بنزین گران می‌شود؟

تخصیص سهمیه به فرد یا خودرو؟

صاحب‌نظران اقتصاد انرژی همواره بر حذف تدریجی یارانه انرژی و از آن جمله سوخت و بنزین تاکید کرده‌اند. تداوم پرداخت این یارانه از سویی با عدالت ناسازگار است و از سوی دیگر نیز عامل اتلاف انرژی در ایران شده است. همانگونه که از نام یارانه پیداست، بناست مبلغی که دولت برای تهیه یک کالا پرداخت می‌کند برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر هزینه شود تا در حقیقت یارانه تلقی شود، اما اکنون آنچه شاهد آن هستیم، در بخش انرژی این دهک‌های بالایی جامعه هستند که از این یارانه و کمک دولتی بیش از دهک‌های پایینی بهره‌مند می‌شوند و حال آنکه اساسا نیازی نیز به آن ندارند. آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون، دهک دهم یعنی پردرآمدها ۲۳ برابر دهک نخست یعنی کم‌درآمدها از یارانه گاز، برق و بنزین بهره‌مند می‌شوند، به طوری که دهک اول (کم‌درآمدها) 3/1 درصد مجموع یارانه بنزین و دهک دهم 6/22 درصد آن را مصرف کرده‌اند. این روند نشان می‌دهد که هزینه‌کرد یارانه‌های دولتی در ایران با عدالت همسو نبوده و به دلیل عدم مدیریت صحیح و برنامه‌‌ریزی‌های غیرکارشناسی، منابع ملی هدر رفته است. یکی از اهدافی که سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن آن دنبال می‌کند، ایجاد عدالت در میان مصرف‌کنندگان است. بر همین اساس برخی از نمایندگان و کارشناسان، طرح تخصیص سهمیه به خودرو را در راستای عدالت ندانسته و آن را به تخصیص سهمیه به فرد تغییر داده بودند. این طرح از آنجا نشأت گرفته است که بسیاری از افراد خانوارها هیچ خودرویی ندارند و برخی نیز دارای چندین خودرو هستند و در واقع سهم افراد بدون خودرو از منابع ملی به سود افراد دارای خودرو هزینه شده و آنان بهره‌ای از آن نخواهند داشت. بر همین اساس حتی پیشنهاد شد سامانه‌ای طراحی شود تا افرادی که مالک خودرو نیستند بتوانند سهمیه بنزین خود را در آن سامانه به فروش بگذارند.

دونرخی شدن بنزین و جلوگیری از اتلاف سوخت

اما بنزین تک‌نرخی یارانه‌ای مشکل دیگری را نیز ایجاد می‌کند که به آن اشاره شد و آن اتلاف انرژی‌ست. مصرف نامطلوب و غیر‌بهینه انرژی در ایران، بخش قابل ملاحظه‌ای از ثروت ملی کشور را هدر داده است. میزان هدرروی انرژی در بخش‌های مختلف خانگی و صنعتی، فاصله زیادی با استانداردها و میانگین جهانی دارد و گاهی به چند برابر نیز می‌رسد. بر همین اساس کارشناسان می‌گویند باید برای حذف تدریجی یارانه‌های انرژی از جمله بنزین برنامه‌ریزی کرده و آن را به قیمت واقعی به فروش رساند. اما باید توجه داشت که در صورت حذف یارانه سوخت، دولت باید اقشار ضعیف را مورد حمایت قرار داده و از شوک اقتصادی جدید به اقشار آسیب‌پذیر جلوگیری کند. از همین روی برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس طرح چندنرخی‌شدن را ارائه دادند که البته با قیمت‌ها و رده‌بندی‌های متفاوتی مطرح می‌شد و گاه تا سقف 10 هزار تومان (فوب خلیج فارس) هم بالا می‌رفت. این سناریو نیز البته در مجلس رای نیاورد و در کنار طرح‌های دیگر قرار داده شد. اما با ورود به سال 98 و پیگیری‌های دولت، به نظر می‌رسد این طرح دوباره در معرض بحث و بررسی قرار گرفته باشد. گمانه‌زنی‌ها نرخ‌های متعددی را برای بنزین دونرخی مطرح می‌کنند اما هیچ کدام از این قیمت‌ها تایید نشده و در حد حدس و گمان باقی مانده‌اند. به هر حال به نظر می‌رسد دونرخی شدن بنزین یکی از جدی‌ترین راه‌حل‌ها برای مدیریت مصرف سوخت در کشور باشد.

صفرشدن قاچاق با نزدیک‌شدن به قیمت جهانی