تهدید سلامت روان جوانان در جهان پرهیاهوی امروز

 سلامت روان از مهم ترین مقوله های حوزه بهداشت به شمار می رود که توجه به آن در سال های اخیر افزایش یافته است و جوامع مختلف می کوشند تا شاخص های برخورداری از آن را مهیا سازند و اینگونه کلید دستیابی به پویایی و شکوفایی را بدست آورند.

سازمان جهانی بهداشت سلامت روانی را اینگونه شرح می دهد: کیفیت زندگی یک فرد که می تواند توانایی های خود را شناسایی کند و با استرس های روزمره به راحتی کنار بیاید. یک فرد سالم از لحاظ روانی باید بتواند به راحتی کار کند و با جامعه در مشارکت باشد.

همچنین این نهاد بین المللی با توجه به اهمیت سلامت روان در عصر حاضر اعلام کرده است: اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، بیماری روانی تا 2030 میلادی شایع ترین بیماری در جهان خواهد شد.


روانشناسان مجموعه عوامل تأثیرگذار در بهداشت روان را شامل اعتقادات و مناسک دینی، روابط مطلوب خانوادگی و اجتماعی، شادی، انگیزش، آرامش، تعادل وکارآمدی می دانند که نبود هر کدام می تواند برای فرد مشکلات روحی و روانی فراوانی را به دنبال بیاورد.

«امیل فرانکل» روانپزشک اتریشی می گوید: «ماهیت وجودی انسان از سه عنصر معنویت، آزادی و مسوولیت تشکیل شده است و سلامت روان، مستلزم تجربه شخصی این سه عامل به شمار می رود. معیار سنجش معنادار بودن زندگی، کیفیت آن است، نه کمیت آن. حصول و کاربرد معنویت، آزادی و مسوولیت نیز با خود انسان است. بنابراین انسان کامل بودن؛ یعنی با کسی یا چیزی فراسوی خود پیوستن».

دهم اکتبر «روز جهانی بهداشت روان» نامگذاری شده است و هدف از آن ارتقای آگاهی و اصلاح نگرش مردم نسبت به مسایل بهداشت روان محسوب می شود. شعار امسال با عنوان «تمرکز بر سلامت روان جوانان، در جهان در حال تغییر» انتخاب شده است زیرا سن نوجوانی و دوران بلوغ از مهم ترین دوره های زندگی یک فرد به شمار می رود که با تغییرات و دگرگونی های بسیاری همراه است و فرد در این مقطع با رویدادهای مختلف و تجربه های نوینی آشنا می شود که دربردارنده هیجان، استرس و هراس است و اگر مدیریت نشود، می تواند به پیامدهای بغرنجی بیانجامد و به بیماری روحی منجر شود. پس بایستی والدین با آگاهی کامل بر فرزندان خویش نظارت داشته باشند تا با یاری مشاوران و کارشناسان این حوزه بتوانند سلامت روان آنها را تامین سازند.

همگان باید دریابند که روز جهانی سلامت روان، فرصتی مناسب برای آموزش و اطلاع رسانی درباره بیماری روانی و نتایج آن روی زندگی مردم سراسر جهان است تا بدین گونه در مسیر برخورداری از این مهم گام بردارند و جهانی پر نشاط و سالم را مهیا سازند.

مجید ابهری آسیب شناس اجتماعی و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران که سال های زیادی را در زمینه رفتارشناسی و آسیب های اجتماعی به تالیف مقاله، کتاب و فعالیت های پژوهشی پرداخته است، در گفت وگو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی سلامت روان می گوید: بیشتر افراد جامعه دارای باورهای دینی با شدت و ضعف های مختلف هستند که این مهم سبب شده است تا در مجموع سلامت به خطر نیفتند اما اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، اضطراب و استرس به عنوان عامل اصلی اختلال در سلامت روان بیشتر از این رشد خواهد کرد و آنگاه جامعه‌ به طرف اضطراب و غمگینی پیش می رود که پیامدهای خطرناک و سویی را به وجود می آورد.

** تهدید سلامت روان اجتماعی با انزوا و درونگرایی
ابهری با اشاره به این موضوع که گوشه گیری، درونگرایی و انزوا در میان افراد از جمله جوانان نشانه های تهدید سلامت روان اجتماعی است، گفت: در سال های اخیر انزوا، گوشه گیری و درون گرایی در افراد جامعه در حال افزایش است به طوری که هر فردی در تنهایی خود مشغول انجام دادن کاری هستند. این عمل به معنای بیگانگی مدنی است زیرا فردی که هیچ گونه توجهی به اطراف ندارد و متوجه نیست که در محیط پیرامونش چه می گذرد ترجیح خود را بر تنهایی می گذارد و نمی داند که به تدریج سلامت روانش به خطر می افتد و در سال های آینده به افسردگی دچار خواهد شد و اینها همه ناشی از بی‌توجهی به «سلامت روان» است.

وی در ادامه معیارهای الهی و آرمانی مانند توکل به خدا را در سبک زندگی ایرانی- اسلامی مهم دانست و افزود: میان سبک زندگی و سلامت روان ارتباط مستقیمی وجود دارد از آنجا که سبک زندگی اسلامی- ایرانی بر پایه ساده زیستی، قناعت و پاک نظری استوار است و اینها همگی زیربناهای اصلی سلامت روان هستند، بنابراین سبک زندگی مستقیم با بهداشت و سلامت روان ارتباط داشته و هر چه افراد به زندگی اسلامی- ایرانی نزدیک شوند حفظ و افزایش سلامت روان دسترس تر خواهد بود.

در این نوع سبک زندگی به علت وجود معیارهایی مانند توکل بر خدا، افراد استرس و اضطراب کمتری دارند و هرگز به دنبال رقابت های منفی با دیگران نیستند و هر فردی بر رفتار خود و خانواده اش نظارت کافی دارد. بنابراین اگر افراد قصد رسیدن به سلامت روان و شادکامی، زندگی آرام و سلامت جسم و روح را دارند، بایستی به سبک زندگی ایرانی- اسلامی روی آورند.

** تمرکز بر سلامت روان نوجوان و جوانان؛ در جهان در حال تغییر
این رفتار شناس در بیان این مساله که نوجوانی و جوانی مهمترین دوره زندگی هر فرد به شمار می رود، گفت: سلامت روان بخش مهمی از سلامت انسان و مکمل سلامت و بهداشت جسم محسوب می شود که برای حفظ و رشد این نوع سلامت باید از خانواده به آن توجه داشت و سپس در مدرسه به این مهم پرداخت و به طور کلی در جامعه تکمیل کرد. آرامش و امنیت روانی در خانواده به دور از تنش های عصبی در میان والدین همچون صداقت، راستگویی، همدلی و کمک به همنوعان عوامل بسیار ارزشمندی در حفظ سلامت و رشد معنوی است. همچنین در مدرسه باید با حفظ بهداشت و روان نوجوانان به آنها در مسیر انتخاب دوست، چگونگی برخورد با آموزگاران و پرکردن اوقات فراغت را آموزش داد زیرا این مقطع از زندگی مهمترین دوران رشد جسم و روح آنان به شمار می رود و بخشی مهم از آمادگی و تکمیل سلامت روان به حساب می آید.

انتخاب شعار امسال روز جهانی سلامت روان با عنوان «تمرکز بر سلامت روان جوانان؛ در جهان در حال تغییر» بدین دلیل بوده است که جوانان در موقعیت هایی بحرانی به شدت آسیب پذیر به اختلالات روانی و بیماری هستند که باید در انتخاب مسیر صحیح زندگی به آنان کمک کرد.

** سهم قابل توجه نشاط اجتماعی در سلامت روان
ابهری سهم نشاط اجتماعی در سلامت روان افراد را بسیار مهم ارزیابی و خاطر نشان کرد: نشاط اجتماعی سهم قابل توجهی در سلامت روان دارد زیرا افراد هر چه از سلامت روان فاصله بیشتری بگیرند به افسردگی، اضطراب و مشکلات روحی و روانی نزدیک تر می شوند. این مسایل و ناهنجاری ها ریشه بسیاری از خودکشی ها و افسردگی های حاد هستند. اعتیاد به عنوان نمونه بارز آسیب اجتماعی شناخته می شود و ریشه اصلی آن در ضعف شخصیت و فقدان اعتماد به نفس است. کسب عزت نفس در خانه، مدرسه و جامعه می تواند یک فرد را به موجودی سالم و تصمیم گیر تبدیل کند.

این استاد دانشگاه، موسیقی را یکی از عوامل تاثیر گذار بر سلامت روان افراد خواند و اظهار داشت: در حفظ سلامت<Health> روان افراد افزون بر ورزش و تفریحات سالم برای ایجاد نشاط معنوی، باید موسیقی به عنوان یک عامل اصلی موجود در جامعه در کنار سینما، تئاتر و ... پررنگ شود زیرا موسیقی اصیل ایرانی باعث آرامش روح و روان و موجب تقویت سلامت روان در افراد می شود. باید دانست موسیقی های غربی که از نظر فیزیکی بر خطی مستقیم نواخته می شوند، موجب اختلال و ایجاد نقصان در بهداشت روانی خواهد شد و تنش های عصبی را برای افراد به دنبال دارد.

وی در ادامه افزود: در مجموع برای حفظ سلامت روان و بهداشت آن، دولت و همچنین نهادهای دولتی در کنار خانواده و مدارس باید با ارایه برنامه های رایگان و ارزان قیمت؛ اردوهای تفریحی، سیاحتی، کوه نوردی، طبیعت گردی بپردازند و نوجوانان و جوانان را به طرف مهارت اجتماعی پیش برند و آنها را از انزواگرایی و افسردگی<Depression> دور کنند تا بتوانند به این امر مهم که زیربنای رشد اقتصادی و استقلال سیاسی و فرهنگی است، دسترسی پیدا کنند.