انتقال نیمی از عوامل بیماری‌زای انسان‌ها از حیوانات است

شفاآنلاین>سلامت>معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، با اشاره به ضروت شناخت بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان،‌ ‌گفت: 47 درصد عوامل بیماری‌زای انسان به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق حیوانات منتقل می‌‎شوند.

به گزارش شفاآنلاین،هر ساله از 13 لغایت 20 تیرماه به نام  روز ملی زئونوز  و هفته گرامیداشت بیماری‌های مشترک انسان و حیوان نامگذاری شده است.

براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، هر بیماری یا عفونتی که به طور طبیعی بین حیوانات مهره دار و انسان انتقال می یابد، بیماری قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوز) نامیده می‌شود.

در سال 1388نیز با توجه به اهمیت مبارزه با این بیماری ها و با تصویب دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی، یک روز از سال به عنوان روز ملی مبارزه با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان نام گذاری نمودند.

«علی‌اکبر تاج فیروزه» در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان این‌که براساس آمار سازمان بهداشت جهانی 25 درصد مرگ و میر جهان در رابطه با بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است،‌ اظهار کرد: آمار بیماری‌های مشترک بین انسان و دام در کشورهای در حال توسعه تا یک سوم است.

وی افزود: بر اساس اطلاعات بدست آمده از سازمان بهداشت جهانی از بین هفت هزار و 91 عامل بیماری زا شناخته شده در انسان، 832 مورد آن یعنی معادل 47 درصد به طورمستقیم یا غیرمستقیم از طریق حیوانات انتقال می‌یابد.

معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد،‌گفت: در 40 سال اخیر بسیاری از بیماری‌های عفونی جدید در بخش هایی از دنیا شایع شده که بخش وسیعی از آنها جزء بیماری زئونوز قلمداد می شوند.

تاج فیروزه با بیان این‌که عوامل ایجاد کننده بیماری‌های مشترک بین عامل های بیماری زا نظیر ویروسها، باکتری ها، قارچ ها و پریون (نوعی پروتئین بیماریزا) است،‌ تصریح کرد: از بین بیماری های مشترک شناخته شده بین انسان و حیوان برخی بسیار خطرناک، نایاب و یا کم اهمیت بوده، اما تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو، هاری، سیاه زخم، تب مالت و سالک از جمله بیماری های مهم و قابل توجه به شمار می روند.

این مقام مسئول در ادامه با اشاره به این‌که بیماری ها مشترک بین انسان دام به دلیل قابلیت سرایت گسترده، شرایط مبارزه و کنترل دشوار، خسارت اقتصادی، تبعات طولانی مدت بهداشتی و اجتماعی بیماریهای شاخص و نیازمند توجه هستند.

کارشناس مبارزه با بیماریهای مشترک انسان و حیوان،‌خاطرنشان کرد: احتمال انتقال بیماری های مشترک انسان و حیوان از طریق تماس و یا زندگی در مجاورت دام، انتقال از طریق حمله حیوانات به انسان، استفاده از فرآورده های دام و طیور صورت می پذیرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این‌که گروهی از بیماری‌های مشترک باعث ایجاد ضرر و زیان اقتصادی شدید به انسان‌ها می‌شوند و در مورد تعدادی از آنها نظیر هاری نیز درمانی وجود ندارد،‌ اظهار کرد:‌ این نوع بیماری‌ها علاوه برمشکلات بهداشتی برای انسان، تجارت و مبادله کالاهای بین المللی به همراه تولیدات دامی را تحت تاثیرمنفی نیز قرار می‌دهند.

تاج‌فیروزه اظهار کرد: هر یک از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام که از طیف وسیعی برخودار هستند، علائم و نشانه های متفاوتی نیز داشته و بالطبع باید راه های پیشگیری، درمان و مراقبت های مختلفی را برای آن در پیش گرفت.

آن چه که بیشتر مورد تاکید بوده آن است که تماس مستمر با دام و یا حتی مجاورت با آن که در برخی مناطق عشایری و روستایی رواج دارد، مهمترین عامل در بروز و شیوع این بیماری ها محسوب می‌شوند .

این مقام مسئول تصریح کرد: اگرچه علم پزشکی در کنترل یا ریشه کنی بیماری‌های اختصاصی انسان مانند آبله، وبا و دیفتری به علت فقدان میزبان حیوانی در این قبیل بیماری‌ها به موفقیت‌های شایانی دست یافته، اما ریشه کنی بیماری های مشترک بین انسان و دام به دلیل تنوع زیستی، آب و هوایی و جغرافیایی بسیار مشکل است.

وی گفت: توجه بیشتر به ارتقاء جایگاه اطلاع رسانی و افزایش فرهنگ عمومی و هماهنگی های بین بخشی برای مقابله و کنترل این بیماری‌ها لازم است.

تب مالت

وی با بیان این‌که یکی از مهمترین بیماریهایی که از حیوان به انسان منتقل می شود تب مالت است،‌ خاطرنشان کرد: بیماری در حیوانات منجر به سقط جنین در دام های آبستن، کاهش وزن و شیر گردیده و سبب زیان اقتصادی فراوانی در دامداری ها می‌گردد.

تاج فیروزه اظهار کرد:‌ ابتلا انسان به این بیماری باعث از کارافتادگی بمدت نسبتاً طولانی و همچنین خسارات اقتصادی فراوان ناشی از تعطیل شدن کار، هزینه درمانی سنگین و گاه عوارض طولانی مدت در شخص مبتلا می‌شود.

کارشناس مبارزه با بیماریهای مشترک انسان و حیوان رواج دامداری های غیرصنعتی، عادات غذایی غیربهداشتی مردم، ناکافی بودن آگاهی شهروندان در رعایت اصول بهداشت فردی و محیطی، استاندارد نبودن روش های جمع آوری و آماده سازی شیر و تهیه لبنیات، جا به جایی و حمل و نقل بدون کنترل دام و نظارت دامپزشک به همراه ناکافی بودن پوشش کامل واکسیناسیون دام ها از جمله عوامل شیوع این بیماری است.

بروز بیماری تب مالت در استان یزد همواره از متوسط بروز در کشور پائین تر بوده و کنترل و کاهش بیماری در کشور و استان ارتباط مستقیمی با اجرای سیاست های حوزه دامپزشکی مانند واکسیناسیون دام ها و آموزش دامداران دارد .

در استان طی سال 1396 ، 171 مورد بیماری ( بروز 16.3 در صد هزار نفر ) کشف و مراقبت شده است که شهرستان خاتم بیشترین بروز ( 56.3 در صد هزار نفر )  و شهرستان بافق کمترین بروز (4.4 درصد هزار نفر) را داشته است که عمدتاً به دلیل وجود جمعیت عشایری در منطقه خاتم و همچنین وجود دامپروری وسیع در این شهرستان می‌باشد.   

معاون علوم پزشکی یزد خاطرنشان کرد: در شهرستان خاتم استان یزد  در سال 1385 یک مورد مرگ ناشی از هاری بدنبال گزش گرگ ثبت گردید و خوشبختانه و از آن موقع تاکنون موردی از بیماری گزارش نشده است.علی رغم کشف و گزارش تقریباً صد در صدی موارد حیوان گزیدگی در استان همواره بروز حیوان گزیدگی در استان از این میزان در کشور پائین تر می باشد.

وی تصریح کرد: کنترل جمعیت سگهای ولگرد یکی از مهمترین راهکارهای کاهش موارد حیوان گزیدگی می باشد.

این مقام مسئول ادامه داد: سال 1396 ، دو هزار و 404 فرد حیوان گزیده (بروز 230 درصد هزار نفر) مورد مراقبت قرار گرفتند، که بیشترین بروز در شهرستان خاتم (425 در صد هزار نفر ) و کمترین بروز  مربوط به شهرستان اردکان ( 196.7 در صد هزار نفر ) می‌باشد .

  سالک

معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی،‌ اظهار کرد:‌ بیماری سالک از بیماری های بومی استان یزد است که به دو فرم نوع شهری و روستایی بروز می کند.

وی‌ افزود: با توجه به این‌که مخزن این بیماری در نوع روستایی جوندگان و در نوع شهری انسان و ناقل آن نیز پشه خاکی می باشد، اهمیت این بیماری در این است که توانایی ایجاد اپیدمی را با توجه به شرایط آب و هوایی استان دارد و همچنین به علت ایجاد زخم‌های با منظره زشت که از خود باقی می‌گذارد و از نظر زیبایی و ایجاد عوارض روحی در بیمار مشکل عمده‌ای ایجاد می‌نماید نیز حائز اهمیت است .

وی افزود: استان یزد یکی از کانون های بیماری سالک ( نوع شهری و روستایی) در کشور بوده، همواره میزان بروز بیماری در استان در سطح بالاتری از سطح کشوری قرار دارد، با این وجود در سال های اخیر شاهد کنترل بیماری و سیر نزولی موارد در استان بوده ایم . طی سال 1396 ، 191 مورد بیماری ( با بروز 18.3در صدهزار نفر ) در استان ثبت شده است .

این مقام مسئول ادامه داد: شهرستان های ابرکوه ، اردکان ، بافق و خاتم کانون بیماری نوع روستایی و شهرستان یزد از کانون های مهم بیماری نوع شهری می باشد .

بالاترین میزان بروز سالک در پنج شهرستان سالک خیز استان در سال 1396 مربوط به شهرستان خاتم (بروز 31 در صد هزار نفر) و پائین ترین میزان بروز مربوط به  شهرستان بافق ( 6.6 در صد هزار نفر ) می‌باشد.

هاری و حیوان گزیدگی  

تاج فیروزه اظهار کرد:‌ بیماری هاری یک بیماری بسیار کشنده مشترک انسان و حیوان است که سبب التهاب مغز در انسان یا حیوان می‌شود.

این بیماری به دو صورت تحریکی یا فلجی ظاهر می شود  بیماری مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده ، انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار ، به طور تصادفی و اغلب از طریق حیوان گزیدگی ّبه آن مبتلا می شوند. تاکنون کسی از هاری جان سالم به در نبرده است .

وی ادامه داد: شایع ترین راه انتقال این بیماری از طریق وحوش پستاندار اهلی و وحشی (به خصوص سگ و گربه) می باشد، لذا جهت جلوگیری از ابتلای فرد به بیماری باید کلیه افراد حیوان گزیده تحت درمان پیشگیری (شستشوی زخم، واکسیناسیون هاری و تزریق سرم ضد هاری) قرار گیرند .

این کارشناس مبارزه با بیماریهای مشترک انسان و حیوان،‌گفت: افزایش روند موارد حیوان گزیدگی در چند سال اخیر  و ارائه خدمات درمان پیشگیری رایگان، هزینه بسیاری بر اقتصاد کشور وارد می کند ، لذا کاهش موارد حیوان گزیدگی و کنترل بیماری در حیوانات از طریق واکسیناسیون از  اهمیت بسیاری برخوردار است.

تب کریمه کنگو

تب خونریزی دهنده ویروسی کریمه کنگو (CCHF) ، بیماری تب دار حاد و خونریزی دهنده است که توسط کنه منتقل می شود. ویروس با حمله به عروق های کوچک بدن موجب کاهش استحکام و تخریب مویرگها و با شوک شدید و حاد به سرعت موجب مرگ می شود.

اهمیت این بیماری به علت تمایل به بومی شدن بیماری، شدت وخامت آن، بالا بودن میزان مرگ  و عوارض و ضرر و زیان اقتصادی قابل توجه، عدم  وجود درمان ضد ویروسی مؤثر، در دسترس نبودن واکسن مناسب برای آن  و بالاخره ایجاد رعب و وحشت در جامعه می باشد.

از نظر اپیدمیولوژی  ویروس CCHF دامنه وسیعی از حیوانات اهلی و وحشی را آلوده می سازد. انواع کنه‌های ناقل ویروس CCHF روی بدن پستانداران بزرگ وحشی و اهلی تغذیه می کنند.

حیوانات اهلی نظیر گاو، گاومیش، گوسفند، بز، شتر، اسب و … پس از آلوده شدن از طریق گزش کنه ها بمدت یک هفته ویروس را در خون خود حمل می کنند. تماس با خون و بافت های آلوده دام ها در این زمان (دوره ویرمی ) می تواند برای انسان بیماریزا باشد .

بیماری تب کریمه -کنگو در دام مبتلا، علامت مشخصی ندارد ولی در انسان می تواند موجب مرگ او شود و اهمیت این بیماری در اثر مصرف گوشت تازه آلوده بوده که با نگهداری گوشت در سردخانه، عامل بیماری زا غیرفعال می شود.

 توصیه می گردد تا شهروندان گوشت خریداری شده از مراکز خرید معتبر را تا 24 ساعت در یخچال منازل کنند.

 با این حال همه افراد در ارتباط با دام زنده، لاشه کشتار شده و امعاء و احشاء دامی مانند دامداران، دامپزشکان و قصابان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند .

در استان یزد طی سال 1396 ، 10 مورد بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو کشف و مراقبت شده است که 6 مورد از آنها مربوط به  استان های همجوار ( فارس ، کرمان و هرمزگان) بوده و 4 مورد آنها بومی استان بوده اند.

خوشبختانه با توجه به نظام مراقبت بیماریهای واگیر استان در بیمارستان ها و مراکز بهداشتی درمانی و با توجه به تشخیص و درمان زود هنگام بیماران از سال 1389 تا کنون مورد مرگ بیماری CCHF در استان رخ نداده است .