر در آمریکای شمالی است.

حسن زاده درباره اهمیت نسخه نویسی الکترونیک می گوید: در دهه گذشته یکی از موارد قابل توجه بین راه حل‌های مختلف برای حل مشکل خطاهای انسانی در تجویز دارو، نسخه نویسی الکترونیک بوده است. زیرا این سیستم می‌تواند فرصتی برای بهبود فرآیند نسخه نویسی، حمایت از تصمیم گیری بالینی در زمینه دارو درمانی و البته مدیریت منابع در نظام سلامت را فراهم کند و در نتیجه همه این موارد، می‌تواند منجر به ارتقای ایمنی بیمار و رضایت مندی او و همچنین ارتباط موثرتر میان کلیه ذینفعان شود.

از طرفی نسخه نویسی الکترونیک یکی از مسیرهای کنترل تجویز بی رویه دارو است. موضوعی که ذبیح الله نیکفر، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلام هم آن را تایید کرده و می‌گوید: نسخه نویسی الکترونیک باعث کنترل تجویز بی رویه دارو می‌شود. همچنین می‌توان با ‏این طرح، منابع نظام سلامت را مدیریت کرد.‏ گاهی وقت‌ها یک تجویز توسط چند پزشک انجام ‏می‌شود و نسخه نویسی الکترونیک باعث جلوگیری از این اتفاق خواهد شد. به خصوص این ‌که در حال حاضر در شرایط سخت ‏اقتصادی به سر می‌بریم.‏

هرچند تعریف‌های مختلفی برای نسخه نویسی الکترونیک بیان شده، اما در کل به «فناوری که با استفاده از سیستم رایانه‌ای برای ورود، اصلاح و بازبینی و ارسال نسخه‌های دارویی استفاده می‌شود» نسخه نویسی الکترونیک می‌گویند. در این سیستم، پزشک به صورت آنلاین، نسخه را به رایانه داروخانه ارسال می‌کند و این فرآیند باعث کاهش خطاهای دارویی و البته کاهش برگشت نسخه به پزشک جهت تصحیح می‌شود.

*حذف هزینه های کاغذ و چاپ دفترچه
جالب است بدانید که فقط در سال 96 چیزی حدود 80 میلیارد تومان برای 20 میلیون دفترچه کاغذی بیمه سلامت هزینه شد. این در شرایطی است که سالانه 20 میلیون دفترچه کاغذی بیمه سلامت تمدید و تعویض می‌شود که این میزان دفترچه معادل 285 میلیون برگ کاغذ A4 است که این کاغذها معمولی هم نیستند و از طرفی هزینه چاپ و توزیع نیز وجود دارد.
علی اصغر قائمی، مشاور مدیرعامل سازمان بیمه سلامت در این رابطه به خبرنگارسلامت ایرنا می گوید: نسخه نویسی الکترونیک در سازمان بیمه سلامت با هدف حذف دفترچه کاغذی دنبال می‌شود. زیرا تقریبا سالانه حدود 185 ‏میلیون بار مراجعه سرپایی داریم و این یعنی که برگه‌های نسخه نیز تولید می‌شود.‏

*چالش های پیش روی نسخه نویسی الکترونیک
عضو هیئت مدیره سازمان بیمه سلامت درباره چالش های پیش روی طرح نسخه نویسی الکترونیک می گوید: نسخه نویسی الکترونیک در کشورهای مختلف جهان آزمایش و پیاده سازی شده یا در حال پیاده سازی است. هرچند پیچیدگی‌های این سیستم بسیار زیاد و نیاز به فعالیت‌های بین رشته‌ای دارد، ولی کاربران مختلف، تخصص‌های گوناگون، پیچیدگی‌های فراوان و فرآیند پیاده سازی دشوار، برخی از چالش‌های پیش روی این فرآیند است. در نتیجه استفاده از تجربه سایر کشورها در مسیر پیاده سازی نسخه نویسی الکترونیک، می‌تواند باعث تسریع امور و کاهش سعی و خطا در استقرار این فرآیند در کشور شود.

حسن زاده ادامه می دهد: بخش‌های زیادی از طرح نسخه نویسی الکترونیک به همکاری بین بخشی نیازمند است. تهیه زیرساخت لازم در حوزه فناوری اطلاعات و اینترنت، تعریف امضای الکترونیک پزشکان، اتصال مراکز درمانی و داروخانه‌ها به سیستم نسخه نویسی الکترونیک از جمله این موارد است. هرچند ممکن است تهیه همه این زیرساخت‌های فیزیکی و تعامل‌ها مقدور باشد، اما آن‌چه در کشور مهم‌تر به نظر می‌رسد، همکاری و تغییر رفتار پزشکان و دریافت کنندگان خدمات است. زیرا تغییر رفتار و اصلاح سبک زندگی خاصی که بر حسب عادت، به رویه تبدیل شده، بسیار دشوار است. در نتیجه برای بهبود شرایط، مدیریت منابع، صرفه جویی در مصرف کاغذ، کاهش خطاهای انسانی و بسیاری دیگر از دلایل باید به سمت الکترونیکی شدن نسخه نویسی حرکت کرد و چه بسا ضروری است که تغییر در رفتارها قانون‌مند و هدایت شده شود.

موضوعی که طاهر موهبتی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت نیز بارها به آن اشاره کرده است. موهبتی درباره اهمیت تغییر رفتار در حرکت به سمت استقرار سازمان الکترونیکی در بیمه سلامت می گوید: مهمترین مشکل در حوزه استقرار سازمان الکترونیک، تغییر رفتار و فرهنگ ‏سازی است. تغییر رفتار اصولا با مقاومت مواجه می‌شود.‏ البته تغیر رفتار در پزشکان را نمی‌توان با اجبار انجام داد، بلکه باید با روش‌های تشویقی این تغییر رفتار را ایجاد کرد. به هر حال برای اصلاح و مدیریت منابع باید به سمت تجویزکننده رفت و از پزشکان کمک گرفت.

*چهار پروژه الکترونیکی بیمه سلامت

البته ماموریت های بیمه سلامت در راستای الکترونیکی شدن خدمات فقط محدود به نسخه نویسی الکترونیک نیست و سه پروژه دیگر هم در این دسته گنجانده شده است. رسیدگی الکترونیک به اسناد بستری، نظام ارجاع الکترونیکی و استحقاق سنجی هم بخشی از فعالیت های این سازمان را تشکیل می دهد که باید تا پایان خرداد 98 در 5 استان مازندران، گلستان، گیلان، زنجان و آذربایجان شرقی به صورت آزمایشی به نتیجه نهایی برسد.

موهبتی در همین رابطه می گوید: بیمه سلامت چهار پروژه در زمینه استقرار سازمان الکترونیک دارد که این پروژه‌ها در ‏حال حاضر به صورت آزمایشی در پنج استان در حال اجراست و گزارش آن تا پایان خرداد 98 ارائه می‌شود.‏

*در انتظار قول وزیر تا پایان بهار

هرچند فرآیندهای الکترونیکی شدن خدمات در نظام سلامت و تکمیل پرونده الکترونیک سلامت یکی از وظایف بر زمین مانده وزارت بهداشت است، اما عزم جدی سعید نمکی پس از روی کار آمدن و قول او مبنی بر تکمیل پرونده الکترونیک سلامت تا پایان بهار 98، یکی از آن انتظارهای مهم گیرندگان و ارائه دهندگان خدمات سلامت است. قولی که چشم های زیادی را در انتظار گذاشته تا استقرار آن را به چشم خود ببینند و از طرفی منتقدان زیادی را هم منتظر نگه داشته است.

به هر حال پیوستن حوزه درمان به بهداشت و اجرای پروژه های الکترونیکی بیمه سلامت، همگی بخش هایی از پرونده الکترونیک سلامت محسوب می شوند که وزارت بهداشت باید گزارش نهایی اجرای آنها را تا پایان خرداد 98 ارائه کند. مسیری دشوار که فقط کمی بیشتر از یک ماه به پایان آن باقی مانده است. ایرنا-